Page 2 - bon-dia-aruba-20220516
P. 2

A2   LOCAL
                        Dialuna 16 Mei 2022
            Investigadornan: Aruba no tin punto central independiente pa denuncia

              Mas cu mita di trahado, studiante na Aruba ta experiencia intimidacion

                                             sexual, cu tur consecuencia pa sociedad



                                                            a  experiencia  comportacion  intimidante  verbal  y  cliente, pacient cu ta un peso emocional.  E pre-
                                                            53 porciento a bisa cu a bira victima di ‘sexual ha-  sion emocional a bira un factor di risico banda di e
                                                            rassment’ no-verbal. Na Europa, e cifra pa ambos,  comportacionnan deviante di intimidacion sexual.
                                                            esta verbal y no-verbal ta 67 porciento. “Por papia  Particularmente  pasobra  e  pandemia  a  trece  mas
                                                            di cifra y porcentahe, pero realidad ta cu hopi hen-  insiguridad pa dunadonan di trabao cu no por a re-
                                                            de, incluso na Aruba no ta sinti nan mes sigur na  sponde na e deseonan di trahadonan. Trahadonan a
                                                            trabao,” Bosman a bisa na 2016. “E motibo princi-  ripara esaki pa motibo cu nan mes no por a dicidi
                                                            pal cu 32 porciento di participantenan ta considera  riba aspectonan di trabao of estudio, mientras cu
                                                            esaki  ta  pasobra  falta  proceduranan  interno,  falta  nan no tabata sigur ki ora nan ta liber, of mester di
                                                            di informacion riba ‘sexual harassment’ y con pa  descanso. Y pasobra tin miedo pa perde trabao no a
                                                            raporta esaki den un forma sigur. Tanto e victima  tene e combersacionnan cu dunado di trabao.
                                                            como esnan cu ta mira e actonan aki sosode mester
                                                            sa kico ta e informacion corecto y hermentnan pa  Me Too
                                                            usa.                                            Locual ta un hecho si cu trahadonan y studiantenan
                                                                                                            desde 2015 ta mas familiar cu e termino di ‘sexu-
                                                            E investigacion na 2015 a sosode cu cooperacion di  al harassment’ danki na e accionnan di ‘Me Too’.
                                                            Ministerio di Labor, y tabata uno cualitativo y cu-  Como tal nan ta reconoce esaki miho y por apunta
                                                            antitativo, e preguntanan tabata den diferente idi-  intimidacion sexual den nan mesun ambiente.
                                                            oma y tur participante a keda anonimo. Asina mes
                                                            na 2015 a nota cu e tema ta un taboe grandi pa papia  E encuesta a mustra cu particularmente hefenan y
                                                            di dje.                                         colega  ta  mustra  comportacion  indesea  y  intimi-
                                                                                                            dacion  sexual.  E  aumento  den  e  casonan  (sea  pa
                                                            Recomendacionnan                                motibo di reconocemento di e señalnan of no) ta
                                                            E recomendacionnan pa e prome investigacion ta-  drastico. Di 56 porciento na 2018 pa 83 porciento
                                                            bata  pa  Ministerio  pa  Asuntonan  Social,  Huben-  na 2022. Bullying tambe ta na 83 porciento. Di otro
                                                            tud y Labor, ademas di Direccion di Labor y In-  banda, algo positivo cu a sali di e encuesta di 2022 ta
                                                            vestigacion percura cu companianan y nan traha-  cu coleganan ta sostene otro y cu den hopi caso, ta
                                                            donan ricibi informacion con ta reconoce y preveni  expresa aprecio pa otro, hasta di parti di e hefenan.
                                                            ‘sexual harassment’ na trabao. E mensahe principal
                                                            pa dunadonan di trabao ta cu e ta nan obligacion  E conclusion ta cu trahadonan y studiantenan na
            Mas cu mita di tur trahado na Aruba y stu-      legal pa crea un ambiente sigur y saludabel pa nan  Aruba tin ainda necesidad pa informacion concreto
            diantenan  Universitario  ta  frecuentemente  trahadornan. E efecto  lo ta un imagen positivo di  riba presion psicosocial en general y comportacion
            victima  di  intimidacion  fisico  sexual.  Esaki  e compania, cu ta atractivo pa trahadonan, y esaki  indesea en particular. Esaki lo yuda restaura confi-
            ta resultado di un encuesta representativo cu  na  su  turno  ta  promove  e  negoshi  cu  otro  com-  ansa y brinda solucion.
            About  Workplace  Harassment,  AWH  a  haci.  panianan. E informacion pa dunadonan di trabao

