Page 36 - BİLSEM FİZİK ALANI YARDIMCI DERS MATERYALİ

FİZİK
Genel olarak ısı sıcaklık ile ilgili kavaramlara ait açıklama:
İç enerji: Maddenin moleküllerinin kinetik enerjilerinin ve moleküller arası çekim kuvvetleri etkisiyle sahip oldukları potansiyel enerjilerinin toplamına denir. U ile gösterilir. Birimi Joule veya Calori olarak kullanıla- bilir.
Sıcaklık: Maddenin bir molekülünün ortalama kinetik enerjisinin nicel değeridir. Maddelerin tanecikleri- nin titreşimlerinin artması, maddenin genleşmesine sebep olur. Bu fiziksel değişim kullanılarak termometre- ler tasarlanır. Sıcaklık birimi Kelvin’dir ancak günlük hayatta en çok Celcius (°C) kullanılır.
Isı: Sıcaklıkları farklı iki cisim birbiri ile temas hâlinde iken sıcak cismin sıcaklığı azalır, soğuk cisimin sıcak- lığı artar. Böyle bir durumda sıcak cisimden soğuk cisime bir enerji akışı olur. Enerji aktarma sıcaklıklar eşit oluncaya kadar devam eder. Bu enerji akışına ısı transferi denir. Q ile gösterilir. Birim olarak Joule veya Calori kullanılabilir. Bir maddenin sahip olduğu ısı doğrudan ölçülemez.
Özısı: Saf bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 0C yükselten ısı miktarına denir. Maddeler için ayırt edici bir özelliktir. c ile gösterilir. Birimi cal/g.0C dir.
Isı sığası (kapasitesi): Bir maddenin sıcaklığını 1 0C yükseltmek için gerekli ısı miktarına denir. C ile gösterilir. Birimi cal/0C dir.
Madde ısı aldığında sıcaklığı artabilir, hâl değiştirebilir. Saf maddelerin hâl değiştirme sırasında sıcaklığı de- ğişmez.
Genleşme: Maddeye ısı verildiğinde genleşme olayı gerçekleşir. Genleşme, maddeyi meydana getiren atom ve moleküller arası uzaklıkların sıcaklık artışı ile artması olayıdır. Genleşme katı ve sıvılar için ayırt edici bir özelliktir. Katının şekline bağlı olarak boyca, yüzeyce ya da hacimce genleşme gerçekleşir.
Disiplinler Arası Açıklama
Maddelerin özısı değerlerinin farklı olması ile ilgili olarak rüzgâr oluşumu örneği öğrencilere verilebilir. Yer kabuğu (toprak ve taş) ve su kürenin (denizler, göller) öz ısı değerleri farklıdır. Suyun özısı değeri toprağı oluşturan materyallerin özısı değerinden fazladır. Güneş ışınları yer kabuğu ve su küreye aynı gelse de bu yü- zeylerin sıcaklığı aynı derecede artmaz. Yer yüzeyindeki karaların sıcaklığı fazla artacağından hava molekül- lerinin yükselmesine ve karalar üzerinde alçak basınç oluşmasına sebep olur. Karalar üzerindeki alçak basınç, rüzgârların denizden karaya doğru esmesine sebep olur. Gece olduğunda yer kabuğunun sıcaklığı, su küreye göre daha kısa sürede azalır. Karalar üzerinde yüksek basınç oluşur. Bu durumda karadan denizlere doğru rüzgâr eser.
4. Derinleştirme
Bu bölümde; öğrenciler meteoroloji mühendisliği ile ilgili çalışma yaparak disiplinler arası çalışma yapa- caktır. Öğretmen bu etkinlik öncesi ön bilgi oluşturmak adına disiplinler arası açıklama yapması uygundur. Bu amaçla her öğrenciye Türkiye fiziki haritası verilerek kara ve denizler ile ilgili görsel üzerinde gerekirse çizimlerle çalışma yapılabilir.
34