Page 30 - BNDIA ARUBA
P. 30

a30    ciencia & tecnologia
                   Diamars 4 Februari 2020

                   Placa di derame di BP oil ta reconstrui isla di pelican na Louisiana



            NEW  ORLEANS  (AP)                                                                                                  pelican bruin y otro parhanan
            —  Un  isla  na  Louisiana                                                                                          luchando, nan curpanan pisa
            cu ta provee un sitio cru-                                                                                          pa e azeta. Alrededor di mil di
            cial  pa  neishi  di  pelican                                                                                       nan a muri.
            y  otro  parha  di  lama  ta                                                                                        “Esaki  ta  e  prome  biaha  cu
            siendo restaura na casi su                                                                                          nos ta haci un restauracion a
            tamaño  anterior,  despues                                                                                          gran escala specificamente pa
            di decadanan di erosion di                                                                                          parha”, Baker a bisa. “Mi no
            costa  y  e  golpi  devastado                                                                                       por  spera  pa  mira  e  resulta-
            di  un  derame  di  azeta  10                                                                                       donan” ora e parhanan yega.
            aña atras.                                                                                                          Bou di e proyecto di restaura-
                                                                                                                                cion, contratista pa Louisiana
            Alrededor  di  6,500  pelican                                                                                       Coastal  Protection  and  Res-
            bruin  y  tres  mil  parha  mas                                                                                     toration Authorita a saca san-
            chikito  ta  pone  nan  neishi                                                                                      to di riu Mississippi y a hinca
            tur  siman  riba  Queen  Bess                                                                                       esaki  paden  di  dos  linea  di
            Island,  cu  a  shrink  for  di                                                                                     piedra. Awo e isla ta cubri 15
            18  hectar  na  1956  na  casi  2                                                                                   hectar, dunando espacio cu e
            hectar  na  2010,  tempo  cu  e                                                                                     parhanan  hopi  preta  tabatin
            derame  di  Deepwater  Hori-                                                                                        mester.  Mayoria  di  e  isla  ta
            zon  a  susha  su  beachnan  cu                                                                                     ser restaura como un habitat
            desperdicio.                                                                                                        di  pelican,  cu  2.8  hectar  pa
                                                                                                                                skimmer,  bubi  y  otro  par-
            Maske apenas un pida di isla                                                                                        hanan cu ta traha neishi den
            pafo  di  Golfo  di  Mexico  na                                                                                     piedra.
            Brataria  Bay,  Queen  Bess  ta  ticida a mata henter e pobla-  cantidad  di  colonia  a  cay  cu  pa  daño  ambiental  pa  e  de-  Segun  Baker,  den  añanan
            hunga  un  rol  enorme  como  cion.                       54% desde 2010, el a bisa.   rame di 2010.                recien  e  neishinan  ta  asina
            un  di  e  colonianan  di  mas  Perdida  di  wetland  y  otro                          E explosion den lama y e can-  preta, cu ‘apenas bo por pone
            grandi  pa  pelican  bruin  na  problemanan  a  pone  e  par-  E  $18  miyon  pa  restaura  dale e aña ey riba e drilling rig  pia abou riba tera sin toca un
            Louisiana,  proveyendo  real  hanan  den  hopi  menos  co-  Queen  Bess  Island,  y  fon-  di  BP  a  mata  11  persona.  E  neishi’.  Pa  asisti  e  parhanan,
            estate di calidad halto pa alre-  lonia  cu  locual  nan  tabatin  donan pa monitor y manten-  pozo a saca mas di 100 miyon  e comision di bida salvahe y
            dedor di 1/5 di e neishinan di  dos decada atras, segun Todd  cion den futuro, ta bin di un  galon di azeta den e awa du-  piscamento  a  designa  e  isla
            e estado. Tambe ta aki unda e  Baker, e biologo supervisan-  acuerdo di $20 biyon cu go-  rante 87 dia.             un refugio di bida salvahe na
            pelican, parha estatal di Loui-  do trabou di restauracion pa  bierno federal y e cinco esta-  Tempo  cu  e  azeta  a  yega  na  november, prohibiendo hen-
            siana,  tabata  reintroduci  den  departamento di bida salvahe  donan di Gulf Coast a cera cu  e isla alrededor di 72km sur  de di pisca den e awanan of
            añanan 1960 despues cu pes-  y piscamento di Louisiana. E  e gigante di energia BP PLC  di New Orleands, por a mira  subi riba e isla.

