Page 14 - 18.07.2016 Faktor 245

14 I I 18.7.2016.
PONEDJELJAK

Svijet

Osamdeset godina od Španskog građanskog rata, najveće tragedije te zemlje
Krvavi sukob, prvi koji je

ideološki polarizirao svijet

učer se navršilo 80 go- Na jednoj strani su bili republikanci - ljevičari, anarhosindikalisti i Guadalajare 1937. godine,
dina od izbijanja Špan- na ruti na kojoj su se nalazile
skog građanskog rata, i komunisti, a na drugoj monarhisti, fašisti, generali i italijanske brigade koje je po-
Jnajveće tragedije u po- slao Mussolini. No, međusob-
vijesti te mediteranske zemlje. zemljovlasnici pod zajedničkim sponzorstvom Katoličke crkve ne podjele i sukobi, poput onih
Ona je svijetu najavila zvjer- između komunista i anarhista,
stva koja će se nastaviti tokom slabili su redove republikanske
Drugog svjetskog rata i čije po- vojske, a to je omogućilo na-
sljedice su i danas ubilježene u diranje Francovih trupa.
srcima stanovnika. U martu 1939. vlada se sklo-
nila u Barcelonu spremna za
Atmosfera terora odlazak u egzil s 400.000 lju-
Vojni puč 17. jula 1936. pro- di. Pet mjeseci kasnije izbio
tiv Republike, proglašene pet je Drugi svjetski rat kojeg su
godina ranije i uzdrmane soci- Pariz i London htjeli izbjeći.
jalnim nemirima, štrajkovima i Franco je objavio pobjedu 1.
političkim nasiljem, predvodila aprila 1939. godine, nakon
je grupa generala. što je odbio mirovne prego-
Iako pokušaj rušenja vlade vore. Španija će opresivnim
tad nije uspio, Španija, u to doba režimom živjeti do Francove
uglavnom poljoprivredna ze- smrti 1975. U ratu je život iz-
mlja, rascijepana je na dva dije- gubilo oko pola miliona ljudi.
la s otvorenom frontom između Deseci hiljada ljudi s poražene
republikanaca i nacionalista što strane su zatvoreni, ubijeni ili
je otvorilo put građanskom ratu su napustili Španiju odlazeći u
koji će potrajati iduće tri godine. Francusku i Latinsku Ameriku.
Većina ustaničkih trupa smje-
štena u španskom protektoratu Pomirba u zakonu
Maroku, pod zapovjedništvom Nakon provedene demokrat-
generala Francisca Franca, kre- ske tranzicije krajem 1970-ih,
nula je 17. jula prema Pirenej- u Španiji se na vlasti mijenjaju
skom poluotoku. Diktatori Adolf Narodna stranka desnog centra
Hitler i Benito Mussolini iz Nje- (PP) i stranka lijevog centra
mačke i Italije poslali su avione Španska socijalistička narod-
kao podršku rušenju vlade koju na stranka (PSOE). “Plavi” i
su podržavali liberali, socijalisti, Ekshumacija žrtava Francovog terora iz masovnih grobnica pokazala se teškom zadaćom zbog novca i pravnih prepreka FOTO: EPA “Crveni” uglavnom su potomci
komunisti, anarhisti, katalonski ljudi suprotstavljenih ideolo-
i baskijski separatisti. Guernice u sjevernoj pokraji- Pablo Piccaso, zagovornik Re- PROFESIONALIZAM BEZ IDEOLOGIJE gija od kojih su mnogi pome-
Njihovi avioni bombardirali ni Baskiji 1937. godine, čije je publike koji je neko vrijeme teni u vihoru rata i poraća. PP
su kasnije u ratu mjesta poput razaranje ovjekovječio slikar proveo u egzilu u Francuskoj. Polemike o ratu i žrtvama i PSOE su dogovorile “Pakt o
Zahvaljujući tad modernim ka- zaboravu”, koji je omogućio
merama s postoljem, prikazi Iako polemike o ratu i žrtvama rata i dalje traju, španska Španiji da ojača demokratske
borbi i razaranja osvanuli su demokratija omogućila je otvorenu raspravu o tim temama institucije prije nego se suoče
u španskim i međunarodnim i postoje mnogi instituti, naučnici, istraživači i memorijalni s teškim pitanjima iz prošlosti.
medijima. prostori koji su posvećeni tom ratu, ali ne postoji centralni Nakon 2000. godine nasljeđe
- To je bio prvi rat koji su povijesni muzej o ratu, što pak ukazuje na težinu pronala- rata ponovo je ušlo u političku
pratili profesionalni novinari ska konsenzusa oko službenog narativa sukoba. Sve je na arenu, pogotovo po pitanjima
