Page 18 - AHATA
P. 18

A6   LOCAL
                      Diasabra 28 Juni 2025
            Guiando e Caminda pa Dilanti:

            Introduciendo e Rector nobo di Universidad

                                              di Aruba










                                                                                                         Tras di origen di algun

                                                                                                                     palabra...


                                                                                                   Den  nos  edicion  aki  di  ‘hassler’)  Frances  ta  di
                                                                                                   nos    column     semanal  origen  Germanico;  o  sea
                                                                                                   tocante  Papiamento,  nos  cu  e  adopcion  a  tuma  lugar
            Universidad     di   Aruba  E  la  cuminsa  su  carera  den                            atencion ta baya na origen  den  forma  contrario  cu  nos
            a  nombra  Sue-Ann  Lee  turismo y mercadeo y despu-                                   etimologico    di    algun  tabata pensa. Sin embargo, e
            como  e  proximo  Rector  es di varios aña di experiencia   liderazgo,  experiencia,  y  un   palabra,  di  uso  general  verbo ta, segun consulta riba
            di  Universidad  di  Aruba,  a dicidi di drenta e sector di   pasion grandi pa avance den   pero cu merece atencion,  internet,  origina  den  Latin
            efectivo 1 di juli, 2025. Un  educacion como Lector Aca-  conocemento,  innovacion  y   tambe  pasobra  ora  bay  (‘assare’  y  ‘assulare’),  cu  ta
            Arubiano,  Sue-Ann  Lee  demico na UA. Cu su exper-       conexion  cu  e  comunidad.   explora nan origen, nos ta  sinonimo  di  ‘bira’  (‘rodar’









































            tin  19  luna  ta  comparti  e  ticio den industria di turismo   Su  mision  lo  ta  pa  excelen-  topa cu sorpresa.                   na Spaño; ‘rôtir’ na Frances).
            funcion di Rector Interino  e la contribui pa varios aña na   cia  academico,  crecemento                           Esey a evoluciona  te ‘haslé’,
            y  tin  3  aña  como  decano  e educacion den e facultad y   inclusivo y pa fortifica e im-  Pa cuminza e palabra ‘rosea’ cu  cu a bira ‘hâler’, unda e ‘â’ na
            di  e  facultad  “Hospital-  na 2022 a logra e posicion di   pacto di e Universidad local-  nos conoce solamente como  Frances ta representa un ‘as’
            ity and Tourism Manage-      Decano.                      mente y globalmente.         sustantivo,  cu  ta  sinonimo  mas antiguo, unda no ta skirbi
            ment Studies” na Univer-     Den  su  tarea  nobo  como                                di ‘respiracion’. Di unda e ta  e ‘s’ mas. Nos conoce varios
            sidad di Aruba (UA).         Rector, Sue-Ann Lee ta trece                              bin?  Muy  probablemente  di  palabra  di  uso  regular,  cu
                                                                                                   Spaño: ‘resuello’ (sustantivo)  cerca nos ta bin di Hulandes,
                          Minister di Finanzas a discuti                                           y ‘resollar’ (verbo). Esakinan  manera ‘depôt’ y ‘sepôt’, cu ta
                                                                                                   no  ta  palabra  den  uso  bin originalmente di Frances,
                       implementacion di Rijkswet riba                                             actualmente mas y ta hiba nos  cu e mesun caracteristica aki.
                                                                                                   na un pasado bastante aleha.  Nos  conclusion  por  lo
                         supervision financiero cu CAft                                            E origen etimologico ta den  pronto  ta  cu  ‘hala  rosea’
                                                                                                   Latin:  di  ‘re-’  y  ‘sufflre’,  cu  por  ta  completamente  di
                                                                                                   na  Spaño nos ta topa tambe  origen  Spaño,  aunke  e  por
                                                                                                   den: ‘soplar’, cu a haya otro  ta  un  combinacion  Spaño/
                                                                                                   contenido  cu  tambe  nos  a  Hulandes tambe.
                                                                                                   hereda: ‘supla’.
                                                                                                   Na  caminda  e  ‘resollar’  lo  a  Nos  conoce  tambe  e  verbo
                                                                                                   converti  den  ‘rosea’,  unda  Spaño  ‘desollar’  cu  na
                                                                                                   e  sonantenan  ta  cambia  di  Papiamento  a  haya  su  lugar
                                                                                                   lugar,  un  fenomeno  masha  como  ‘soya’,  cu  adicion  di
                                                                                                   comun  den  e  idiomanan  ‘soyando,     ‘soyamento’   y
                                                                                                   crioyo.  Tambe  consonante  ‘soyado’(r).  ‘Soya’ ta un verbo
                                                                                                   sa cambia di lugar, manera e  y no ta referi na e bonchi cu
                                                                                                   conocido ‘marduga’ cu ta bin  ta  base  pa  tanto  alimento
                                                                                                   di  ‘madrugada’  y  ‘tempran’  moderno  ‘vegan’,  sino  na
                                                                                                   vs  ‘trempan’.    Algo  peculiar  kita cuero di un animal, claro
                                                                                                   ta keda cu, aunke ta parce cu  preferiblemente no di un ser
                                                                                                   e origen ta mas den e verbo  humano.  Sin  embargo,  nos
                                                                                                   (resollar), nos a pasa pa usa e  lectornan  di  mas  edad  lo  ta
                                                                                                   ‘rosea’ como sustantivo so; pa  corda cu mey siglo pasa por
                                                                                                   completa  e  accion  relaciona  a  tende  expresion  manera:
                                                                                                   cu esaki nos ta bisa ‘hala rosea’.  “Esey,  mi  tin  e  pa  soya”.









































































































































