Page 10 - BON DIA ARUBA
P. 10

A10

OPINIONDialuna 15 Augustus 2016

                                                                 Racismo den Caribe ta bibo,
                                                                   aunke nos kier ignora e

ORANJESTAD - “Ami                racismo cu te hasta ami ta-     a puntra e mama. E mama          ta wordo faboreci. Mi mama       wordo desacredita y djis pa
no ta preto, ami ta bru-         bata ciego na dje. El a tuma    ta bisa nos, cu su otro yiu,     nunca a wanta su lenga ora e     coincidencia e ta e ciudad den
in!” un di mi primanan           mi hopi tempo pa descon-        un Missy Fu blanco (pa no        tabata yega na expresa tocante   e isla cu tin mas tanto hende
tabata yora tempo e ta-          strui ideologianan cu mi a      yam’e rabo sushi) di 5 aña a     hende color scur, nunca e no     di color, con el a wordo “laga
bata mas chikito. Na             wordo siña desde chikito.       bisa su ruman muhe di 10         wanta su disgusto cu mi cabey    atras”. Y ora discusionnan
cas, tur hende (incluy-          Awendia, mi prima cu su         aña cu e ta preto mahos. Pa      a bira un afro despues di tem-   pa San Nicolas bin dilanti
endo ami, tabata tenta e).       curvanan cu tur hende ta en-    prome, esun di 10 aña no ta      po y mas pio ainda cu mi tin e   nos ta scucha cosnan manera
Cu su cabey afro, su na-         vidia, su color cane, su long   preto, e tin un color indjan,    balentia pa cana cu ne habri y   “nan mes no kier progresa”,
nishi rondo, su frenta           weave, ta un diva completo      cabey fini, mas cu tur cos e     sin miedo. Nunca e ta stop di    “nan ta yena cu rabia”. “nan
grandi y tur otro atributo       den su curpa. Pero esaki no     parce un indigena. Pero ya, e    enfatisa cu ta blanco ta bunita  odia nan mes”. Tur esakinan
cu tabata haci e un hende        kiermen cu su infancia a        ta mas scur cu e otro ruman      y hende preto na su pais no ta   ta dichonan hopi familiar
di color. Un mucha color         bira menos traumatico y si      y esey ta algo cu te hasta Ste-  bal nada. Algo ironico pa bisa   pa hendenan cu sistemati-
scur, pa ta mas specifico.       mi por a bay bek den tempo,     vie Wonder por wak. E otro       mirando cu Santo Domingo         camente ta wordo oprimi.
Supla bay futuro, 14 aña mas     mi nunca lo a yam’e preto       prima ta bisa “No worry cu       ta 98% Afro-descendiente.        Pero pa Carnaval si tur kier
laat, e ta e un ‘proud black     como un termino di insul-       ne, mi tambe a pasa aden, asi-   E liñanan entre rasa ta hopi     San Nicolas, mayoria di nos
girl’. Y ami un activista in     to. Ami no tabata sa miho.      na nan ta pero a nos tin black   fini, hopi hende ta pasa full    miho musiconan ta bin di
‘the making’ cu kier purba di    Poco dia pasa, un di mi pri-    power”. Nos tur ta hari den      nan bida sin sa bou di cual      San Nicolas. Manera hopi
salba tur hende y combati un     manan mas chikito a yega cas    cas, zundra e chikito, bisa e    spectrum nan ta cay. Bo por      otro pais na mundo, Aruba
                                 ta yora. Dicon e ta yora? Nos   cu e no tin cu bisa cosnan asi-  ta di color, pero si bo tin      tambe ta haci uzo di hende
                                                                 na y sigui cu bida. Pero esaki   wowo di color nanishi fini bo    color scur pa nan propio en-
                                                                 no ta kita afo, desde chikito    ta pasa pa “bunita, exotico”     tretenimento, pero masha
                                                                 muchanan ta haya tenden-         den otro palabra ‘aceptabel’.    poco ta biba cu e realidad di
                                                                 cianan racista y esaki mas       Mientras cu si bo ta di color    kico e kiermen tin un color
                                                                 tanto, ta algo cu nan ta siña    cla, pero bo a sali cu atribu-   di cuero scur. Mientrastanto
                                                                 di hende grandi rond di nan.     tonan cu predominante-           tur e casnan grandi banda di
                                                                 Den Caribe, nos ta cri-          mente ta di hende color scur     lama, na otro banda di e isla
                                                                 oyo. Un mescla di dife-          e ora “bo lo por a ta bunita,    ta pertenece na Hulandesnan
                                                                 rente historia, nacionalidad,    pero bo nanishi a daña bo”.      y Americanonan blanco cu
                                                                 color di cuero, cabey, etc.      Ora violencia contra hende di    placa. Racismo ta algo global,
                                                                 Pero colorismo ta hunga un       color ta pasa na Merca, ta hopi  Y e termino pa ta socialmente
                                                                 rol hopi grandi ainda den        di nos compatriotanan ta grita   informa di esey ta “woke”/
                                                                 nos comunidad. Cu duele mi                                        “spierta”. Paso asina bo wak
                                                                 ta bisa, cu e te hasta den mi      #BlackLivesMatter, pero        e, no tin manera di no wak e
                                                                 propio famia esunnan mas cla     ta ignora e racismo den nos      mas. E ta tur caminda, e ta in-
                                                                                                  mesun comunidad. Con San         flicta tur aspecto di nos bida.q
                                                                                                  Nicolas constantemente ta