            En total 56 porciento di esnan cu a participa  mester ta enfoca riba e importancia pa implementa  Aruba no a bin cu solucion ainda
            na e encuesta a bisa cu nan ta confronta ‘sex-  maneho interno contra intimidacion sexual. AWH  Pero,  a  pesar  cu  a  duna  recomendacionnan  na
            ual harassment’ na pia di trabao.               a bisa na 2016 cu e mester bira un obligacion le-  2016, y atrobe na 2018, ainda no tin un realisacion
                                                            gal y cu e informacion mester ta den e idiomanan  cu e problema di intimidacion sexual, bullying y
            No ta prome biaha cu AWH B.V a haci e investiga-  cu ta usa den e mercado laboral na Aruba, esta Pa-  otro presion psicosocial ta uno urgente. Por lo no
            cion na Aruba. E prome tabata na 2015, cu mas bien  piamento,  Spaño,  Ingles  y  Hulandes.  E  mensahe  menos no asina urgente pa a traha riba maneho di
            tabata un ‘nulmeting’ unda a pone e base pa sigui e  principal pa trahadonan mester ta ki solucion tin  prevencion. Segun e investigadornan di AWH, pa
            desaroyo di comportacion indesea den ambiente di  oranan ta victima y cu ken nan por papia. Segun  trece cambio den cultura, e ta di importancia pa pa-
            trabao na Aruba.  AWH BV di Karin Bosman a haci  AWH e ta crucial cu tin mas conscientisacion riba  pia cu otro. E actitud pa ‘laga cos manera cu e ta’ for
            e  encuesta  den  colaboracion  cu  Optima  Arbodi-  ‘sexual harassment,’ y esaki por sosode pa medio  di  nivel di maneho, ta stroba un ambiente laboral
            enst BV. E resultadonan di e prome investigacion  di campañanan informativo riba media, scol basico  sigur y mentalmente saludabel. Investigadornan ta
            cu a conclui na 2016 a  e  mustra cu 37 porciento  y secundario. Y, tur informacion di victima mester  mustra riba e importancia pa crea base pa maneho
            di e populacion di trahadonan ta of tabata victima  keda confidencial.                          y codigo di conducta pa informa trahadonan con e
            di ‘sexual harassment a base frecuente, esta diari-                                             comportacionnan mester ta, con ta anda cu presion
            amente, semanalmente of mensualmente. Riba un  COVID  a  empeora  e  presion  emocional  di  di trabao y con ta reconoce e señalnan di intimida-
            populacion di 44 mil hende cu ta traha, e ta nifica  trahadonan                                 cion pa asina cuminza mesora cu e combersacion
            cu mas di 16 mil trahado, femenino y masculino  AWH a sigui haci investigacionnan na Aruba y a  riba e tema. E meta ta pa crea ambiente di trabao
            a experiencia acoso of intimidacion sexual, segun  expande e embergadura di su analisis, ya cu a stu-  unda tin respet pa otro, y ta tarea di dirigentenan pa
            nan mesun contestanan.                          dia henter e presion psicosocial laboral, cu ta inclui  sigura cu pia di trabao ta sigur y saludabel y cu e ta
                                                            intimidacion sexual. Na 2018 a haya un bon bista  importante pa sociedad.
            Comparacion cu otro pais                        riba e tensionnan na pia di trabao, pero tambe cerca
            Pa e prome investigacion, mester a haci un com-  studiantenan. E aña ey, estudio di AWH a demostra  Como tal, e recomendacionnan den e ultimo rap-
            paracion cu datonan di otro pais. Y e conclusion  cu  tentamento  (bullying),  intimidacion  sexual,  port di AWH ta mas cu mester tin miho comuni-
            tabata cu e porcentahe di abuso of acoso na Aruba  agresion,  violencia  y  discriminacion  tabata  crea  cacion na pia di trabao pa papia di comportacion

            tabata mas halto cu averahe ora ta trata intimida-  problema pa hopi trahado. Tanto trahadonan mas-  indesea, pa kibra cu e cultura di no comparti ex-
            cion verbal, no-verbal y hasta intimidacion sexual  culino como femenino a bisa cu bullying a bira un  periencianan traumatico. Gobierno, dunadonan di
            fisico. Na Europa e cifra na 2015 tabata entre 8 a 27  problema y esaki ta sosode den tur grupo di edad.  trabao  pero  tambe  Universidad  di  Aruba  mester
            porciento, na Merca e tabata 31 porciento di hende  E cifranan di 2022 ta mustra un presion adicional  ta habri pa opinion di trahado y studiante y e risi-
            muhe cu tabata experiencia ‘sexual harassment’ na  cu a bin pa motibo di e pandemia di COVID-19. E  conan mester keda describi, pa asina por evita nan.

            trabao y siete (7) porciento di trahadonan mascu-  pandemia di corona a crea un situacion extremada-  Bin cu codigo di comportacion den deliberacion cu
            lino a indica di tabata victima di e comportacion  mente inusual y a ripara cu esaki tabatin efecto di  trahadonan.
            aki. Na Singapore e tabata 54 porciento en total,  presion emocional riba trahadonan y studiantenan.
            pues den e ‘baseline-study’ na Aruba a indica cu e                                              E hecho cu tin mas keho di comportacion indesea y
            cifra ta relativamente halto.                   Un den cada tres                                ‘sexual harassment’ ta nifica cu informacion y con-
                                                            Aunke cu 23 porciento di esnan cu a participa na  scientisacion riba presion psicosocial ta crucial, pa
            Sinembargo, ora ta papia di e frecuencia, anto na  e  encuesta  representativo  ta  bisa  cu  nunca  mes-  asina tin menos victima. Particularmente pasobra
            2015, e porcentahe na Aruba tabata un poco mas  ter  traha  hopi duro  pa caba cu  trabao, asina  mes  na Aruba, manera e investigacion a mustra, no tin
            abao cu e averahe internacional. Por ehempel. 60  un  riba  tres  trahado  ta  haya  cu  tur  dia  di  trabao  un  instancia  independiente  unda  victimanan  por
            porciento di e respondentenan na Aruba a bisa di  ta  uno  emocionalmente  pisa.  Esaki  pa  motibo  di  acudi ora cu nan ta confronta comportacion inde-
                                                            e  envolvimento  grandi  cu  trabao  y  e  reaccion  di  sea y intimidacion sexual.
   1   2   3   4   5   6   7