Page 2 - Aliye Rabia

YELBİS GESARATSYAN (1830–1913)

Melissa Bilal

Yelbis Gesaratsyan 1830’da İstanbul’un Beşiktaş semtinde doğdu. Aldığı eğitime dair çok

fazla bilgimiz olmamasına rağmen, (sonradan Şuşi piskoposu olacak olan) dayısı Antreas Der

Antreasyan’ın Yelbis’e Mkhitarist rahiplerin işlerini okutarak onu Ermeni dili, edebiyatı ve

tarihi alanlarında yetiştirdiğini biliyoruz. Ayrıca genç Yelbis’in 18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyılın
ilk yarısında Avrupa dillerinde yazılmış eserlere de aşina olduğu kaydedilmiştir. Yine

elimizdeki sınırlı kaynaklarda kendisinin rahibe ve öğretmen olduğu belirtilmektedır. Yüksek

ihtimalle kentli üst sınıf bir aileye mensup olan Gesaratsyan’ın yazdığı şiirlerdeki ithaflardan

anlaşılıyor ki kendisi dönemin Osmanlı Ermeni burjuvazisi ve aydınlarıyla iletişim halindeydi.
Buna rağmen eline kalemi alıp kamusal alana çıkması şok etkisi yaratmış, bir kadın olarak

Osmanlı Ermeni toplumunu ve tüm Ermeniliği ilgilendiren meselelerde fikir beyan etmesi

tepkiyle karşılanmıştı.

Gesaratsian, 32 yaşında Gitar isminde bir dergi yayınlamaya başladı. 1862-1863 yılları

arasında yayınlanan bu derginin amacı, kadınları, cehaletten kurtulup haklarını öğrenmeye

davet etmekti. Gitar bir yandan cinsler arasındaki eşitsizliğe ve kadına zayıf diyen bakış

açısına karşı çıkarken, bir yandan da kadınları hem kendi hayatlarının yönünü hem de tüm
Ermeni halkının kaderini belirlemekte özne olmaya çağırıyordu. Gitar’ın büyük ihtimalle

karşılaştığı eleştirilerden ve de yeterince maddi destek görmemesinden dolayı kısa süren

yayın hayatının ardından Gesaratsyan bir süre bir şey yayınlamadı. 1879 yılında, Azkanıver

Hayuhyats Ingerutyun’u (Milletperver Ermeni Kadınlar Derneği) kuran bir grup genç kadın
ondan yazılarını bir kitapta derlemesini istediler. Namagani Ar Intertsaser Hayuhis (Okumayı

Seven Ermeni Kadına Mektuplar, 1879) kitabının gelirini derneğe bağışladı. Kitapta

Gesaratsyan’ın daha önce Gitar’da yayınlamış olduğu yazılarının yanı sıra yeni şiirleri ve

düzyazıları da vardı. Özellikle mektuplar halinde yazdığı kısımda kadın erkek eşitliğine dair
döneminin çok ilerisindeki görüşlerini ustalıkla dile getirdi. Bu kitaptan bölümlerin Türkçe

çevirilerini Lerna Ekmekçioğlu ve Melissa Bilal. Bir Adalet Feryadı: Osmanlı’dan Türkiye’ye Beş

Ermeni Feminist Yazar (1862-1933), Aras Yayıncılık, 2006 kitabında bulabilirsiniz.

Gesaratsyan’ın 1906’da Kadıköy’de olduğunu, aynı yıl Dzağig (Çiçek) dergisinde yayınlanan