Page 192 - Hayalin Diğer Adı Madde

Ha run Yah ya

ve him mer te be sin de dir.' Bu nun ma na sı şu de me ye ge lir: 'Al lah-u Tea la, eş ya yı öy le
bir mer te be de ya rat mış tır ki, o mer te be de eş ya için his ve ve him den gay rı bir yer de sü -
but (sa bit lik) ve hu sul (var lık) yok tur. 45
Dik kat edi lir se, İmam Rab ba ni, bi zim gör dü ğü müz ale min, ya ni tüm var lık la -

rın "his ve ve him mer te be sin de", ya ni al gı dü ze yin de ya ra tıl dı ğı nı özel lik le vur gu la -
mak ta dır. Bu ve him mer te be sin de ki ale min dı şın da (ha riç te) ise sa de ce Al lah'ın Za tı
var dır. İmam Rab ba ni, tek mut lak var lı ğın Al lah ol du ğu nu şöy le an la tır:
Ha riç te Yü ce Hak'tan baş ka mev cut de ğil dir... Bel ki de şa nı bü yük Al lah'ın ya -
rat ma sı ile ve him mer te be sin de sü but (sa bit lik) bul muş tur... Eğer onun için bir
gö rün tü sa bit olur ise, o ve him mer te be sin de dir. Eğer onun bir sü bu tu (sa bit li ği) var
ise, o da hi, yü ce Al lah'ın ve him mer te be sin de ki sa na tı ile dir. Hu la sa, onun sa bit -
li ği ve gö rün tü sü tek mer te be de ol mak ta dır. Sü bu tu bir yer de, gö rün tü sü da hi ay rı bir
yer de de ğil dir..." 46
So nuç ola rak, İmam Rab ba ni'nin de izah la rın dan açık bir şe kil de an la dı ğı mız
gi bi, madde mutlak varlık değildir ve biz onun hakkında çok sınırlı bir bilgiye sahi-
biz. Biz sa de ce zih ni miz de bi ze gös te ri len gö rün tü yü gö rü rüz. Bu gö rün tü yü tüm
de tay la rı ile ya ra tan ve bi ze iz let ti ren ise alem le rin Rab bi olan Al lah'tır.

Ye ga ne mut lak var lı ğın Al lah ol du ğu nu, Al lah'ın tüm ka ina tı ve him mer te be -
sin de ya rat tı ğı nı açık la mış olan bir di ğer bü yük İs lam ali mi, Muh yid din Ara bi'dir.
İlim de ki de rin li ği ne de niy le "Şeyh-i Ek ber" (en bü yük şeyh) ola rak da anıl mış olan
Muh yid din Ara bi, Fu süs-ül Hi kem (Hik met le rin Özü) ad lı ki ta bın da ka ina tın Yüce
Al lah'ın te cel li le rin den olu şan bir göl ge var lık ol du ğu nu şöy le açık la mış tır:
Biz di yo ruz ki, bil me li sin ki, Hak'tan baş ka var lık lar, ya hut alem adıy la anı lan şey,
Hak'ka nis pet le bir şah sın göl ge si gi bi dir. Böy le olun ca ma si va, ya ni Al lah'tan baş ka
olan var lık lar, Al lah'ın göl ge si dir... Göl ge şüp he siz his te mev cut tur. 47

Muh yid din Ara bi'nin bu söz le rin de be lirt ti ği gi bi, in san Al lah'ın Ken di si’nden
üf le di ği ru hu ta şı yan, Al lah'ın te cel li si olan bir var lık tır. Tek mut lak var lık Al lah'tır.
İn san ise ha yal olan dır. Bu çok önem li bir ger çek tir ve ak si dü şü nül dü ğün de in san
bü yük bir ya nıl gı nın içi ne düş müş olur.
İmam Rab ba ni'nin ya nı sı ra Mev la na Ca mi de, Ku ran'ın işa ret le ri ve akıl yo -
luy la bul du ğu bu hay ret ve ri ci ger çe ği, "kai nat ta ne var sa hep si ve him ve ha yal dir.

190 HA YA LİN Dİ ĞER ADI: MAD DE