Page 6 - Comtoise klok 2017_Neat
P. 6
Comtoise klok geschiedenis
Het ontstaan van de comtoise klok.
De eerste comtoise klokken met slinger werden vanaf rond 1675 gemaakt in de Franche Comté.
De bewoners van deze streek waren meestal arme, kleine boeren. Door de lange en strenge winters waren
zij gedwongen om binnenshuis te blijven. De vrouwen sponnen wol en hennep, waarvan grove stoffen
werden geweven. De mannen hielden zich, na in stal of bos gedane arbeid, bezig met de vervaardiging van
voorwerpen uit hout. Ook begonnen zij houtskool te produceren en dit stelde hen in staat ijzer te
verwerken. Op deze wijze vervaardigden ze messen, werktuigen en gereedschappen voor de akkerbouw
en verkregen zij in de loop der tijd grote ambachtelijke vaardigheden. De streek rondom Morbier en Morez
werd daardoor langzamerhand het centrum voor de fabricage van comtoise klokken.
Meerdere namen voor dezelfde klok.
De aanduiding comtoise klok is afgeleid van het geografische begrip Franche Comté (=vrij graafschap),
een gebied dat de Franse departementen Jura, Doubs, Haute Saône en de omgeving van Belfort omvat.
In plaats van Comtoise wordt ook vaak de aanduiding Morbier (naar de plaats in het departement Jura,
waar volgens de overlevering de eerste klok van deze soort door een smid, genaamd Mayet, gemaakt
werd) of Morez gebruikt, naar een klein Frans stadje in de buurt van Morbier, dat op slechts 20 km van de
Zwitserse grens een overslagplaats van de op gang gekomen uurwerkhandel was geworden. En omdat de
Franche-Comté het vroegere graafschap Bourgondië in het Oosten overlapte worden deze klokken ook
Bourgondische klokken genoemd.
De samenstelling van een comtoise klok.
De comtoise klok in haar klassieke uitvoering heeft de volgende constructiekenmerken:
• Een kast van ijzer (Frans cage-fer) waarvan onder- en bovenzijde door 4 of meer ijzeren kolommen met
elkaar verbonden zijn. Kastafmetingen: 9 tot 10 duim in het vierkant (=23x23 tot 26x26 cm).
• Losstaande platineparen voor gaande werk en slagwerk uit staal met lagerbussen van brons of messing.
• Aandrijving door gewichten hangend aan touwen over trommels.
• Spillegang met lange vouwslinger met loden peertje of lichte messingschijf; vanaf ongeveer 1860
ankergang met grote messing slingerlens en harp of geperste praalslinger uit messingblik.
• Uur- en halfuurslag op grote bronzen of ijzeren bel of gongveer. Herhaling van uurslag na 2 of 3 minuten.
De kenmerkende luide belslag om het uur en half uur.
De comtoise klok was in wezen voor de boeren bedoeld. Het bezat een buitengewoon betrouwbaar
uurwerk voor een betaalbare prijs en behoefde weinig onderhoud. De luide uur- en halfuurslag was als het
ware voor de boerderij geschapen want meestal was dit de enige klok waarvan de slagen op de hofstede
goed te horen waren. Ook in het donker kon men de tijd vaststellen, want door aan het repeteerkoord te
trekken herhaalde de klok de laatste uurslag.
Bron: comtoise-klokken.nl
