Page 9 - STAV broj 436 - 02

Raphael Lemkin

postojanju UN Konvencije o sprečavanju i gdje su politički vladari, pozivajući se na
kažnjavanju, zločin genocida se i dalje čini. ideologiju ili religiju, vršili ili poticali na
Od kada je konvencija stupila na snagu 1951, ubijanje drugih naroda, i to kao planirani
genocidi su izvršeni u Kambodži, Ruandi, čin u cilju potpune eliminacije ciljne grupe
Bosni i Hercegovini, Darfuru... ljudi neovisno o percepciji tih ljudi o sebi.
Nažalost, Lemkin je morao napraviti
kompromis oko konačne formulacije defi- GENOCID NAD BOŠNJACIMA I
nicije genocida koja je trebala biti osnova ODGOVORNOST “PRIJATELJA” SA ZAPADA
UN-ove Konvencije. Lemkinova definici- Kad je riječ o genocidu nad Bošnjacima,
ja genocida razvodnjena je i znatno reduci- za srpske počinioce tog genocida nije bilo
rana. To se naizgled činilo nevažnim, ali je bitno da li se neko smatrao vjernikom (u na-
to itekako bitno jer se u konačnoj definiciji šem slučaju muslimanom ili Bošnjakom), bez
pod genocidom navode samo zlodjela poči- obzira na tu “samopercepciju”, bio je objekt
njena s namjerom da se u cijelosti ili djeli- uništenja. Naimark vrši izvanrednu opser-
mično uništi nacionalna, etnička, rasna ili vaciju kako je za vrijeme holokausta u Nje-
vjerska grupa, kao takva. Lemkinova de- mačkoj i drugim zemljama koje su okupirali
finicija genocida sužena je zbog protivlje- nacisti bilo mnogo Jevreja koji se uopće nisu
nja nekih zemalja članica Vijeća sigurnosti samopercipirali i osjećali kao Jevreji, budući
UN-a, posebno tadašnjeg SSSR-a (današ- da su bili do te mjere asimilirani da je nji-
nje Rusije). Amerikanci su ipak pristali na hov identitet bio “njemački”. Oni su o sebi
definiciju u njenom reduciranom formatu. mislili primarno kao o Nijemcima. Neki su
Predstavnici iz Moskve strahovali su da bi čak bili i prihvatili kršćansku religiju. Ali to
se definicija genocida, ako bi prošla u širem uopće nije bila prepreka da budu uništeni.
smislu, mogla primijeniti i protiv SSSR-a, Norman Cigar u studiji Genocid, politika
i to zbog teških Staljinovih zločina koje su etničkog čišćenja u Bosni i Hercegovini navodi
Roberta H. Jacksona, glavnog tužioca na komunisti počinili tokom 1930-ih godina. da je genocid u Bosni i Hercegovini provođen
suđenjima u Nürnbergu. Lemkin je suđe- Profesor na američkom univerzitetu Stan- vojnim sredstvima. Ovaj američki naučnik
nja nacistima u Nürnbergu smatrao dje- ford i istraživač američkog Instituta “Hoover objašnjava termine, ciljeve, implementaciju
lomičnim uspjehom jer su kažnjeni samo Norman Naimark” u studiji Svjetska historija i navodnu samoodbranu, koji su korišteni od
neki od krivaca za genocid nad evropskim genocida definirao je Staljinove zločine kao srpskih počinitelja zločina, uključujući i ge-
Jevrejima. Međutim, nacističkim vođama genocid. Naimark smatra da je definicija nocid, kao opravdanje za činjenje genocida.
većinom je suđeno za zločine protiv čovječ- koja je prihvaćena u Konvenciji o Genocidu Objašnjava vojni i politički kontekst koji je
nosti. Zločin genocida u tom momentu još nepotpuna. Zapravo, ako bi se ona proširila, pogodovao izvršenju genocida kao sredstva
nije bio priznat u međunarodnom pravu kao genocid bi značio i uništenje određene gru- ostvarenja srpske politike u Bosni i Hercego-
zločin. Lemkin je tada napisao: “Ukratko, pe ljudi koja je označena kao ciljna grupa ili vini i objašnjava historijske utjecaje u bivšoj
saveznici su u Nürnbergu sudili Hitleru, ali objekt genocida, a koja može biti i politička, a SFRJ koji su kreirali atmosferu koja je pogo-
pritom nisu uspjeli predvidjeti mogućnost ne samo vjerska, nacionalna, etnička ili rasna. dovala genocidu. On osuđuje međunarodnu
pojavljivanja nekih budućih Hitlera.” Na- On objašnjava kako je Staljin protivnike svoje zajednicu koja nije na vrijeme intervenirala
kon suđenja, Lemkin se potpuno posvetio politike definirao kao nepoželjne grupe, i to da spriječi genocid nad Bošnjacima u Bosni
lobiranju novoformirane organizacije Uje- potpuno proizvoljno. Staljinova glavna ciljna i Hercegovini. Cigar ističe da tadašnji lideri
dinjenih nacija (UN) kako bi njene organe grupa bili su “kulaci”, bogati zemljoposjed- najmoćnijih zemalja svijeta (uglavnom zapad-
uvjerio da prihvate njegovu formulaciju ge- nici koje je želio potpuno istrijebiti slanjem nih) nisu mogli ili nisu željeli postići među-
nocida kao međunarodnog zločina, predvi- u “gulage”, na prisilni rad u logore smrti. sobnu saglasnost i konsenzus oko potrebe da
đajući njegovu prevenciju i kažnjavanje ne Naimark, čije je porijeklo iz Galicije, današ- se genocid u Bosni i Hercegovini zaustavi.
samo u vrijeme rata nego i u vrijeme mira. nje Poljske i Ukrajine, dok je još bio student Srbijanski orijentalisti odigrali su ne-
Već pedesetih godina dovoljan broj ze- postdiplomac krajem šezdesetih i početkom časnu, ali nažalost efikasnu ulogu u pripre-
malja ratificirao je Konvenciju o sprečava- sedamdesetih godina, boravio je na području manju srpske javnosti za projekt rata u ime
nju i kažnjavanju zločina genocida (usvojenu Bosne i Hercegovine vršeći historijsko-an- “Velike Srbije” u kojem su najviše stradali
od Generalne skupštine Ujedinjenih nacija tropološka istraživanja naših naroda. Bošnjaci. Ti su orijentalisti, pored elemenata
1948. godine) i ona je stupila na snagu (iako Prema Naimarku, karakter genocida ima Srpske pravoslavne crkve (SPC), imali pre-
je SAD nisu ratificirale sve do 1986). Uprkos mnoge sličnosti kroz historiju čovječanstva sudni utjecaj u demonizaciji žrtava i analogno

STAV 14/7/2023 9