Page 10 - BON DIA ARUBA
P. 10
A10
OPINIONDialuna 15 Augustus 2016
Racismo den Caribe ta bibo,
aunke nos kier ignora e
ORANJESTAD - “Ami racismo cu te hasta ami ta- a puntra e mama. E mama ta wordo faboreci. Mi mama wordo desacredita y djis pa
no ta preto, ami ta bru- bata ciego na dje. El a tuma ta bisa nos, cu su otro yiu, nunca a wanta su lenga ora e coincidencia e ta e ciudad den
in!†un di mi primanan mi hopi tempo pa descon- un Missy Fu blanco (pa no tabata yega na expresa tocante e isla cu tin mas tanto hende
tabata yora tempo e ta- strui ideologianan cu mi a yam’e rabo sushi) di 5 aña a hende color scur, nunca e no di color, con el a wordo “laga
bata mas chikito. Na wordo siña desde chikito. bisa su ruman muhe di 10 wanta su disgusto cu mi cabey atrasâ€. Y ora discusionnan
cas, tur hende (incluy- Awendia, mi prima cu su aña cu e ta preto mahos. Pa a bira un afro despues di tem- pa San Nicolas bin dilanti
endo ami, tabata tenta e). curvanan cu tur hende ta en- prome, esun di 10 aña no ta po y mas pio ainda cu mi tin e nos ta scucha cosnan manera
Cu su cabey afro, su na- vidia, su color cane, su long preto, e tin un color indjan, balentia pa cana cu ne habri y “nan mes no kier progresaâ€,
nishi rondo, su frenta weave, ta un diva completo cabey fini, mas cu tur cos e sin miedo. Nunca e ta stop di “nan ta yena cu rabiaâ€. “nan
grandi y tur otro atributo den su curpa. Pero esaki no parce un indigena. Pero ya, e enfatisa cu ta blanco ta bunita odia nan mesâ€. Tur esakinan
cu tabata haci e un hende kiermen cu su infancia a ta mas scur cu e otro ruman y hende preto na su pais no ta ta dichonan hopi familiar
di color. Un mucha color bira menos traumatico y si y esey ta algo cu te hasta Ste- bal nada. Algo ironico pa bisa pa hendenan cu sistemati-
scur, pa ta mas specifico. mi por a bay bek den tempo, vie Wonder por wak. E otro mirando cu Santo Domingo camente ta wordo oprimi.
Supla bay futuro, 14 aña mas mi nunca lo a yam’e preto prima ta bisa “No worry cu ta 98% Afro-descendiente. Pero pa Carnaval si tur kier
laat, e ta e un ‘proud black como un termino di insul- ne, mi tambe a pasa aden, asi- E liñanan entre rasa ta hopi San Nicolas, mayoria di nos
girl’. Y ami un activista in to. Ami no tabata sa miho. na nan ta pero a nos tin black fini, hopi hende ta pasa full miho musiconan ta bin di
‘the making’ cu kier purba di Poco dia pasa, un di mi pri- powerâ€. Nos tur ta hari den nan bida sin sa bou di cual San Nicolas. Manera hopi
salba tur hende y combati un manan mas chikito a yega cas cas, zundra e chikito, bisa e spectrum nan ta cay. Bo por otro pais na mundo, Aruba
ta yora. Dicon e ta yora? Nos cu e no tin cu bisa cosnan asi- ta di color, pero si bo tin tambe ta haci uzo di hende
na y sigui cu bida. Pero esaki wowo di color nanishi fini bo color scur pa nan propio en-
no ta kita afo, desde chikito ta pasa pa “bunita, exotico†tretenimento, pero masha
muchanan ta haya tenden- den otro palabra ‘aceptabel’. poco ta biba cu e realidad di
cianan racista y esaki mas Mientras cu si bo ta di color kico e kiermen tin un color
tanto, ta algo cu nan ta siña cla, pero bo a sali cu atribu- di cuero scur. Mientrastanto
di hende grandi rond di nan. tonan cu predominante- tur e casnan grandi banda di
Den Caribe, nos ta cri- mente ta di hende color scur lama, na otro banda di e isla
oyo. Un mescla di dife- e ora “bo lo por a ta bunita, ta pertenece na Hulandesnan
rente historia, nacionalidad, pero bo nanishi a daña boâ€. y Americanonan blanco cu
color di cuero, cabey, etc. Ora violencia contra hende di placa. Racismo ta algo global,
Pero colorismo ta hunga un color ta pasa na Merca, ta hopi Y e termino pa ta socialmente
rol hopi grandi ainda den di nos compatriotanan ta grita informa di esey ta “wokeâ€/
nos comunidad. Cu duele mi “spiertaâ€. Paso asina bo wak
ta bisa, cu e te hasta den mi #BlackLivesMatter, pero e, no tin manera di no wak e
propio famia esunnan mas cla ta ignora e racismo den nos mas. E ta tur caminda, e ta in-
mesun comunidad. Con San flicta tur aspecto di nos bida.q
