Page 54 - MAKSİMUM BİZ | YAZ 2008

bizce
exlibris
52
Exlibris kelimesi latince “...'n›n kitab›”, “...'n›n kitapl›¤›na ait” veya “...'n›n kü- tüphanesinden” anlam›na gelir. Kelime, ‹ngilizce “Bookplate”, Almanca’da ise “Bucheignerzeichen” olarak da adland›- r›l›yor. Exlibris, estetik kayg›larla özgün bask› yöntemleri kullan›l›larak üretilmifl grafiklere, çeflitli temalar konu al›narak oluflturulan, desenlerin ve resimlerin yer ald›¤› etiketlere verilen isim. Bir gereksi- nimden do¤mas›na karfl›n estetik kayg›- lar duyularak yap›lan bir sanat eseridir. Yaflayan kifli ya da kurumlar için yap›l- makta ve bu kifli ya da kurulufllara ait ki- taplar›n iç kapaklar›na yap›flt›r›lmakta. Kitap sahibini tan›tma amac›n› tafl›r. Üze- rinde Exlibris-Erol Olcay yazan bir çal›fl- ma; “Erol Olcay’›n kitab›” ya da “Erol Ol- cay’›n kitapl›¤›ndan” anlam›n› tafl›makta.
Baz› Exlibrisler yap›flkan etiketler fleklin- de kitapç›larda da sat›lmakta. Bunlar› di- ¤er özel exlibrislerden ay›ran özellik her- hangi bir kifli ad›n›n yaz›lmamas›. Kifliler sat›n ald›klar› bu exlibrislere adlar›n› ya- zarak kitab›n›n iç kapa¤›na yap›flt›r›rlar. Exlibris koleksiyoncular› bu tür exlibrisle- re “evrensel exlibris” ad›n› verir. Ancak koleksiyoncular›n gözünde bu tür exlibr- siler, orijinal exlibrisler kadar de¤erli de de¤iller.
Hayali kifllere yap›lm›fl exlibrisler de bu- lunmaktad›r. Bunlar “Yalanc› Exlibris” (Pseudo-Exlibris) olarak adland›r›l›r. Bunlar belli bir olay nedeniyle üretilmifl ama asla sahibi taraf›ndan kullan›lmam›fl
ve görülmemifl exlibrislerdir. Bu tür exlib- risler günümüze kadar yap›lan yar›flma- larda ya da exlibrisle ilgili di¤er etkinlik- lerde dikkate al›nmam›fllard›r.
Ça¤›m›zda üretilen exlibrislerin art›k ki- taplara bir mülkiyet kayd›n› belirtmek amac›yla yap›flt›r›lmalar› al›flkanl›¤› ya- vafl yavafl kaybolmakta. Günümüzde Ex- librislerin koleksiyoncular aras›nda de- ¤ifl-tokufl yapma amac›yla biriktirildikle- rine tan›k oluyoruz. Sanatç›lar exlibrisleri kitaba yap›flt›rmaktansa serbest bir gra- fik ürün olarak veya sanatsal bir ürün ola- rak de¤erlendirmeyi istiyorlar. Bu neden- le exlibrisleri s›n›rl› say›da üretmeye e¤i- lim gösteriyorlar. Bu durum olumsuz ola- rak görülse de kitaplarda kullan›lan ger- çek exlibrislerin koleksiyonlar›n›n yap›l- mas›na yol açmaktad›r ve bu yolla exlib- rislerin sergilenerek de¤iflik kitlelere ta- n›t›lmas› sa¤lanmakta.
‹lginç bir di¤er yaklafl›m da Internet’in, dolay›s›yla web’in popülarite kazanma- s›yla birlikte ortaya ç›kan ve Josep Man- zano taraf›ndan ortaya at›lan “exwebis” kavram›. Manzano, kitaplar için yap›l- makta olan exlibris varsa, yarat›lan web sitelerinin de exwebisi olabilir diye dü- flünmüfl. Manzano ayr›ca exwebisin ka¤›t üzerine yap›ld›ktan sonra, eserin dijital- lefltirilebilece¤i ve web’e de konabilece- ¤ini söyler. Ayr›ca bilgisayar yard›m› ile de exwebis’in tasarlanabilece¤ini hatta hareketli (animated) exwebislerin yap›la- bilece¤ini belirtir.