Page 56 - MAKSİMUM BİZ | OCAK 2022

İlham Veren Kadınlar
Afife Jale
1920
1902 1918
İstanbul’un Kadıköy semtinde dünyaya geldi. Babası Hidayet Bey, annesi Methiye Hanım’dır.
İstanbul Kız Sanayi Mektebi’nde eğitim gördü. Darülbedayi’nin açtığı tiyatro kursu sınavını kazandı. Sadece kadınlara özel gösterilerde oynamaları düşüncesiyle Darülbedayi bünyesine alınan 5 kadından biri olan Afife, stajyer oyuncu kadrosunda çalışmaya başlayan ilk Müslüman-Türk kadını oldu.
Afife Jale’nin Türk-Müslüman kimliğini gizlemeden sahneye ayak basan ilk kadın oyuncu olarak bir oyunda rol olması, Apollon Sineması’nda yapılacak olan Hüseyin Suat’ın “Yamalar” adlı oyunu ile oldu. Bir önceki sezon Emel rolünü oynayan Eliza Binemeciyan’ın yurt dışında olması nedeniyle bu rol Afife’ye teklif edildi. Teklifi kabul eden Afife, “Jale” takma adı ile sahneye çıktı. O günden sonra “Afife Jale” olarak anıldı. Afife Jale, ertesi hafta “Tatlı Sır” oyununda üçüncü hafta “Odalık” piyesinde sahneye çıktı. Üçüncü
sahne oynanırken polis, tiyatroyu bastı. Oyunlar sırasında çevresindekilerin yardımıyla kaçan Afife, bir gün Kadıköy iskelesinde yakalanarak karakola götürüldü. Bazı Darülbedayi oyuncularının, polis müdürü Tahsin Bey’le konuşmasından sonra serbest bırakıldı. Posta ve Telgraf Nazırı Refik Halid, Türk kadınının tiyatro alanında kendini gösterebilmesini önemsediğinden, Beyoğlu’nda bulunan bir tiyatroda sahneye çıkma iznini aldı. Bu olayın ardından Afife, “Aşk Uyumaz”
adlı komedi oyununda sanatçı Şadi ile oynadı. Hatta Kadıköy Emniyet Amiri’nin değiştirilmesi üzerine Kadıköy’deki Apollon Tiyatrosu’nda bir süre daha sahneye çıkabildi. Ancak sahne ve karakol arasında gidip gelmeleri sürdü.
Türk kadınlarının tiyatro sahnesinde yer almasına öncülük ederek Türk tiyatrosunda sembol bir isim olmuştur. İlk defa Kadıköy’deki Apollon Tiyatrosu’nda sahnelenen Hüseyin Suat’ın Yamalar adlı oyununda Emel rolünü canlandırdı. Böylece Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk Müslüman- Türk kadın oyuncu oldu. Asıl ismi Afife olan sanatçı, bu oyunda “Jale” takma ismini kullanmış ve daha sonraları Afife Jale adıyla anılmaya başlanmıştır.
1921
1923 1924
1929 1935
1941
Afife Jale’nin Darülbedayi’de oyunculuğu birkaç ay sürdü. Müslüman kadınların sahneye çıkarılmamasına dair 1921’de İçişleri Bakanlığı’nın kararı ile belediye, 27 Şubat 1921 tarihli ve 204 sayılı bildiriyi yayınlayarak Darülbedayi yönetim kuruluna göndermiş ve Afife Jale, Darülbedayi tarafından kadrodan çıkarılmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte Atatürk, Müslüman Türk kadınlarının sahne yasağını kaldırdı.
Darülbedayi kadrosundan çıkarıldıktan sonra Burhaneddin Kumpanyası’nda ve Yeni Tiyatro’da çalıştı. Burhaneddin Tiyatrosu’nda Seniye ve daha sonra Mebrure ve Leman, Anadolu turnesi sırasında da İzmit’te Huriye ve Hikmet, Trabzon’da
ise Ruhat adlı Türk kızlarının sahneye çıkmasını sağladı. Polis baskısı ve tutuklanma korkusuyla geçen sıkıntılı yılların ardından şiddetli baş ağrıları çeken Afife Jale, doktorunun morfinle tedavi yoluna gitmesi üzerine morfin bağımlısı oldu.
54 | maksimumbiz
Selahattin Pınar ile evlendi.
Sağlık problemleri gerekçesiyle boşandı.
Hayatının son yıllarını Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nde geçiren Afife Jale, 24 Temmuz 1941’de henüz 39 yaşındayken hayata veda etti.