Nicolas constantemente ta
Artista Robin de Vogel:
“Caribbean Linked a pone mi realisa con intimo
e conexion entre islanan den Caribe taâ€
ORAÑESTAD - Dos fon, el a bisa mi bin su cas scoge arte.†Robin ta subraya. ribbean Linked, cada artista mi ta kere e tin mas tanto di
aña pasa, Robin de Vo- cu mi portfolio y ami tabata Artistanan Caribense tambe mester skirbi un piesa haber cu e echo cu tin un
gel tabata un artista den manera, huh? porfolio? Ami reflectivo di e programa. generacion nobo cu ta mas
residencia pa Caribbean ta djis haci cos ora mi tin “Tur hende sa cu e culturan- Hib’e esaki nan luga y asina habri pa ricibi locual ta wordo
Linked, e aña aki e ta co- tempo, mi tabata intimida. an Caribense ta similar, pero expande e conocemento cu poni eyfo. Nan ta mas sensi-
ordina e proyecto. Den e Mi a bay su cas tog, el a wak Caribbean linked in a pone hende tin di arte den Caribe. tivo na sa kico artistanan eyfo
entrevista aki e ta conta mi trabou e di ‘wel, this is mi realisa con intimo e con- E magia cu ta pasa akinan, no ta hinca den nan trabou paso-
Bon Dia Aruba tocante kinda crappy pero bo por bin exion ey ta. Nos tur ta co- ta keda akinan so.†Robin ta bra nan a crece cu e internet
su experencia tanto na e tayer’. Pero, haci arte como necta cu un sentimento di ta splica. y nan tin acceso na tur tipo
Caribbean Linked y su un carera nunca a crusa su Caribense, pero ora bo wak di informacion. Un switch
bida como un artista. mente, e tabata prepara caba nan trabou y e influencia di Arte na Aruba definitivamente a tuma luga.â€
Caribbean Linked ta un pa bay haci Criminologia na esaki bo ta wak con profundo Tambe Bon Dia Aruba a pun- Robin ta splica tambe, cu e
proyecto cu ta trece diferente Den Haag ora e caba Havo. e ta bay. Aunke nos niun ta- tra Robin con e ta percibi arte diferencia mas grandi entre
artistanan di Caribe hunto pa Ora cu Micheal Tedja cu ta- bata familiar cu otro. E tabata na Aruba arte na Aruba y arte na Hu-
comparti nan arte. E aña aki, bata e artista dunando e tayer surprising y comforting na El a splica cu e ta obvio cu landa ta contexto. Na Hu-
tin 12 diferente artista Cari- a puntr’e dicon e no ta bay mesun tempo. Mi no a spera tin un ola cu ta pasando. landa, mas specificamente
bense den residencia, siman Gerrit Rietveld Academie. esey, pero na mesun momen- Esaki tumando en cuenta cu Europa tin hopi contexto pa
pasa a tuma luga diferente to con mi no por a spera esey? e tabata leu di e isla pa basta pone bo trabou aden desde e
lectura den e black box na Cu tur cos a cambia. Ta Caribe nos ta. tempo y solamente ta bin momento cu bo cuminsa dis-
Atelier 89’. E proyecto lo caba “Esey tabata e prome bi- E biaha aki nos a trece un bek pa temponan stipula. cuti kico bo ta bay traha.
cu un exhibicion di arte cu lo aha den mi bida cu algo den escritor tambe cu lo en- E ta bisa: “Mi no sa precisa- “E sistema educativo ta pone
tuma luga dia 21 di augustus mi cabes a click, direpente carga di skirbi tocante Ca- mente di unda e ta bin, pero un gran importancia na educa
binidero na Atelier 89’. mi a realisa cu tin hende na muchanan riba arte. Y aunke
mundo cu ta studia arte y e por ta laf, historico y sola-
Arte den serio haci esaki na carera. Na scol mente den un orden crono-
Bayendo bek na Robin, e ta e juffrouwnan di CKV tabata logico ya caba esaki ta haci tur
conta Bon Dia Aruba cu tur encurasha mi trabou, pero diferencia riba e importancia
cos pa su persona a cuminsa ningun a sugeri pa mi studia cu arte tin. Mientras cu na
tempo e tabata tin 16 aña y el arte na ningun momento. Mi Aruba, den mi experencia esey
a mira un flyer na biblioteca a studia arte di Ceramics na ta wordo sobre mira. Cual ta
nacional tocante un tayer di Rietveld y despues mi a haci haci cu un hende hoben cu
pintamento na Atelier 89’. Material Utopias na Sand- kier haci arte na Aruba, tin
“Mi a yama e number riba e Berg Instituut. Nunca mi mucho tiki punto di referen-
flyer y Elvis Lopez a coy tele- no a arepenti, awo mi no ta cia y no sa unda pa cuminsaâ€
imagina con e lo ta si mi no a