Page 63 - แนวทางการดูแลสุขภาพช่องปาก และการรักษาทางทันตกรรมสำหรับผู้มีภาวะปรีชานบกพร่องเล็กน้อย (Mild Cognitive Impairment) และผู้มีภาวะสมองเสื่อม (Dementia)

56
บทที่ 6 การดูแลสุขภาพชองปากสําหรับผูดูแลผูมีภาวะสมองเส่ือม
ทพ.พูลพฤกษ โสภารตั น สํานักทันตสาธารณสุข กรมอนามยั
การดูแลสุขภาพชองปากเปนสวนสําคัญของสุขภาพโดยรวมสําหรับผูมีภาวะสมองเสื่อม แตมักถูกมองขาม ทามกลางความทาทายอื่น ๆ ในการดูแล ผูปวยกลุมนี้อาจไมสามารถสื่อสารความเจ็บปวด หรือความไมสบาย ในชองปากได ซึ่งอาจนําไปสูปญหาการรับประทานอาหาร โภชนาการ และคุณภาพชีวิต1 ผูดูแลจึงมีบทบาท สําคัญอยางยิ่งในการเปน " กระบอกเสียง " แทนผูปวย การที่ผูดูแลมีความรูและทักษะในการดูแลสุขภาพชองปาก ไมเพียงชวยปองกันปญหาโรคในชองปาก แตยังชวยเสริมสรางความสัมพันธที่ดีและความไววางใจ ระหวางผูดูแลกับผูปวย คําแนะนําน้ีจัดทําขึ้นเพ่ือชวย ผูดูแลใหเขาใจความสําคัญและวิธีการดูแลสุขภาพชองปาก อยางมีประสิทธิภาพ รวมถึงเทคนิคและอุปกรณที่จะชวยใหกิจวัตรนี้เปนประสบการณที่ดี สะดวก และผอนคลายท้ังผูดูแลและผูปวย
ความสําคัญของการดูแลสุขภาพชองปาก
ผูมีภาวะสมองเสื่อมมักประสบปญหาในการทําความสะอาดชองปากดวยตัวเอง ไมสามารถแปรงฟนได อยางมีประสิทธิภาพ มีเศษอาหารตกคาง เกิดการสะสมของคราบจุลินทรีย ทําใหเกิดโรคฟนผุ เหงือกอักเสบ โรคปริทันต และอาจแพรกระจายเขาสูกระแสเลือด ทําใหเกิดการติดเชื้อคุกคามอวัยวะสําคัญอื่น ๆ ไดแก หัวใจ ปอด และสมอง กอใหเกิดภาวะรุนแรงตอรางกาย เชน ปอดอักเสบจากการสําลัก เยื่อหุมหัวใจอักเสบ2 นําไปสูการเสียชีวิตได ในขณะที่การมีสุขภาพชองปากที่ดีจะชวยใหผูปวยรับประทานอาหารไดดี กินไดหลากหลายประเภท ทําใหไดรับสารอาหารที่ครบถวน การเคี้ยวยังเปนกลไกสําคัญที่ชวยกระตุนสมอง โดยเฉพาะในสวนการเรียนรูและความจํา3 รวมถึงการมีชองปากสะอาด รอยยิ้มที่สดใส และไมมีกล่ิน ไมพึงประสงค ยังแสดงถึงการมีคุณภาพชีวิตที่ดีของผูปวยอีกดวย
ผูดูแลจึงเปนบุคคลสําคัญที่จะชวยใหผูมีภาวะสมองเสื่อมยังคงมีความสุขและศักดิ์ศรีในชีวิตประจําวัน ดวยการเอาใจใสในสุขภาพชองปากอยางสม่ําเสมอ ไมวาจะเปนการชวยแปรงฟน การสังเกตอาการผิดปกติ หรือการพาไปพบทันตแพทยตามนัดหมาย การดูแลเล็ก ๆ เหลานี้ไมเพียงสงผลดีตอสุขภาพกาย แตยังเปน การสงตอความรัก ความหวงใย และพลังใจใหผูปวยรูสึกวาเขายังมีคุณคาและเปนที่รักเสมอ
การประเมินเบ้ืองตน : การสังเกตอาการของผูปวย
ผูปวยสมองเสื่อมอาจไมสามารถสื่อสารอาการเจ็บปวด หรือไมสบายได การสังเกตอาการเหลาน้ี อยางใกลชิดจึงเปนส่ิงสําคัญการตรวจพบปญหาในชองปากต้ังแตเนิน ๆ ซ่ึงจะชวยใหไดรับการรักษาที่เหมาะสม และปองกันปญหาที่รุนแรงขึ้นได 4
อาการแสดงของผูปวยที่อาจจะบงชี้ใหเห็นถึงความผิดปกติในชองปาก ไดแก • เค้ียวอาหารขางเดียว
• อมขาว ไมยอมเค้ียว เค้ียวชากวาปกติ
• สัมผัสใบหนา หรือ ปากบอย ๆ
• สังเกตเห็นมีแผลบริเวณริมฝปาก หรือ กระพุงแกม
• กระสับกระสาย ครวญคราง หรือตะโกน โดยไมทราบสาเหตุ