Page 42 - Điểm báo Cà Mau số 12

Thân thương Miệt Thứ Nam bộ

Thứ sáu, 20/8/2021 - 06:22

Biên phòng - Vùng đất gọi tên bằng “Thứ” với những cái tên bình dị đếm thứ
tự từ Thứ Hai cho đến Thứ Mười Một ở U Minh Thượng từ Kiên Giang qua Cà
Mau là vùng quê nghèo ven biển Tây thưa dân cư xen với đất rừng hoang hóa ngập
mặn. Tuy nhiên, nơi này trước nay tồn tại một kiểu tập quán lối sống riêng mà các
nhà nghiên cứu văn hóa dân gian thường gọi là văn hóa miệt thứ - một mảnh ghép
trong bức tranh đặc trưng của đất và người phương Nam.

r r
Người dân vùng cửa sông Cái Lớn quen sông nước trở thành nét văn hóa, lôi sông
riêng. Ảnh: TTH

Miệt Thứ gồm các huyện An Biên, An Minh, Vĩnh Thuận và U Minh Thượng của
Kiên Giang trải dọc theo sông Cái Lớn ra vịnh Rạch Giá rồi bẻ qua, kéo dài tới huyện U
Minh của tỉnh Cà Mau. Giồng đất cổ này dài chừng 30km, rộng 15km tính từ biển vào có
dân cư phân bố đều theo các xóm giềng bình quân. Mỗi khóm dân nằm cách nhau các con
rạch ngang dùng để thau chua rửa mặn, chia nước từ sông ra biển.

Miệt Thứ trước đây có tới 25 kênh rạch lớn dọc ngang, nền đất yếu, người dân
sống quen trên đất lâm (đất rừng hoang) lấy chính các con kênh này làm kênh thủy lợi,
đồng thời là đường giao thông thủy. Nay có quốc lộ 91, 63, 61... cũng đều là các con
đường bộ được cải tạo lại từ bờ đê kênh rạch mà làm nên và tên cũng đánh số cho quen
gọi như tên cụm dân cư. Các cây cầu xây lên rồi cũng đặt tên kiểu thứ tự theo cách này
cả.
Điều dễ nhận ra văn hóa miệt thứ với đặc điểm riêng, đó chính là các con rạch

nhân tạo nằm đều nhau chằn chặn từ Thứ Hai đến Thứ Mười Một. Vùng đất Thập Câu
(10 con rạch) chia ra từ con kênh chính là kênh Xẻo Rô dài 35km. Đây là con kênh xáng

(kênh đào) lâu đời do người Pháp xây dựng nhằm làm ra con đường thủy khai thác và vận
chuyển sản vật từ toàn bộ vùng bán đảo Cà Mau.
Ngoài các con kênh đặt tên Thứ rồi lấy đó làm tên cụm dân cư kế bên, thì Miệt Thứ
còn vô số các con kênh thủy lợi làm mới, nhỏ hơn gọi là xẻo. Từ xẻo tồn tại trong từ điển
tiếng địa phương của riêng Miệt Thứ có nghĩa là con rạch nhỏ. Các xẻo đều có cầu mới
bắc qua, và dân cư tập trung ở các xẻo này gọi là Xẻo Rô, Xẻo Nhàu...

42