na frontama i u bombardira- jednom profesionalnom nivou, za razliku od zemalja Bal- ekshumacije žrtava Francovog
nim gradovima - ističe Susan kana, gdje rasprave često postaju lične ili pretjerano ideo- terora i izbacivanja simbola
Sontag, američka spisateljica loške. Postoje mnogi novi spomenici po cijeloj Španiji koji diktature iz javnih prostora,
i autorica knjiga o fotografiji. su podignuti u čast onima koji su se borili na strani repu- što je regulirano Zakonom o
Jedini veći grad koji su na- blikanaca, uključujući članove Internacionalnih brigada. povijesnom sjećanju iz 2007.
cionalisti osvojili prvih dana Zakonom se željelo omogućiti
pobune bila je Sevilla, koja Mnogi su odvođeni u “noćne Jugoslavije, koji su se većinom pronalaženje ostataka žrtava i
će poslužiti kao mostobran za šetnje” bez povratka. Katolič- borili na strani republikanaca. zabraniti isticanje simbola sta-
iskrcavanje Francovih afrič- ko svećenstvo je platilo viso- Sovjetski diktator Staljin na- rog režima i građanskog rata
kih trupa. ku cijenu zbog identificiranja stojao je ojačati svoj utjecaj. na javnim mjestima. Aspiracije
- Moramo stvoriti atmosfe- s višom klasom. Više od 6.500 Aktivisti Kominterne, među- Baskijaca i Katalonaca u smi-
ru terora beskrupulozno elimi- svećenika i časnih sestara je narodni komunisti pod kontro- slu veće autonomije, odnosno
nirajući protivljenje svih onih ubijeno, navodi AFP. lom Moskve, organizirat će se nezavisnosti također su pove-
FRANCISCO FRANCO koji ne misle poput nas - rekao u vjernu vojsku. zane sa tim ratom, jer to su re-
je na radiju ustanički general Strani dobrovoljci Izostanak reakcije zapadnih gije koje su najviše podupirale
INTERNACIONALNE BRIGADE Gonzalo Queipo de Llano koji Vlada u Madridu tražila je po- demokracija gurnuo je neke republikance i koje su najviše
Borci iz Jugoslavije je zauzeo Sevillu, napominje moć svojih susjeda, no i Bri- intelektualce na stranu repu- stradale pod Francovim reži-
mom nakon 1939. PP i PSOE
novinska agencija AFP. Lijevi tanija i Francuska su to odbi-
blikanaca, a mladi stranci pri-
zastupnici u parlamentu, sin- le strahujući da bi mogle biti ključivali su se republikanskim nasljednici su Francovog re-
Vjeran Pavlaković, koji je doktorirao na Univerzitetu Was- dikati, socijalistički aktivisti, uvučene u novi svjetski rat. militantima. Slijedile su ih “In- žima i socijalista iz Republi-
hington s temom političkih podjela u vezi sa Španskim gra- simpatizeri ili njihove obitelji Skrivale su se iza “pakta o ternacionalne brigade” koje su kanske ere. Posljednjih godi-
đanskim ratom, kaže da su se borci iz tadašnje Jugoslavije, proganjani su i ubijani. Isto- neuplitanju” u kojem su bili nadgledali Staljin i Kominter- na pojavile su se neke nove
zajedno s dobrovoljcima iz više od 50 zemalja, borili na strani vremeno je stigao i odgovor. i Rim i Berlin, ali oni nisu na. Francuzi, Poljaci, Ameri- stranke kao rezultat dramatične
republikanaca. Većina ih je bila u Internacionalnim briga- Socijalistički militanti, anar- prezali otvoreno podupirati kanci... bilo ih je oko 50.000 ekonomske krize i kao odgo-
dama koje je organizirala Kominterna. Njihov broj je teško histi i komunisti zauzimali ustanike. Na kraju će jedino iz pedesetak zemalja kako bi vor dominantnim strankama,
utvrditi zbog velikog broja ilegalnih odlazaka u Španiju, ali su ulice. Simpatizeri ustani- Sovjetski Savez naoružava- “zaustavili fašizam”. ali u svakom slučaju podjele
prema podacima Udruženja jugoslavenskih dobrovoljaca ka, ili oni za koje se smatralo ti republikance. U zemlju će Oni su pomogli republikan- u političkom spektru i dalje se
španske republikanske vojske, otprilike je bilo 1.700 boraca. da su simpatizeri, pogubljeni stići mnogi strani dobrovoljci, cima u rijetkim pobjedama - temelje na onima iz vremena
su tokom prvih mjeseci rata. među njima i oni iz tadašnje spriječili pad Madrida 1936. građanskog rata. P. Z.