Page 196 - BİLSEM FİZİK ALANI YARDIMCI DERS MATERYALİ

FİZİK
Parçacıklar Bağlansın
Etkinlik öncesinde öğrencilere çekirdeği oluşturan proton ve nötronun hangi parçacıklardan oluştuğu ve bu parçacıkları bir arada tutan kuvvet hakkında bilgi verilir: Proton (uud) ve nötronları (udd) oluştururlar. Protonların ve nötronların da çekirdekte bir arada durmasını sağlayan aynı zamanda bu güçlü etkileşimdir. Bunun için proton ve nötronlar da birbirine yakın durur. Gluonlar onları da birbirine bağlar. Protonların ve nötronların da çekirdekte bir arada durmasını sağlayan yine bu güçlü etkileşimdir. Bunun için proton ve nöt- ronlar da birbirine yakın durur. Gluonlar onları da birbirine bağlar.
• 3 tane yapışkanlı kartın üzerine u (yukarı kuark), 3 tanesine de d (aşağı kuark) yazılır.
• 6 öğrenci kartları rastgele seçer ve görünecek şekilde yakalarına yapıştırırlar.
• Önceden hazırlanmış 6 tane ip gluonu temsil etmek üzere bir yere konulur.
• Bütün öğrencilerden, edindikleri bilgiler doğrultusunda proton ve nötronun oluşturmaları istenir. Öğ- retmen elini çırptığında yarışma başlar. Bütün öğrenciler en kısa zamanda amacı gerçekleştirmek için çalışır. Protonu veya nötronu ilk oluşturan 3’lü oyunu kazanır.
3. Açıklama
Parçacık Fiziğinin Gözleri: Dedektörler
Parçacık fiziğinde amaç, parçacıkların ve etkileşimde olduğu kuvvetlerin özelliklerini incelemektir. Ato- maltı parçacıkları incelemek oldukça güçtür. Bunun için algıç adı verilen teknolojik ürünler geliştirilmektedir.
• Algıçların yapısını anlamak için soğan, halkaları görünecek şekilde ikiye bölünür. Katmanları incelenir.
• Renkli kalemle Görsel 4-a’daki gibi soğana saçılan parçacıkların bıraktıkları izlere benzer çizgiler çizilir.
• İzlerin bittiği katman, parçacıkların algıçlarda ulaşabildikleri son katmanlar olarak gösterilir.
• Görsel 4-b’deki kumda bırakılan canlı izleri gösterilir. “Biz o canlıları görmeyiz ancak izlerinden ne ol- duklarını, nasıl olduklarını izlerine bakarak anlayabiliriz ya da tahmin edebiliriz.” denir.
• Görsel 5-a ve Görsel 5-b’de görünen algıçların kumda bırakılan izlerle arasındaki benzerlikler öğrenci- lerle birlikte tartışılır.
• CERN’de yapılan çalışmalar internet sitesinden incelenir.
Görsel 4-a Soğan katmanlarındaki izler
Görsel 4-b Kumdaki izler
194