Page 88 - 20_LiryDram_2018

Zbigniew Milewski
Haiku jest współcześnie jednym z najpo- pularniejszych gatunków poezji lirycz- nej, opartym na krótkiej, ulotnej re eksji nad
pięknem i przemijalnością świata.
Za jego twórcę uważa się japońskiego poetę Matsuo Basho (1644–1695), który z dłuż- szych tradycyjnych pieśni wiązanych wyod- rębnił pierwszy wers i uczynił zeń samo- dzielny utwór poetycki. Należy wyjaśnić, że pieśni wiązane były w Japonii układane grupowo, przy czym wers wyjściowy ukła- dała osoba najbardziej poważana w towa- rzystwie – gospodarz, gość honorowy czy zaproszony uznany poeta, po czym uczest- nicy biesiady kolejno wymyślali następ- ne, a całość była notowana. Basho chciał w swoich pamiętnikach szybko zanotować chwilowe wrażenia, dlatego zaczął spisy- wać tylko wersy wyjściowe, by ostatecznie dojść do wniosku, że mogą być samodziel- ną formą – haiku.
Większość życia spędził Basho w licznych podróżach, podczas których powstawa- ły liczne haiku zapisywane w poetyckim dzienniku. Życie tego wędrownego poety było ciągłym poszukiwaniem buddyjskiej ścieżki oświecenia, czyli jedności z ota- czającym światem. Sławne jest jego zda- nie, że o sośnie należy uczyć się od sosny, a o bambusie od bambusa.
Oryginalne haiku pisane po japońsku skła- da się z jednej ciągłej linijki, a podział na trzy wersy stosuje się tylko w translitera- cji tekstu japońskiego oraz w utworach w językach innych niż japoński. Ponadto poeci piszący w innych językach, ze wzglę- du na ich odmienną budowę, często nie stosują japońskiego metrum. W przeszło- ści haiku stanowiło więc jedynie element początkowy dłuższego utworu lirycznego o treści nie tylko żartobliwej, ale również liryczno-re eksyjnej.
Ważnymi elementami klasycznego haiku są: – kigo – odniesienie do pory roku,
– kireji, czyli cięcie – podział wiersza na dwie w pewnym stopniu niezależne części, – satori – wewnętrzne, krótkotrwałe olśnie- nie, pozwalające wniknąć w istotę rzeczy, które musi dziać się w teraźniejszości, a nie w czasie przeszłym.
Haiku jest silnie związane z lozo ą zen, która w sztuce zakłada operowanie para- doksem, subtelność, estetyczny minimalizm i wyzbycie się własnego ja. Najlepsze haiku często świadomie nie pozwalają na jakąkol- wiek konkretną interpretację, a jednak pozo- stawiają w odbiorcy ulotne, re eksyjne od- czucie, które chciał przekazać poeta.
Uważa się, i moim zdaniem słusznie, że ha- iku klasyczne nie może istnieć bez kigo, cho-
krótki
elementarz
86 LiryDram lipiec–wrzesień 2018