Page 57 - HEDER DERGİSİ | ŞUBAT 2015

MAKALE
MAKALE
Akreditasyon nedir, neden gereklidir?
REFERANS
Murat ERKOL
Akreditasyon kelimesi günümüzde çokça kulla- nılmaya başlandı. Hayatımızın bir çok aşamasın- da bir şekilde akreditasyon kelimesi ile karşı kar- şıya geliyoruz. Uluslararası arenada, standartlar çerçevesinde, olması gereken yerde anlamında kullanılırken, bazen de kontrol edilmiş, yetki- lendirilmiş ve güvenilir anlamında kullanılabili- yor. Bu durum şimdilik pek sorun yaratmasa da ilerleyen dönemde akreditasyonların yaygın hale gelmesi ile karışıklığa sebep olabilir. Neden mi? Akreditasyon kelimesi uluslararası geçerliliği ifade ediyor da ondan. Aslında bu ciddi bir sorun değil. Sonuçta akreditasyonun temelinde bir yet- kilendirme ve güven var. Burada vurgulamaya çalıştığım akreditasyon, kuruluşlarca kullanılan akreditasyon. Peki, nereden çıktı bu akreditas- yon? Akreditasyon, bir gereklilik olarak, yürütü- len faaliyetlerin, üretilen ürünlerin ve verilen hiz- metlerin uluslararası piyasada serbest dolaşımını sağlamak amacıyla ortaya çıktı.
Akreditasyonu, kısaca ve en öz anlamıyla uluslararası geçerlilik, güvenilirlik, yeterlilik ve denklik diye tanımlayabiliriz. Akredite edilmiş kuruluşların personelleri, nitelikleri, raporları ve verdikleri belgeler açısından uluslararası geçer- liliği, güvenilirliği, kabul görürlüğü ve yeterliliği ifade ediyor.
Uygunluk değerlendirme kuruluşu ise akredi- tasyon kuruluşları tarafından uluslararası stan- dartlara göre denetlenmiş, yeterliliği ve güve- nirliliği test edilmiş ve yetkilendirilmiş kuruluş demek. Tabi ki sınırsız bir yetki değil. İlgili stan- dart ve yeterliliğini kanıtladığı kapsamda yetki- li demek. Uygunluk değerlendirme kuruluşları
için yeterlilik kriterleri, uluslararası standartlarla koruma altına alınmıştır. Muayene ve Gözetim kuruluşları için ISO 17020, Sistem Belgelendirme Kuruluşları için ISO 17021, Personel Belgelendirme Kuruluşları için ISO 17024, Test ve Kalibrasyon La- boratuvarları için ISO 17025, Ürün belgelendirme Kuruluşları için ISO 17065, Tıbbi Tahlil Laboratu- varları için ISO 15189 gibi.
İlgili sektöre özel gereklilikler, bölgesel veya uluslararası akreditasyon kuruluşları tarafından rehber dokümanlarda belirlenmiştir. Dünya ge- nelinde kabul görmekte olan, gereklilikler esas alınarak yapılan denetimlerle gerçekleştirilmek- tedir. Bu denetimlerde; tarafsızlık, bağımsızlık, gizlilik, personel yetkinliği, altyapı ve ölçme do- nanımı yeterliliği, dokümantasyon, kayıt ve saha faaliyetleri incelenerek akredite edilerek yetki- lendiriliyor.
Akreditasyon kuruluşları arasındaki güven mekanizması ise bu kuruluşlarca oluşturulmuş olan IAF (Uluslararası Akreditasyon Forumu), ILAC (Uluslararası Laboratavur Akreditasyonu Birliği ), bölgesel birlikler olan EA (Avrupa Akre- ditasyon Birliği), APLAC (Asya Pasifik Akreditas- yon Birliği) gibi uluslararası veya bölgesel örgüt- ler ile yapılan çok taraflı tanınma anlaşmaları ile sağlanıyor. Bu çok taraflı tanıma anlaşmalarına imza atmış ülke bazındaki akreditasyon kuruluş- larının yetkilendirdiği uygunluk değerlendirme kuruluşlarının vermiş olduğu belge ve raporlar uluslararası geçerlilik kazanmış oluyor. Burada dikkat edilmesi gereken konu ise akreditasyon kapsamındaki konularda verdiği hizmetlerin uluslararası anlamda güvenilir ve geçerli olduğu- nun kabul edileceğidir.
Ülkemizde uygunluk değerlendirme faaliyet- lerini akredite etmek için kurulan Türkiye Akre- ditasyon Kurumu TURKAK, 2001 yılında faaliyet- lerine başladı. 2008 itibariyle karşılıklı tanınma anlaşmalarına konu olan tüm akreditasyon alan- larında Avrupa Akreditasyon Birliği(EA) ile kar- şılıklı tanınma anlaşması imzaladı. Uluslararası Akreditasyon Forumu’nun (IAF) ve Uluslararası Laboratuvar Akreditasyonu Birliği’nin (ILAC) tam üyesi konumundadır.
Akreditasyon gönüllülük esasına dayalı ol-
makla birlikte ülkemizde bazı yönetmeliklerle
zorunlu hale getirilmeye başlandı. 54-55