Page 8 - NATA ME HENE - ISMAIL KADARE
P. 8

e mistereve të dashurisë e sidomos në shpërfaqjen e karaktereve
të “botës së zonjave”. Por në të vërtetë, nuk ka qenë kështu nëse
lexuesi do të mprehte mirë shqisën jo vetëm të leximit, por edhe
atë të receptimit, atë që fle në të shumtën e kohës në nënvetëdije,
dhe që në gjuhën e përditshme ne i quajmë, instinkte. Përkundër
këtij mëtimi thuajse të pakuptueshëm, Mariana mund të veçohet
si një prej heronjve që i bëjnë nder jo një, por shumë epokave dhe,
në përgjithësi, lëvizjes së mendësisë njerëzore. Hapi i saj është, në
të vërtetë, më se epokal. Liria mund barbarinë, qytetari mund
boshësinë provinciale, fuqia e individit mund histerinë kolektive.
I gjithë rendi i mendimit papritmas kthehet përmbys, dhe në këtë
rrotullim tronditës duket sikur jo vetëm sistemi politik, por dhe
mënyra e të menduarit ka lëvizur nga vendi.

     Leximet tradicionale të novelës “Nata me hënë” në të
shumtën e herës më kanë dëshpëruar. Çështje thashethemi, thjesht
punë mbipetku, zili të rëndomta grash, një drejtor ndërmarrjeje
që del më pozitiv se sekretari i partisë, një natë me hënë me një
vajzë të bukur e ca të dehur dhe kaq. Sa herë që i jam kthyer
e rikthyer kësaj novele, gjëja e parë që kam menduar pothuajse
gjithnjë ka qenë se, krejt në të kundërtën, I. Kadare ka krijuar
karaktere heronjsh e heroinash që shuplakin, sipas shprehjes
së Kristoforidhit, sistemet e referencave, heroina të sfidave të
pabujshme, që arrijnë me luftën e tyre të brendshme të ndryshojnë
rendin moral.

     Ndërmjet shumë leximesh, kam formuar bindjen se “Nata
me hënë”, si të gjitha veprat me një gjedhe gjenuine, është një
libër që mund të lexohet vetëm si palimpsest. Duket sikur
para lexuesit kalojnë vetëtimthi të gjitha gjendjet e mendësisë së
njerëzimit, qysh prej lashtësisë antike deri në kohërat moderne.
Ashtu si në epokën apostolike dy mijë vjet më parë, në këtë novelë

                               8
   3   4   5   6   7   8   9   10   11   12   13