Page 19 - Cuộc đời và sự nghiệp Lê Lợi

Giáo dục

Năm 1426, Lê Thái Tổ tiến quân ra Bắc, đóng quân ở

dinh Bồ Đề. Ông liền hạ lệnh thi học trò văn học, đầu

đề bài thi: Bảng văn dụ thành Đông Quan, lấy đỗ 50

người, sung bổ chức An phủ các lộ bên ngoài và chức

Viên ngoại lang ở 6 bộ trong Kinh. Khoa này, Đào Công

Soạn, người Tiên Lữ, Hưng Yên đỗ đầu.

Sau khi giành độc lập năm 1428, Lê Thái Tổ cho mở lại

trường Quốc Tử giám để cho con cháu các quan và

người thường dân tuấn tú vào học và đặt các nhà học ở

các phủ và các lộ. Lúc mới đến Đông Đô, Thái Tổ mở

khoa thi lấy đỗ 32 người.

Năm 1429, Lê Thái Tổ hạ chiếu cho quân nhân các lộ

và những người ẩn dật ở rừng núi, cùng các quan từ tứ

phẩm trở xuống, ai thông kinh sử, thì đến cả sảnh

đường để thi, năm ấy thi khoa Minh kinh.

Năm 1431, Thái Tổ mở thi Hoành từ. Năm 1433, ông

đích thân ra thi văn sách. Thi hai khoa này, hoặc dùng

minh kinh, hoặc luận phú hoặc dùng sách vấn, đều tùy

tài năng mà cất nhắc bổ dụng vượt bậc, vẫn chưa lấy đỗ

Tiến sĩ.

Theo Đào Duy Anh (một nhà sử học), nước Đại Việt về

văn hóa, nửa triều Trần từ đời Chu Văn An, Nho học đã

bắt đầu thắng Phật học. Sang đời Lê, Nguyễn, Nho học

mới chiếm địa vị độc tôn. Hai triều ấy đều có phép luật

nghiêm khắc đối với các nhà tu hành Phật giáo và Đạo

giáo. Nước Việt trải qua sự chiếm đóng của Nhà Minh

thì rất nhiều sách vở về Nho học, Phật học của nước

Việt bị người Minh thu mất, rồi người Minh phát lại

những sách Ngũ kinh, Tứ thư thể chú để dùng ở các

trường công. Đến khi Nhà Lê phục quốc, những chế độ

và thư tịch ở đời Lý, Trần đã mất tích nên đành bắt

chước chế độ của Minh triều, lấy khoa cử làm con

đường dụng thân duy nhất, dùng văn chương bác cổ để

làm thước đo nhân tài, lấy sách Tống nho làm chính

thư.