                                                                                                     Esaki na su turno ta trece nos  Esaki  ta  otro  forma  di  bisa
                                                                                                   riba  tereno  mas  complica,  cu  bo  tin  cuenta  pa  regla
                                                                                                   pasobra e ‘hala rosea’ ta parce  cu  un  persona.  Papiando  di
                                                                                                   hopi  riba  e  verbo  Hulandes  expresion  parecido,  tambe  e
            Minister  di  Finanzas  y  2026  cu  pronto  lo  keda  en-  kistpapieren  y  implementa-  ‘ademhalen’.  Di  otro  banda,  menaza, hopi biaha maternal
            Asunto Economico, Geof-      trega  na  Raad  van  Advies  y  cion di e rijkswet riba super-  nos no ta desconoci cu e verbo  o  paternal,  tabata:  “Mi  tin  e
            frey Wever (Futuro) a reu-   despues  na  Parlamento  di  vision  financiero.  Durante  e   Spaño  ‘jalar’,  tambe  ‘halar’,  pa  guinda”.  E  palabra  ey  no
            ni cu presidente Sra. Lide-  Aruba.  Riba  ambos  CAft  a  reunion  aki  tambe  a  trata  e   cu ta bin di Frances (‘haler’,  ta den nos Vocabulario oficial
            wijde  Ongering  y  secre-   duna su conseho y recomen-   preocupacion  di  CAft  riba  e   o  ‘hâler)  cu  ta  un  verbo  y no ta den uso regular mas,
            tario Sr. Han van Midden  dacionnan.  Ambos  presu-       riesgonan di AWSS NV cu a    procedente  di  nabegacion,  pero nos hendenan grandi si
            di Colegio di Supervision  puesto ta cumpli cu e norma  wordo lanta den 2024, segun    por ehemplo ‘hala’ un cabuya  sa.  E  verbo  ta  bin  di  Spaño
            Financiero  Aruba  (CAft)  presupuestario manera ley ta  un comunicado di gobierno.    o  bela.  Un  investigacion  no  y  ta  significa  ‘colga’  algo,
            riba temanan di sumo im-     prescribi.                                                a  duna  nos  ningun  relacion  manera den ‘guindar la ropa’
            portancia pa finanzas pu-                                 Dialogo  continuo  cu  CAft   directo   entre   e   ‘halen’  (‘colga  paña’).  Expresion  cu
            blico di Aruba.              Como parti di e ciclo presu-  ta forma un parti integral di   Hulandes y e ‘jalar’ (‘halar’)  nos a yega di tende na un pais
                                         puestario,  minister  Geoffrey  e maneho financiero di Aru-  Spaño.  Aparentemente  e  Latinoamericano  tabata  di
            Durante e reunion a elabora  Wever  a  elabora  riba  entre-  ba.  Conseho  y  recomenda-  forma Hulandes tin su origen  mesun  contenido  pero  mas
            riba  e  trayecto  pa  e  prome  ga  di  e  jaarrekening  di  Pais  cionnan di CAft riba finanzas   den idiomanan Germanico y  fuerte: “Cuidado, que te van
            presupuesto complementario  Aruba pa asina minimalisa e  publico  ta  den  ehecucion  y   no  tin  relacion  cu  Frances  a  guindar  de  las  partes  más
            2025 cu lo ser trata pa Parla-  retraso  di  entrega  den  esaki.  den liña cu e maneho finan-  o  Spaño.  Esey  a  laga  nos  nobles...” Esey nos no mester
            mento. Tambe a elabora riba  Tambe  a  intercambia  opin-  ciero di Aruba segun minister   pa  investiga  si  e  ‘haler’  di splica, nos ta kere...
            preparacion di e presupuesto  ionnan  riba  e  uso  di  schat-  Geoffrey Wever.        (o   ‘hâler’,   originalmente
   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23