Page 2 - bon-dia-aruba-20220516
P. 2
A2 LOCAL
Dialuna 16 Mei 2022
Investigadornan: Aruba no tin punto central independiente pa denuncia
Mas cu mita di trahado, studiante na Aruba ta experiencia intimidacion
sexual, cu tur consecuencia pa sociedad
a experiencia comportacion intimidante verbal y cliente, pacient cu ta un peso emocional. E pre-
53 porciento a bisa cu a bira victima di ‘sexual ha- sion emocional a bira un factor di risico banda di e
rassment’ no-verbal. Na Europa, e cifra pa ambos, comportacionnan deviante di intimidacion sexual.
esta verbal y no-verbal ta 67 porciento. “Por papia Particularmente pasobra e pandemia a trece mas
di cifra y porcentahe, pero realidad ta cu hopi hen- insiguridad pa dunadonan di trabao cu no por a re-
de, incluso na Aruba no ta sinti nan mes sigur na sponde na e deseonan di trahadonan. Trahadonan a
trabao,” Bosman a bisa na 2016. “E motibo princi- ripara esaki pa motibo cu nan mes no por a dicidi
pal cu 32 porciento di participantenan ta considera riba aspectonan di trabao of estudio, mientras cu
esaki ta pasobra falta proceduranan interno, falta nan no tabata sigur ki ora nan ta liber, of mester di
di informacion riba ‘sexual harassment’ y con pa descanso. Y pasobra tin miedo pa perde trabao no a
raporta esaki den un forma sigur. Tanto e victima tene e combersacionnan cu dunado di trabao.
como esnan cu ta mira e actonan aki sosode mester
sa kico ta e informacion corecto y hermentnan pa Me Too
usa. Locual ta un hecho si cu trahadonan y studiantenan
desde 2015 ta mas familiar cu e termino di ‘sexu-
E investigacion na 2015 a sosode cu cooperacion di al harassment’ danki na e accionnan di ‘Me Too’.
Ministerio di Labor, y tabata uno cualitativo y cu- Como tal nan ta reconoce esaki miho y por apunta
antitativo, e preguntanan tabata den diferente idi- intimidacion sexual den nan mesun ambiente.
oma y tur participante a keda anonimo. Asina mes
na 2015 a nota cu e tema ta un taboe grandi pa papia E encuesta a mustra cu particularmente hefenan y
di dje. colega ta mustra comportacion indesea y intimi-
dacion sexual. E aumento den e casonan (sea pa
Recomendacionnan motibo di reconocemento di e señalnan of no) ta
E recomendacionnan pa e prome investigacion ta- drastico. Di 56 porciento na 2018 pa 83 porciento
bata pa Ministerio pa Asuntonan Social, Huben- na 2022. Bullying tambe ta na 83 porciento. Di otro
tud y Labor, ademas di Direccion di Labor y In- banda, algo positivo cu a sali di e encuesta di 2022 ta
vestigacion percura cu companianan y nan traha- cu coleganan ta sostene otro y cu den hopi caso, ta
donan ricibi informacion con ta reconoce y preveni expresa aprecio pa otro, hasta di parti di e hefenan.
‘sexual harassment’ na trabao. E mensahe principal
pa dunadonan di trabao ta cu e ta nan obligacion E conclusion ta cu trahadonan y studiantenan na
Mas cu mita di tur trahado na Aruba y stu- legal pa crea un ambiente sigur y saludabel pa nan Aruba tin ainda necesidad pa informacion concreto
diantenan Universitario ta frecuentemente trahadornan. E efecto lo ta un imagen positivo di riba presion psicosocial en general y comportacion
victima di intimidacion fisico sexual. Esaki e compania, cu ta atractivo pa trahadonan, y esaki indesea en particular. Esaki lo yuda restaura confi-
ta resultado di un encuesta representativo cu na su turno ta promove e negoshi cu otro com- ansa y brinda solucion.
