Page 23 - STAV broj 229

već “sporazumjele” na način koji je Rusiji i formalna autonomija Bosne i Hercego- Autonomna Bosna i
osiguravao značajniji prodor na Balkanu, vine, kao buduća marioneta Srbije. Crna Hercegovina, s Crnom Gorom
stvaranjem tzv. Velike Bugarske i željenom Gora, s druge strane, pored nezavisnosti
autonomijom Bosne i Hercegovine, a Tur- i, također, značajnijeg proširenja u odno- uz granicu, u velikosrpskim
skoj kakvo-takvo zadovoljenje “sujete” u su na Sanstefanski sporazum, u Berlinu je nacionalističkim krugovima
vidu formalne uprave nad određenim di- dobila i izlaz na more, ali ne i “vezu sa Sr- “viđena” je kao konačno
jelovima “svoje” teritorije, berlinska rje- bijom”. I za jednu i za drugu novonastalu ostvareni san o “svim Srbima
šenja donijela su novi “raspored karata”. državu tačke nezadovoljstva predstavljali
Umjesto “velike”, u Berlinu je stvorena su Bosna i Hercegovina i Sandžak. u jednoj državi”. Njena
“mala” Bugarska (bez Istočne Rumelije), Autonomna Bosna i Hercegovina, s Cr- okupacija od Austro-Ugarske
koja ni izbliza nije mogla odgovoriti te- nom Gorom uz granicu, u velikosrpskim tom konceptu nanijela je
žnjama Rusije za uspostavljanjem kontrole nacionalističkim krugovima “viđena” je
nad Balkanom, a Bosna i Hercegovina, o kao konačno ostvareni san o “svim Srbi- težak udarac
kojoj su se na kongresu, kao o “glavnom ma u jednoj državi”. Njena okupacija od
kolaču”, ipak, “lomila koplja”, ostala je u Austro-Ugarske tom konceptu nanijela je ovog područja, ističe se da, “s obzirom
formalnom sastavu Osmanskog carstva, težak udarac. Kako su kasnije to komen- na to da Austro-Ugarska ne želi preuzeti
ali je istovremeno stavljena pod okupa- tirali pojedini srpski ideolozi, čak ni znat- upravljanje u Novopazarskom sandžaku,
cionu upravu Austro-Ugarske. nije proširenje Srbije u Berlinu u odnosu koji se prostire između Srbije i Crne Gore
Iako su Rumunija, Srbija i Crna Gora na njenu teritoriju određenu u San Stefa- u pravcu jugoistoka na drugoj stani Mi-
u Berlinu stekle nezavisnost, nijedna od nu nije moglo biti kompenzacija za njene trovice, osmanska administracija će tamo
njih, a posebno Srbija i Crna Gora, nisu to panslavističke težnje. “Berlinski kongres i dalje obavljati svoje funkcije”.
vidjele kao pobjedu. Srbija, koja je u od- vođen je u antislovenskom duhu”, govo- U cilju osiguravanja održavanja, kako se
nosu na ugovor iz San Stefana, u Berlinu rio je jedan od vodećih srpskih histori- u tekstu ugovora ističe, “novog političkog
dobila za četvrtinu više teritorije, prošire- čara prve polovine 20. stoljeća Vladimir stanja”, kao i slobode i sigurnosti putnih
njem na niški, pirotski, toplički i vranjski Ćorović, ističući da je Austro-Ugarska komunikacija, Austro-Ugarska je zadrža-
okrug, iako konačno nezavisna država, ta- pod svoju kontrolu stavila ne samo Bosnu la, uzela sebi za pravo da u cijelom ovom
kvo rješenje nije doživjela i kao trijumf. i Hercegovinu, radi koje su, kako kaže, dijelu nekadašnjeg Bosanskog vilajeta drži
Njen cilj bio je spajanje s Crnom Gorom Srbi i ušli u rat s Osmanskim carstvom, svoje garnizone i koristi vojne i trgovačke
već još i Novopazarski sandžak. puteve, o kojim detaljima zadržava pra-
vo dogovoriti se s Osmanskim carstvom.
ENIGMA KOJA JE OSTALA NERIJEŠENA Kakav je dalji dogovor u vezi s austro-
DO DANAŠNJIH DANA ugarskim vojnim prisustvom postignut
Bosna i Hercegovina, zbog koje je između Austro-Ugarske i Osmanskog
Srbija, između ostalog, i ušla u nov rat carstva, poznato nam je s obzirom na to
s Osmanskim carstvom, u periodu od da je to formalizirano kroz uspostavljanje
1876. do 1878. godine, pod kontrolom nekoliko garnizona s ograničenim brojem
Austro-Ugarske, nije bilo očekivano rje- vojnika u Sandžaku, ali enigma koja je
šenje za Srbiju, a ono što je “dolilo ulje ostala neriješena do današnjih dana jeste
na vatru” tadašnjim ekspanzionističkim šta je, zapravo, podrazumijevalo to “novo
aspiracijama Srbije bilo je rješenje u vezi političko stanje” koje se spominje u vezi
s Novopazarskim sandžakom. Odredbama sa Sandžakom.
člana 25. Berlinskog mirovnog ugovora, U srpskim nacionalističkim krugovi-
kojim je de facto utvrđen poseban status ma “poseban status Sandžaka”, određen
na Berlinskom kongresu, viđen je kao
Kakav je dalji dogovor “klin” između Srbije i Crne Gore, čiji je
u vezi s austrougarskim cilj, zapravo, sprečavanje ujedinjenja ovih
vojnim prisustvom postignut dviju zemalja i daljeg njihovog proširenja
na prostor Bosne i Hercegovine.
između Austro Ugarske i Kada se na kraju sve sabere, Berlinski
Osmanskog carstva, poznato kongres bio je prekretnica u historiji svih
nam je s obzirom na to da balkanskih naroda i država, a donesene od-
je to formalizirano kroz luke i usvojeni ugovor na njemu postavili
su na dnevni red rješavanje brojnih pita-
uspostavljanje nekoliko nja, koja i danas, 141 godinu nakon njega,
garnizona s ograničenim čekaju odgovor. U čemu je i koja je tajna
brojem vojnika u Sandžaku, “izgubljenog mira” na Balkanu, ne zna se
ali enigma koja je ostala ni nakon krvavih ratova na ovim prosto-
rima tokom posljednje decenije prošlog
neriješena do današnjih stoljeća, niti su postignuta rješenja nakon
dana jeste šta je, zapravo, njih dala “pečat” svemu tome. Kako na
podrazumijevalo to “novo Balkanu strasti, po pravilu, uvijek lahko
nadvladaju razum, nedovršena berlinska
političko stanje” koje se posla i dalje će biti prijetnja stabilnosti
spominje u vezi sa Sandžakom i miru, ne samo na ovom području već i
cijeloj Evropi. n

STAV 25/7/2019 23