Page 51 - 06_LiryDram

MUZEUM STYLU ZAKOPIAŃSKIEGO – INSPIRACJE
im. Marii i Bronisława Dembowskich Zakopane, Droga do Rojów 6
S tała się rzecz dziwna, choć konse- kwentnie wynikająca ze zmiany sto- sunków. Myśmy znaleźli górala w pysznej ozdobnej chacie, otoczonego artyzmem, który przezierał z każdego sprzętu, każdego szczegółu pospolitego użytku. Jego chałupa była skarbnicą kultury dawnej, przechowa- nej przez ten lud, kultury, która wprawdzie żyła, ale nie rozwijała się, wskutek nieru- chomości warunków ludowego życia. Była też skazana na konanie, na zanik i zdawała się czekać ocalenia, wołać o ratunek. Urato- waliśmy ją. Chata góralska wydała z siebie
typ wyższego budownictwa...”
Stanisław Witkiewicz, Po latach, 1906
Zainteresowanie budownictwem i orygi- nalnym zdobnictwem podhalańskim rozwi- jało się stopniowo od początku XIX wieku, tak by u jego schyłku przybrać szczególnie na sile. Zbiegło się to w czasie z intensyw- nymi przemianami tradycyjnej kultury lu- dowej i jej stopniowym zanikiem.
W latach osiemdziesiątych XIX wieku, wśród odwiedzającej Zakopane w okresie letnim bądź coraz częściej osiedlającej się tu na stałe inteligencji budziły się zaintere-
sowania ludoznawcze. Ich wynikiem było powstanie pierwszych kolekcji o charak- terze etnograficznym. Miłośnicy kultury ludowej, a zarazem kolekcjonerzy: Róża Krasińska, Maria i Bronisław Dembowscy, Zygmunt Gnatowski, Bronisława Kondra- towiczowa, przekonani o prapolskim po- chodzeniu kultury górali podhalańskich,
za swój patriotyczny obowiązek uważali zbieranie jej wytworów. Równolegle do tworzonych kolekcji i często w oparciu o nie prowadzono badania nad sztuką ludową, rzemiosłem i budownictwem. Ich efekt to między innymi cenne opracowania Wła- dysława Matlakowskiego, które do dziś nie mają sobie równych: Budownictwo ludowe na Podhalu (1892) i Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu(1901). Z fascynacji kulturą Podhala i z chęci jej ocalenia zrodził się styl zakopiański, którego twórcą i pro- pagatorem był Stanisław Witkiewicz.
1 lipca 2009 roku, w 120. rocznicę udo- stępnienia zbiorów zakopiańskiej publicz- ności, Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego otworzyło kolejną filię ze stałą wystawą Styl zakopiański – inspiracje. Jej celem jest pokazanie korzeni stylu za- kopiańskiego, którymi były: budownictwo ludowe, wyposażenie góralskich chałup, a także powstające końcem XIX wieku ko- lekcje etnograficzne, a zwłaszcza zbiór Ma- rii i Bronisława Dembowskich.
Miejsce wystawy, chałupa – położona nie- opodal słynnej z zabytkowej zabudowy ulicy Kościeliskiej, należąca w przeszłości do góralskiej rodziny Gąsieniców Sobcza- ków – to jeden z najcenniejszych zabytków budownictwa ludowego w Zakopanem. Najstarsza jej część została wybudowana około 1830 roku, a jej stan obecny to efekt rozbudowy, która miała miejsce pod koniec XIX wieku.
Ekspozycja zorganizowana jest w dwóch izbach frontowej części chałupy. Izba czar- na – w której w przeszłości koncentrowało się życie góralskiej rodziny, urządzona jest tak, jak izby w drugiej połowie XIX wieku, opisane przez Władysława Matlakowskiego
styczeń-marzec 2015 LiryDram 49
fot. archiwum autora