Page 5 - phan
P. 5
เกร็ดความรู้เกี่ยวกับพาน
พาน คือภาชนะประเภทถาดที่มีฐานทรงสูง มีลวดลายประดับอย่างวิจิตร มีใช้อย่างแพร่หลายในประเทศไทย
ประเทศลาว และประเทศกัมพูชา
พานปกติมีลักษณะกลมและมีหลายขนาด โดยเส้นผ่านศูนย์กลางอยู่ระหว่าง 20 ถึง 50 เซนติเมตร ภายในอาจ
ตื้นหรือลึกก็ได้ พานมักจะทำจากโลหะเช่นทองแดง เงิน ทองเหลือง หรือเหล็กกล้า ปัจจุบันนี้ก็มีการใช้พานที่
ทำจากอะลูมิเนียมและพลาสติกชุบเงินหรือชุบทองซึ่งมีน้ำหนักเบากว่า ช่วยลดอาการเมื่อยล้าเมื่อต้องถือไว้
นาน ๆ พานเป็นสิ่งสำคัญมากในวัฒนธรรมไทยตามประเพณีดั้งเดิม โดยทั่วไปพานใช้กับการสักการบูชาใน
้
พิธีกรรมโดยใส่สิ่งของไว้ในพานแล้ววางตั้งไวที่แท่นสักการะ พานก็ยังใช้สำหรับใส่สิ่งของที่มีความสำคัญอย่าง
ยิ่ง เช่นรัฐธรรมนูญซึ่งเป็นกฎหมายสูงสุด พานยังใช้สำหรับใส่สิ่งของต่าง ๆ อาทิดอกไม้ธูปเทียนในพิธีกรรมของ
พุทธศาสนา เพื่อถวายสิ่งของนั้นให้พระสงฆ์หรือผู้ที่จะบรรพชาเป็นพระสงฆ์ สำหรับกรณีหลังจะใช้พานใส่จีวร
และบริขารต่าง ๆ ในขบวนแห่นาคจากบ้านไปยังวัดด้วย และในพิธีการสู่ขอเจ้าสาวก็จะใช้พานใส่สินสอดทอง
หมั้นเพื่อมอบแด่ญาติผู้ใหญ่ฝ่ายเจ้าสาว สมัยก่อนเมื่อชาวไทยยังนิยมกินหมากและพลู เครื่องหมากพลูต่าง ๆ
จะจัดใส่ไว้ในพานเพื่อต้อนรับแขกที่มาเยี่ยมเยือนเป็นประเพณี
มีตำนานเกี่ยวกับ "นางสงกรานต์ทั้งเจ็ด" กล่าวว่า ท้าวกบิลพรหมจำเป็นต้องตัดเศียรของตนเองเพื่อบูชาธรรม
บาลกุมารตามที่ได้สัญญาไว้ แต่มีปัญหาว่าจะนำเศียรที่ตัดไปไว้ที่ใด ถ้าจะตั้งไว้ยังแผ่นดิน ไฟก็จะไหม้โลก ถ้า
จะโยนขึ้นไปบนอากาศ ฝนก็จะแล้ง ถ้าจะทิ้งในมหาสมุทร น้ำก็จะแห้ง ท้าวกบิลพรหมจึงตรัสสั่งให้ธิดานำเศียร
ของตนใส่ไว้ในพาน ทำให้ธิดาสามารถอัญเชิญเศียรท้าวกบิลพรหมเวียนขวารอบเขาพระสุเมรุ แล้วประดิษฐาน
ไว้ในถ้ำในเขาไกรลาศ พิธีกรรมนี้จะกระทำปีละครั้งโดยนางสงกรานต์ทั้งเจ็ด (ผู้เป็นธิดาของท้าวกบิลพรหม)
ซึ่งจะผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนกันมาทำหน้าที่
