Page 115 - 31_LiryDram_2021

Społeczeństwo
a wolność
informacji
Stanisław Hodorowicz, Maciej Hodorowicz
Społeczeństwo można traktować jako szczególny układ, w którym wolny wybór jest ograniczony szeregiem zwyczajów, praw
i różnych tabu. Istotą tych ostatnich jest brak sprzężenia informacji z zakazem jej zdobycia. Przykładowo, niektóre narody nie jadają okre- ślonych potraw, chociaż nie znają ich smaku i nie wiedzą czy nadają się jako pożywienie. Aby zdobyć te informacje należałoby złamać tabu i pokonać związany z nim wstręt. Ten jednak nie pozwala spróbować i w rezultacie potrawy te w jadłospisie pozostają tabu.
Pokrewne z nim są pewne zwyczaje i obrzędy ludowe, uzależniające działalność ludzką od wyniku różnych wróżb, zjawisk astronomicz- nych, a nawet od zupełnie przypadkowych wy- darzeń. Konieczność wykonywania pewnych ważnych czynności i obrzędów podczas nowiu lub w pełni księżyca nie może być kwestio- nowana. Ich odbycie w innej porze pozbawi- łoby je ważności. Tak więc w tym przypadku występuje brak sprzężenia informacji z nie- możliwością jej sprawdzenia.
Szczególną klasę stanowią informacje nie- sprawdzalne już z racji swej treści. Jeśli cza- rownik informuje, że przez okadzenie ziołami poddane mu osoby uzyskują łaskę jakiegoś bóstwa, to informacja ta nie może być abso- lutnie poddana w wątpliwość. Sprawdzić jej nie można, zaś wątpliwości mogłyby wywo- łać niechęć bóstwa, a nawet narazić na jego
gniew. Informacja jest w tym przypadku sprzę- żona dodatnio sama z sobą i żaden argument logiczny nie jest w stanie jej obalić.
Różny charakter mają ograniczenia sformuło- wane w postaci praw zwyczajowych i ustaw. Niektóre z nich w rodzaju „nie zabijaj” czy „nie kradnij” ograniczają wprawdzie swobo- dę osobnika, ale gwarantują bezpieczeństwo społeczeństwu, czyli jego wolność zwiększa- ją. Inne, jak „nie będziesz mówił fałszywego świadectwa”, dążą do zapewnienia rzetelnej informacji o działalności członków społeczno- ści. Tym samym bezwarunkowo zwiększają bezpieczeństwo, a zatem i swobodę wszyst- kich, którzy poddadzą się temu prawu.
Na czele jednak każdego kodeksu, również De- kalogu, znajdują się prawa gwarantujące nie- tykalność systemu czy ustroju i przedkładają- ce ich egzystencję ponad egzystencję każde- go osobnika. Szczególnego wyrazu nabiera to w systemach totalitarnych. Samowola pań- stwa jest w nich dokonywana w imię jedności ustroju i jego nietykalności. Często doprowa- dza to do krańcowych okropności, które doty- kają ludzi żyjących w tych państwach. Trzeba wyraźnie stwierdzić, że jeśli ustrój społeczny staje się nietykalny, to jednostka traci niety- kalność. Ile stopni swobody uzyska państwo, tyle ograniczeń wiąże obywateli. W państwie wszechmocnym człowiek staje się podobny do bezwolnej molekuły gazu.
kwiecień–czerwiec 2021 LiryDram 113