Page 94 - คู่มือวิทยากร โครงการพัฒนาพื้นที่ต้นแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักทฤษฎีใหม่ประยุกต์สู่ "โคก หนอง นา โมเดล"
P. 94
ส าหรับพื้นที่ห่างไกลนอกเขตชลประทานที่มีพื้นที่ถึง 121,200,000 ไร่ ยังคงต้องประสบกับปัญหาการขาด
แคลนน้ าเพื่อใช้ในการเกษตร
โคกหนองนาโมเดลจึงเป็นรูปแบบหนึ่งของการแก้ไขปัญหาของเรื่องการจัดการน้ า ที่สถาบัน
เศรษฐกิจพอเพียงและมูลนิธิกสิกรรมธรรมชาติได้น้อมน าพระราชด ารัสในรัชกาลที่ 9 ด้านการท าเกษตรทฤษฎี
ใหม่ตามแนวเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้บริหารจัดการน้ าและพื้นที่การเกษตร โดยมีการผสมผสานกับภูมิปัญญา
พื้นบ้านให้สอดคล้องกัน
หลักการออกแบบพื้นที่ตามหลักภูมิสังคม (Geosocial) มีตัวแปรส าคัญ 5 ประการ ได้แก่
1) ไฟ (ทิศทางของแสง) ส ารวจ ทิศเหนือ ใต้ ตะวันออก ตะวันตก และทิศทางการขึ้นของดวง
อาทิตย์
2) ลม การออกแบบบ้านให้มีทิศทางของช่องลมสอดรับกับลมที่พัดมาในแต่ละฤดูกาล
จะช่วยลด การใช้พลังงานในบ้าน และเพื่อให้บ้านเย็นอยู่สบาย โดยตามหลักปกติ ลมฝนจะพัดมาทางทิศ
ตะวันตกเฉียงใต้ และลมหนาวหรือลมข้าวเบาจะพัดมาทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ทั้งนี้ควรวางต าแหน่ง
อาคาร บ้านเรือน ลานตากข้าว และลานนวดข้าว ไม่ให้ขวางทิศทางลมหนาว
3) ดิน วางแผนการขุดหนองน้ า และการปรับปรุงสภาพดินให้เหมาะสม โดยน าดินที่ขุดหนอง
มาท าโคก ให้โคกอยู่ทางทิศตะวันตกและปลูกไม้ใหญ่ไว้บนโคก พร้อมปลูกป่า 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง
เมื่อต้นไม้สูงใหญ่จะช่วยบังแดดและให้ร่มเงา
4) น้ า ขุดหนองน้ า โดยดูทางไหลของน้ าเข้าและออกจากพื้นที่ วางต าแหน่งหนองน้ าในทิศ ที่
ให้ลมร้อนพัดผ่าน จะท าให้บ้านร่มเย็น ขุดหนองให้มีขอบคดโค้งเพื่อเพิ่มพื้นที่เพาะปลูก และท าตะพักให้
ลดหลั่นตามระดับความสูง โดยชั้นแรกควรมีความสูงเท่ากับระดับของแสงแดด ที่ส่องลงไปถึงปลูกไม้น้ าหรือพืช
น้ าเพื่อให้ปลาสามารถวางไข่ อนุบาลสัตว์น้ าและเป็นที่อยู่อาศัย
5) คน ออกแบบให้เหมาะสมกับความต้องการ ฐานะ และก าลังของเจ้าของที่ดิน
4. กรณีศึกษำควำมส ำเร็จ “โคก หนอง นำ”
โครงการพลังคนสร้างสรรค์โลก รวมพลังตามรอยพ่อของแผ่นดิน ปี 5 พ.ศ. 2560
จ.เชียงใหม่ โครงการฯ ในปีที่ 5 นี้ ได้ด าเนินงานเดินหน้าขยายผลจัดการ ดิน น้ า ป่า อย่างยั่งยืนตามศาสตร์
พระราชา ด้วยความร่วมมือจากพันธมิตรจากทุกภาคส่วน ภายใต้แนวคิด "แตกตัวทั่วไทย เอามื้อสามัคคี" เพื่อ
น้อมร าลึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศรมหา-ภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรม
นาถบพิตร ที่พระราชทานองค์ความรู้ศาสตร์พระราชา ในการบริหารจัดการ ดิน น้ า ป่า แก่พสกนิกรชาวไทย
ส่งต่อแรงบันดาลใจผ่านการถ่ายทอดเรื่องราวความส าเร็จของผู้น าศาสตร์พระราชามาประยุกต์ใช้ให้เหมาะสม
ตามสภาพภูมิสังคม เพื่อเผยแพร่องค์ความรู้ สู่การลงมือปฏิบัติ พร้อมขยายผลความส าเร็จของโครงการฯ จาก
ลุ่มน้ าป่าสักสู่ลุ่มน้ าอื่น ๆ อันจะน าไปสู่การแก้ปัญหา น้ าท่วม น้ าแล้ง อย่างยั่งยืน
การ "เอามื้อสามัคคี" หรือ "การลงแขก" ตามประเพณีดั้งเดิมของคนไทย ถูกน ามาเป็นกลวิธีใน
การขับเคลื่อนเพื่อประสานความสามัคคีเชื่อมโยงเครือข่ายต่าง ๆ เข้าไว้ด้วยกัน และขณะเดียวกันก็เป็น
เครื่องมือในการขยายเครือข่ายที่มีประสิทธิภาพอีกด้วย นอกจากนั้น ยังเป็นการแลกเปลี่ยนความรู้จากการ
ปรับปรุงพื้นที่ตามแนวทางศาสตร์พระราชาในสภาพภูมิสังคมที่แตกต่างกัน โดยโครงการได้ก าหนดพื้นที่
เป้าหมาย "เอามื้อสามัคคี" ขึ้น ใน 4 พื้นที่ คือ กรุงเทพฯ จ.ราชบุรี จ.อุดรธานี และ จ.เชียงใหม่