Artista Robin de Vogel:

                 “Caribbean Linked a pone mi realisa con intimo
                      e conexion entre islanan den Caribe ta”

ORAÑESTAD - Dos                  fon, el a bisa mi bin su cas    scoge arte.” Robin ta subraya.   ribbean Linked, cada artista     mi ta kere e tin mas tanto di
aña pasa, Robin de Vo-           cu mi portfolio y ami tabata       Artistanan Caribense          tambe mester skirbi un piesa     haber cu e echo cu tin un
gel tabata un artista den        manera, huh? porfolio? Ami                                       reflectivo di e programa.        generacion nobo cu ta mas
residencia pa Caribbean          ta djis haci cos ora mi tin     “Tur hende sa cu e culturan-     Hib’e esaki nan luga y asina     habri pa ricibi locual ta wordo
Linked, e aña aki e ta co-       tempo, mi tabata intimida.      an Caribense ta similar, pero    expande e conocemento cu         poni eyfo. Nan ta mas sensi-
ordina e proyecto. Den e         Mi a bay su cas tog, el a wak   Caribbean linked in a pone       hende tin di arte den Caribe.    tivo na sa kico artistanan eyfo
entrevista aki e ta conta        mi trabou e di ‘wel, this is    mi realisa con intimo e con-     E magia cu ta pasa akinan, no    ta hinca den nan trabou paso-
Bon Dia Aruba tocante            kinda crappy pero bo por bin    exion ey ta. Nos tur ta co-      ta keda akinan so.” Robin ta     bra nan a crece cu e internet
su experencia tanto na           e tayer’. Pero, haci arte como  necta cu un sentimento di ta     splica.                          y nan tin acceso na tur tipo
Caribbean Linked y su            un carera nunca a crusa su      Caribense, pero ora bo wak                                        di informacion. Un switch
bida como un artista.            mente, e tabata prepara caba    nan trabou y e influencia di             Arte na Aruba            definitivamente a tuma luga.”
Caribbean Linked ta un           pa bay haci Criminologia na     esaki bo ta wak con profundo     Tambe Bon Dia Aruba a pun-        Robin ta splica tambe, cu e
proyecto cu ta trece diferente   Den Haag ora e caba Havo.       e ta bay. Aunke nos niun ta-     tra Robin con e ta percibi arte  diferencia mas grandi entre
artistanan di Caribe hunto pa    Ora cu Micheal Tedja cu ta-     bata familiar cu otro. E tabata  na Aruba                         arte na Aruba y arte na Hu-
comparti nan arte. E aña aki,    bata e artista dunando e tayer  surprising y comforting na       El a splica cu e ta obvio cu     landa ta contexto. Na Hu-
tin 12 diferente artista Cari-   a puntr’e dicon e no ta bay     mesun tempo. Mi no a spera       tin un ola cu ta pasando.        landa, mas specificamente
bense den residencia, siman      Gerrit Rietveld Academie.       esey, pero na mesun momen-       Esaki tumando en cuenta cu       Europa tin hopi contexto pa
pasa a tuma luga diferente                                       to con mi no por a spera esey?   e tabata leu di e isla pa basta  pone bo trabou aden desde e
lectura den e black box na           Cu tur cos a cambia.        Ta Caribe nos ta.                tempo y solamente ta bin         momento cu bo cuminsa dis-
Atelier 89’. E proyecto lo caba  “Esey tabata e prome bi-        E biaha aki nos a trece un       bek pa temponan stipula.         cuti kico bo ta bay traha.
cu un exhibicion di arte cu lo   aha den mi bida cu algo den     escritor tambe cu lo en-         E ta bisa: “Mi no sa precisa-    “E sistema educativo ta pone
tuma luga dia 21 di augustus     mi cabes a click, direpente     carga di skirbi tocante Ca-      mente di unda e ta bin, pero     un gran importancia na educa
binidero na Atelier 89’.         mi a realisa cu tin hende na                                                                      muchanan riba arte. Y aunke
                                 mundo cu ta studia arte y                                                                         e por ta laf, historico y sola-
        Arte den serio           haci esaki na carera. Na scol                                                                     mente den un orden crono-
Bayendo bek na Robin, e ta       e juffrouwnan di CKV tabata                                                                       logico ya caba esaki ta haci tur
conta Bon Dia Aruba cu tur       encurasha mi trabou, pero                                                                         diferencia riba e importancia
cos pa su persona a cuminsa      ningun a sugeri pa mi studia                                                                      cu arte tin. Mientras cu na
tempo e tabata tin 16 aña y el   arte na ningun momento. Mi                                                                        Aruba, den mi experencia esey
a mira un flyer na biblioteca    a studia arte di Ceramics na                                                                      ta wordo sobre mira. Cual ta
nacional tocante un tayer di     Rietveld y despues mi a haci                                                                      haci cu un hende hoben cu
pintamento na Atelier 89’.       Material Utopias na Sand-                                                                         kier haci arte na Aruba, tin
“Mi a yama e number riba e       Berg Instituut. Nunca mi                                                                          mucho tiki punto di referen-
flyer y Elvis Lopez a coy tele-  no a arepenti, awo mi no ta                                                                       cia y no sa unda pa cuminsa”
                                 imagina con e lo ta si mi no a
   5   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15