Page 148 - Tan Yen 65 nam xay dung va khat vong phat trien

Ngọc Lý có làng Lý là quê hương của Đại Trận, tên thật là Giáp Văn Trận.
Đầu năm 1870, Đại Trận đã tập hợp các thủ lĩnh nghĩa quân, thành lập bộ chỉ huy
dựng cờ khởi nghĩa, lập căn cứ chiến đấu ở Trại Trận, làng Lý, dân gian vẫn gọi là
thành Đại Trận. Trong buổi lễ tế cờ, Giáp Văn Trận công bố danh sách chỉ huy: Giáp

Văn Trận (Đại Trận) giữ chức Đại quân Chánh Thống tướng; Đồng Văn Trung (Ngô
Xá) giữ chức Trung quân Chánh Đề đốc; Nguyễn Đức Hoành (Thái Nguyên) làm
Trung quân Chánh Tổng vụ; Đề Dương (tức Đề Thám)…
Trận đánh đầu tiên của nghĩa quân Đại Trận là trận công đồn Mỏ Thổ, tiếp theo
là đánh thành phủ Lạng Giang. Một tháng sau, đánh tan quân triều đình nhà Nguyễn ở
làng Ngò - Vân Cầu. Thừa thắng, nghĩa quân đánh xuống Bắc Ninh, Hà Nam, ngược
lên Tam Đảo. Tháng 8/1874, từ 400 quân ban đầu, lực lượng đã đông lên tới 2000
người, làm chủ hầu hết các khắp tỉnh Bắc Ninh. Triều đình nhà Nguyễn phải cử Tôn
Thất Thuyết cùng hàng nghìn lính đi đàn áp nhưng bất lực. Tháng 2/1875, lợi dụng
khi nghĩa quân phân tán, tách một bộ phận do Đề Dương (Đề Thám) chỉ huy đóng tại
Ngọc Nham - Ngọc Thiện, một bộ phận do Đại Trận chỉ huy đóng tại Đông Lỗ - Hiệp
Hòa, thủ lĩnh Đại Trận chủ quan sau chiến thắng, quân triều đình tấn công vào căn cứ
Đông Lỗ. Biết không thể thoát. Đại Trận dùng gươm tự sát.

Cùng với sự hình thành và phát triển của đất nước, từ phong trào cách mạng
của quần chúng ở cơ sở, nhiều nhân tố tích cực đã xuất hiện, được tổ chức Đảng, đoàn
thể tin cậy, được Nhân dân giúp đỡ; được giáo dục, rèn luyện, dìu dắt, thử thách từ
thực tiễn, những nhân tố tích cực đã trưởng thành. Qua đợt phát triển Đảng “Lớp
tháng Tám”, một số cá nhân tiêu biểu của phong trào cách mạng của xã Ngọc Lý đã
được đứng trong hàng ngũ Đảng Cộng sản. Tháng 10/1947, chi bộ Đảng xã Ngọc Lý
ra đời gồm 12 đảng viên, do đồng chí Nguyễn Văn Boong làm Bí thư chi bộ.

Phát huy truyền thống yêu nước, thượng võ của dân tộc, trong cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đã có 88 người con trai tráng xã Ngọc Lý lên
đường giết giặc. Các anh đã chiến đấu anh dũng, lập nhiều chiến công, 15 người đã
anh dũng hy sinh, có 4 thương binh, 1 chiến sỹ thi đua (Nguyễn Văn Gai - Nguyên xã
đội trưởng). Trong kháng chiến, đặc biệt là chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử năm
1953 - 1954, Nhân dân xã Ngọc Lý đã hăng hái tham gia sức người, sức của. Số dân
công và thanh niên xung phong phục vụ chiến dịch 312 lượt người; số tiền mua trái
phiếu kháng chiến là 15.700 đồng; ủng hộ Nhà nước 7 khẩu súng trường; tiết kiệm
“Lọ gạo kháng chiến” được 1.325 kg; góp thóc quân lương được 10.000 kg. Tổng kết
kháng chiến chống Thực dân Pháp xâm lược, xã Ngọc Lý được khen thưởng 96 huân,
huy chương cá nhân, trong đó: Huân chương kháng chiến hạng 3 là 15, Huy chương
kháng chiến hạng nhất là 25, Huy chương kháng chiến hạng nhì là 56. Những con số
trên chưa được đầy đủ, nhưng thể hiện tinh thần trách nhiệm và nghĩa vụ của Nhân
dân Ngọc Lý đối với cuộc kháng chiến chống xâm lược, giải phóng quê hương đất
nước.

Trong quá trình thực hiện công cuộc cải tạo xã hội chủ nghĩa (1958 - 1960).
Thắng lợi bước đầu của chi bộ Đảng xã Ngọc Lý là lãnh đạo nhân dân thực hiện tập

147