About Workplace Harassment, AWH a haci. panianan. E informacion pa dunadonan di trabao
En total 56 porciento di esnan cu a participa mester ta enfoca riba e importancia pa implementa Aruba no a bin cu solucion ainda
na e encuesta a bisa cu nan ta confronta ‘sex- maneho interno contra intimidacion sexual. AWH Pero, a pesar cu a duna recomendacionnan na
ual harassment’ na pia di trabao. a bisa na 2016 cu e mester bira un obligacion le- 2016, y atrobe na 2018, ainda no tin un realisacion
gal y cu e informacion mester ta den e idiomanan cu e problema di intimidacion sexual, bullying y
No ta prome biaha cu AWH B.V a haci e investiga- cu ta usa den e mercado laboral na Aruba, esta Pa- otro presion psicosocial ta uno urgente. Por lo no
cion na Aruba. E prome tabata na 2015, cu mas bien piamento, Spaño, Ingles y Hulandes. E mensahe menos no asina urgente pa a traha riba maneho di
tabata un ‘nulmeting’ unda a pone e base pa sigui e principal pa trahadonan mester ta ki solucion tin prevencion. Segun e investigadornan di AWH, pa
desaroyo di comportacion indesea den ambiente di oranan ta victima y cu ken nan por papia. Segun trece cambio den cultura, e ta di importancia pa pa-
trabao na Aruba. AWH BV di Karin Bosman a haci AWH e ta crucial cu tin mas conscientisacion riba pia cu otro. E actitud pa ‘laga cos manera cu e ta’ for
e encuesta den colaboracion cu Optima Arbodi- ‘sexual harassment,’ y esaki por sosode pa medio di nivel di maneho, ta stroba un ambiente laboral
enst BV. E resultadonan di e prome investigacion di campañanan informativo riba media, scol basico sigur y mentalmente saludabel. Investigadornan ta
cu a conclui na 2016 a e mustra cu 37 porciento y secundario. Y, tur informacion di victima mester mustra riba e importancia pa crea base pa maneho
di e populacion di trahadonan ta of tabata victima keda confidencial. y codigo di conducta pa informa trahadonan con e
di ‘sexual harassment a base frecuente, esta diari- comportacionnan mester ta, con ta anda cu presion
amente, semanalmente of mensualmente. Riba un COVID a empeora e presion emocional di di trabao y con ta reconoce e señalnan di intimida-
populacion di 44 mil hende cu ta traha, e ta nifica trahadonan cion pa asina cuminza mesora cu e combersacion
cu mas di 16 mil trahado, femenino y masculino AWH a sigui haci investigacionnan na Aruba y a riba e tema. E meta ta pa crea ambiente di trabao
a experiencia acoso of intimidacion sexual, segun expande e embergadura di su analisis, ya cu a stu- unda tin respet pa otro, y ta tarea di dirigentenan pa
nan mesun contestanan. dia henter e presion psicosocial laboral, cu ta inclui sigura cu pia di trabao ta sigur y saludabel y cu e ta
intimidacion sexual. Na 2018 a haya un bon bista importante pa sociedad.
Comparacion cu otro pais riba e tensionnan na pia di trabao, pero tambe cerca
Pa e prome investigacion, mester a haci un com- studiantenan. E aña ey, estudio di AWH a demostra Como tal, e recomendacionnan den e ultimo rap-
paracion cu datonan di otro pais. Y e conclusion cu tentamento (bullying), intimidacion sexual, port di AWH ta mas cu mester tin miho comuni-
tabata cu e porcentahe di abuso of acoso na Aruba agresion, violencia y discriminacion tabata crea cacion na pia di trabao pa papia di comportacion
tabata mas halto cu averahe ora ta trata intimida- problema pa hopi trahado. Tanto trahadonan mas- indesea, pa kibra cu e cultura di no comparti ex-
cion verbal, no-verbal y hasta intimidacion sexual culino como femenino a bisa cu bullying a bira un periencianan traumatico. Gobierno, dunadonan di
fisico. Na Europa e cifra na 2015 tabata entre 8 a 27 problema y esaki ta sosode den tur grupo di edad. trabao pero tambe Universidad di Aruba mester
porciento, na Merca e tabata 31 porciento di hende E cifranan di 2022 ta mustra un presion adicional ta habri pa opinion di trahado y studiante y e risi-
muhe cu tabata experiencia ‘sexual harassment’ na cu a bin pa motibo di e pandemia di COVID-19. E conan mester keda describi, pa asina por evita nan.
trabao y siete (7) porciento di trahadonan mascu- pandemia di corona a crea un situacion extremada- Bin cu codigo di comportacion den deliberacion cu
lino a indica di tabata victima di e comportacion mente inusual y a ripara cu esaki tabatin efecto di trahadonan.
aki. Na Singapore e tabata 54 porciento en total, presion emocional riba trahadonan y studiantenan.
pues den e ‘baseline-study’ na Aruba a indica cu e E hecho cu tin mas keho di comportacion indesea y
cifra ta relativamente halto. Un den cada tres ‘sexual harassment’ ta nifica cu informacion y con-
Aunke cu 23 porciento di esnan cu a participa na scientisacion riba presion psicosocial ta crucial, pa
Sinembargo, ora ta papia di e frecuencia, anto na e encuesta representativo ta bisa cu nunca mes- asina tin menos victima. Particularmente pasobra
2015, e porcentahe na Aruba tabata un poco mas ter traha hopi duro pa caba cu trabao, asina mes na Aruba, manera e investigacion a mustra, no tin
abao cu e averahe internacional. Por ehempel. 60 un riba tres trahado ta haya cu tur dia di trabao un instancia independiente unda victimanan por
porciento di e respondentenan na Aruba a bisa di ta uno emocionalmente pisa. Esaki pa motibo di acudi ora cu nan ta confronta comportacion inde-
e envolvimento grandi cu trabao y e reaccion di sea y intimidacion sexual.