Page 143 - BİLSEM FİZİK ALANI YARDIMCI DERS MATERYALİ

de önemli ölçüde etkiler. Bu etkinliğin amacı, geçmişte ve günümüzde kullanılan termometrelerin tanıtılma- sının yanı sıra, gelecekte nasıl termometrelere ihtiyaç duyulabileceği konusunda da öğrencileri düşündürmek- tir. Sıcaklık ölçekleri, birim dönüşümleri, Kelvin, Celsius, Fahrenheit gibi bilim insanlarının çalışmalarının öğrenilmesi de bu etkinliğin önemli öğrenim çıktıları arasında yer almaktadır.
Okuma Parçası:
ÖYG-1 - Termodinamik
“Montreal Üniversitesinden araştırmacılar insan saç telinden 20.000 kat ince yeni bir DNA termo- metresi üretti. Sarmal bir yapıya sahip DNA zincirleri ısıtıldığında açılır. DNA nükleotitlerinden gua- nin ve sitozin birbirine üç hidrojen bağıyla, adenin ve timin ise iki hidrojen bağıyla bağlanır. Üçlü bağ, ikili bağa göre daha kuvvetlidir. Bu nedenle zincirlerin hangi sıcaklıkta ne kadar açılacağı yapılarındaki ikili ve üçlü bağ sayısına göre değişiklik gösterir. DNA zincirinin bu özelliğinden yararlanan araştırma- cılar boyutları nanometre ölçeğinde olan bir termometre üretti. Nano Letters dergisinde yayımlanan çalışmada, DNA zincirlerindeki bağların kuvveti dikkate alınarak belli sıcaklık değişimlerine duyarlı DNA zincirleri hazırlandı. Araştırmacılar, DNA zincirlerindeki değişimin optik sensörler yardımıyla sıcaklık cinsinden okunmasını sağlayarak 0,05 °C hassasiyette ve 30 °C – 85 °C arasında ölçüm yapa- bilen bir termometre geliştirdi (URL-1,2021).”
(Metnin tamamı “Okuma Parçası” adlı dosyada mevcut olup etkinlik karekodunu okutarak dosyaya ulaşabilirsiniz.)
Okuma parçasında anlatılan termometrenin teknik özellikleri nelerdir? Bir termometrede aradığınız özel- likler nelerdir?
1. Etkinlik Uç Sıcaklıklar
Öğrencilere 10 dakika süre verilerek sıcaklık EN’leri ile ilgili araştırma yapmaları istenir. Çalışma bireysel veya ikişer kişilik gruplar hâlinde yapılır. (Örnek EN’ler: Türkiye’de ve dünyada ölçülmüş en düşük ve en yüksek sıcaklık değerleri (URL 2, 2021); en yüksek erime noktasına sahip olan malzeme, en düşük donma noktasına sahip gaz...)
Türkiye
Dünya
Ölçülen Değer
Değer
Ölçüldüğü Yer
Tarih
En Yüksek Sıcaklık
49.0 oC
Şırnak-Cizre
27 Ağustos 1961
En Düşük Sıcaklık
-46.4 oC
Van-Çaldıran
9 Ocak 1990
Ölçülen Değer
Değer
Ölçüldüğü Yer
Tarih
En Yüksek Sıcaklık
56.7 oC
Greenland Ranch (Death Valley), California, USA
10 Temmuz 1913
En Düşük Sıcaklık
-89.2 oC
Vostok-Antarktika
21 Temmuz 1983
141