Page 222 - ๕๐ ปี ๑๐๐ สัจธรรม-การดูสภาพจิต
P. 222
742
เพราะอะไร ทาไมถึงรู้สึกได้ เพราะเป็นเรื่องปกติของคนเรา เป็นเรื่องของชีวิตเรา เป็นเรื่องปกติอยู่ แล้ว แต่พอมาปฏิบัติธรรม พอมาปฏิบัติธรรม...ให้ดูสภาพจิต บางครั้งพอมาพูดถึงสภาพจิตใจ เราก็จะ พยายามไปหา ว่าลักษณะของสภาพจิตเป็นอย่างไร ทั้ง ๆ ที่สภาพจิตที่กาลังเป็นอยู่ ณ ขณะนั้น หรือ ณ ขณะนี้นี่นะ เราก็รู้สึกได้ทันทีว่า สภาพจิตเป็นอย่างไร ไมว่าจะว่าง จะเบา จะเฉย ก็คือสภาพจิต จะว่าง ๆ เบา ๆ เฉย ๆ ก็คือสภาพจิต จะมีความสุขก็คือสภาพจิต จะมีอาการหมอก ๆ มัว ๆ สลัว ก็คือสภาพจิต
อันนี้พูดถึงว่า สภาพจิตที่เป็นลักษณะของสภาพจิตโดยตรง แต่สภาพจิตแบบไหนดีอย่างไร สภาพ จิตใจที่ดี อันนี้สภาพจิตที่ดี การปฏิบัติธรรมเราเพื่อขัดเกลาให้จิตใจเราดีขึ้น จิตใจดีขึ้น หนึ่ง จะมีอยู่ ๒ ส่วน ก็คือลักษณะของตัวสภาพนี้แหละ สภาพจิตนี้แหละที่เป็นไปโดยปกติ ที่เจริญสติ สมาธิ พิจารณา อาการต่าง ๆ แล้วทาให้จิตใจเปลี่ยน สภาพจิตใจเปลี่ยนไป สภาพจิตเปลี่ยนเป็นสงบขึ้น มีสติกาหนดรู้อยู่ กับอารมณ์ปัจจุบันอย่างต่อเนื่อง
ทบี่ อกวา่ จติ มคี วามตงั้ มนั่ ขนึ้ สภาพจติ ใจรสู้ กึ สงบขนึ้ สภาพจติ ใจสงบขนึ้ ตงั้ มนั่ ขนึ้ ตนื่ ตวั ขนึ้ สวา่ ง ขึ้น อันนี้ก็ขึ้นอยู่กับกาลังของสติ ณ ขณะนั้น กลายเป็นว่า สติสมาธิมีกาลังมากขึ้น ทาให้จิตใจรู้สึกตั้งมั่น มั่นคง หรือสงบ หรือสว่างขึ้นไปด้วยเช่นเดียวกัน เพราะฉะนั้นสติกับสมาธิ สติสมาธิกับสภาพจิตเกี่ยวข้อง กันไหม เป็นอาการที่เกิดขึ้นเกี่ยวข้องโดยตรง เพราะตัวสภาพจิตก็คือจิตดวงหนึ่ง จิตดวงหนึ่งที่เกิดขึ้น ณ ขณะนั้น เป็นจิตอย่างหนึ่ง เป็นจิตดวงหนึ่ง ที่เกิดขึ้นด้วยเหตุปัจจัยตรงนั้น
ทนี กี้ ารทเี่ ราปฏบิ ตั ิ พอจติ ดวงนเี้ กดิ ขนึ้ สภาพจติ เปลยี่ นเปน็ สงบ ปฏบิ ตั ไิ ปสกั ระยะหนงึ่ จติ เปลยี่ น เป็นสงบ เปลี่ยนเป็นใส เปลี่ยนเป็นความตั้งมั่นขึ้น ถามว่าสภาพจิตเหล่านี้ดีไหม สภาพจิตตรงนี้รู้สึก... สภาพจิตอันนี้ดวงนี้ดีหรือเปล่า ถามตัวเขาเอง ไม่เกี่ยวกับชอบหรือไม่ชอบ ไม่เกี่ยวกับชอบหรือไม่ชอบ ถามว่าจิตดวงนี้ดีหรือเปล่า ดีอย่างไร ดีอย่างไร คาว่าดี บางครั้งก็จะ เอ๊ะ! ไม่ชอบ รู้สึกมันแข็งเกินไป มั่นคงเกินไป เลยไม่ชอบ
ถามว่าจิตที่แข็งที่มั่นคง ใช้ประโยชน์อะไรได้บ้าง แต่บางคนรู้สึกว่าจิตมีความนุ่มนวล มีความอ่อน โยน มันอ่อนโยนมากเกินไป ไม่คุ้น ไม่ชอบแต่เขาก็อ่อนโยน ถามว่าอ่อนโยนแล้วดีอย่างไร ไม่ดีอย่างไร อันนั้นบางครั้งเราพิจารณาสภาพธรรม พิจารณาสภาวธรรม พิจารณาสภาพจิต เราก็ต้องรู้ตัวสภาพจิตเอง ว่าเป็นอย่างไร ดีอย่างไร ดีอย่างไรแล้วมีประโยชน์อย่างไร ดีตรงนี้คือมีประโยชน์ มีคุณ มีโทษอย่างไร คือ รู้ตรงนั้น
เพราะฉะนั้น ตัวจิตตรงนี้ใช้ประโยชน์อะไรได้บ้าง จริง ๆ แล้ว คือย้อนกลับไปว่า ถ้าเราพิจารณา ทาจิตของเราให้ว่างแบบนี้ ให้สงบ ให้ว่าง ให้มีความสุขแล้ว การรับรู้อารมณ์ที่เข้ามากระทบ ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจเป็นอย่างไร อารมณ์ที่เข้ามากระทบทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจเป็นอย่างไร ยังมีการกระทบ ให้รสชาติ ให้ความเข้มข้น หรือมีผลกระทบในแง่เดิมไหม ถ้าจิตดีขึ้นแล้ว สมมติว่า อารมณ์ที่เคยกระทบ แลว้ ทา ใหเ้ กดิ ความทกุ ข์ ตอ้ งยกตวั อยา่ งแบบนวี้ า่ อารมณใ์ ด ๆ ทเี่ คยกระทบแลว้ ทา ใหเ้ กดิ ความทกุ ข์ ความ ไม่สบายใจเกิดขึ้น ตรงทุกข์ตรงนั้นแหละ เขาเรียกสภาพจิตอย่างหนึ่ง