                                  WHO ta combati desinformacion riba brote di virus


               GENEVA (AP) — Hefe di                                                              rechaso di algun pais pa ad-  fuentenan  confiabel  y  guia
               Organisacion Mundial di                                                            miti ciudadano di provincia  ora nan mester di esaki.
               Salud (WHO) a biaha un                                                             Hubei  –  bisando  cu  esaki  E  reporte  a  bisa  cu  WHO
               decena di biaha pa moni-                                                           ta contra recomendacion di  tabata  trahando  ’24  ora  pa
               tor  e  respuesta  na  ebola                                                       WHO.                        dia pa identifica e rumornan
               na  Congo.  Pero  ora  el                                                          Li a nota con presidente Xi  mas  prevalente  cu  poten-
               planea un bishita na cap-                                                          Jinping,  den  su  reunion  cu  cial pa afecta salud publico,
               ital Chines siman pasa pa                                                          Tedros, a bisa cu e epidemia  manera  medida  di  preven-
               un  brote  viral  nobo  sa-                                                        di  coronavirus  ‘ta  un  dia-  cion y curanan falso’.
               liendo  di  provincia  cen-                                                        bel – nos no por laga diabel
               tral Hubei, su yiu muhe a                                                          sconde’.                    Tedros tambe a aborda su de-
               preocupa.                                                                                                      cision siman pasa di clasifica
                                                                                                  “Na mes momento, comu-      e virus como un emergencia
               “Prome cu mi a bay Beijing,                                                        nidad  internacional  mester  global, bisando cu e movida
               mi  yiu  muhe  a  bisa  ‘bo  no                                                    trata e virus nobo di forma  tabata  impulsa  pa  aumento
               mester  bay’”,  director  gen-  “Na luga di gasta tempo riba  WHO  tambe  ta  combat-  obhetivo, husto, trankil y ra-  den  transmision  humano-
               eral di WHO, Tedros Adha-   miedo y panico, nos mester  iendo  misinformacion,  tra-  cional, y no interpreta esaki  pa-humano  di  e  virus  den
               nom Ghebreyesus a bisa na e  bisa  esaki  ta  momento  pa  hando  cu  Google  pa  sigura  di mas negativo y pesimista,  varios pais, y e miedo cu lo
               hunta ehecutivo di e agencia  prepara”, Tedros a bisa. “Pa-  cu  hende  haya  hechonan  of  crea  panico  intencional-  tin un impacto significativo
               di salud di Nacionnan Uni  sobra  146  caso,  pa  cualkier  for  di  agencia  di  salud  di  mente”, Li a bisa.   riba  paisnan  den  desaroyo
               den un sesion publico ayera.  standard, ta hopi abou.”  ONU prome ora nan busca  Desde cu e brote a cuminsa,  cu sistemanan di salud debil.
               E  relato  ta  un  ehempel  di                         informacion di e virus. Red-  un  cantidad  di  declaracion  Tedros  a  bisa  cu  brotenan
               e linea fini cu oficialnan di  Mientras  gobiernonan  ta  nan  social  manera  Twitter,  engañoso y farsanan tocante  recien manera e virus nobo
               WHO  ta  nabegando  en-     pone  restriccion  riba  biahe  Facebook,  Tencent  y  Tik-  e virus a circula online. In-  y ebola a demostra e fayonan
               tre  miedo  pa  e  coronavirus  na  China,  aerolineanan  ta  Tok  tambe  a  tuma  stapnan  cluyendo teoria di conspira-  di  e  sistema  di  emergencia
               nobo y speransa di aumenta  suspende vuelo y ciudadan-  pa  limita  e  fluho  di  misin-  cion cu a crea e virus den un  ‘binario’,  yamando  esaki
               preparacion   internacional  onan Chines ta lucha cu au-  formacion y rumornan di e  laboratorio y cu ya a fabrica  ‘demasiado restrictivo, sim-
               pa un brote cu a costa mas  mento di xenofobia y ostra-  brote.                    vacuna; exageracion di e can-  pel y no apto pa proposito’.
               di 360 bida y a infecta siki-  cismo,  WHO  ta  calibrando                         tidad di morto y enfermo; y  “Nos  tin  luz  berde,  cora,
               era 17,238 persona na China  un mensahe di elogio na ofi-  Oficialnan  Chines  ta  pa-  declaracion di curanan falso.  y  nada  memey”,  el  a  bisa,
               desde  fin  di  december  ul-  cialnan  Chines  y  purbando  piando  cada  bes  mas.  Na  e  Diadomingo,   WHO   a  agregando cu ta consideran-
               timo – y cu por bira un pan-  di  enfoca  riba  e  epicentro  reunion  cu  hunta  ehecu-  lamenta cu e brota y respu-  do opcion pa permiti ‘nivel
               demia. Te awo, e crecemen-  –  Ciudad  di  Wuhan  y  pro-  tivo,  embahador  Li  Song,  esta ta compaña pa un ‘info-  intermedio di alerta’.
               to ta exponencial na China,  vincia di Hubei – pa preveni  representante  permanente  demia’ masivo – un abudan-  Hunta  ehecutivo  di  WHO,
               pero pafo di e pais e casonan  e virus bay fuera di control.  interino  pa  China  na  Ge-  cia  severo  di  informacion,  cu  ta  cuminsando  un  re-
               ta menos di 150, plama den  Tambe  kier  yuda  prepara  neva, a critica cancelacion di  algun corecto y otro no – cu  union di seis dia, tin un se-
               casi dos decena di pais.    sistema di salud mas debil.  vuelo, nengamento di visa y  ta haci dificil pa hende haya  sion tecnico riba e virus awe.
   25   26   27   28   29   30   31   32