Page 8 - AHATA
P. 8
2 LOCAL AWEMainta Diaranson, 19 November 2025
Bibando riba tempo fia:
E crisis silencioso di debe di consumidor
DEBE di consumidor a bira un di e forsanan mas silencio- E psicologia tras di e trampa
samente destructivo den bida moderno. E no ta anuncia su Debe di consumidor ta asina efectivo pasobra e ta probecha
mes cu alarma of titular di noticia. E no ta sinti manera un di custumber y emocionnan humano. Companianan sa
crisis na cuminsamento. Enbes di esey, e ta crece pocopoco exactamente con pa diseña ofertanan cu ta activa impulso,
y den silencio, ta drenta den rutinanan diario te ora e ta conveniencia, y optimismo. Nan ta conta riba e hecho cu
klem manera un conopi rond di bida di hende comun. Loke ta hende ta subestima con pagonan den futuro lo afecta nan.
cuminsa como compras chikito, pagonan flexibel, of credito Nan sa cu clientenan lo sobrestima nan habilidad pa “pag’e
“temporario” ta escala rapidamente den un carga financiero despues.”
a largo plaso cu miyones di hende ta lucha pa scapa di dje.
Esaki no ta accidental. E ta ingenieria. E facilidad di apro-
Nos ta biba den un mundo diseña pa haci gastamento bacion, e simplicidad di transaccionnan digital, e presion pa
facil. Tur cos ta wordo mercadea como simpel, accesibel, y mantene un cierto estilo di bida — tur esaki ta alimenta un
instantaneo — “zero down,” “liber di interes,” “djis un pago ciclo unda hende ta gasta placa cu nan no tin realmente.
chikito.” Pero tras di e conveniencia ey tin un realidad duro: No pasobra nan ta iresponsabel, sino pasobra e economia
debe di consumidor a evoluciona den un sistema cu ta encu- moderno ta structura rond di consumo constante.
rasha hende pa biba pafo di nan alcance y ta castiga nan pa
purba sali bek. E ilusion di progreso
Un di e mitonan mas perhudicial ta cu haciendo pagonan
Con debe ta tuma control den silencio minimo ta nifica cu bo ta manehando bo debe. Den real-
Mayoria hende no ta cay den debe pa motibo di iresponsab- idad, e pagonan ey ta diseña pa mantene hende pagando,
ilidad. Nan ta cay pasobra presion financiero a bira parti di no progresando. Prestamistanan ta saca ganashi ora e debe
bida diario. Costo di bida cu ta subiendo, salarionan stagna, dura mas largo. E sistema ta beneficia ora hende keda pega.
y publicidad constante ta crea un panorama unda credito
ta sinti manera e unico forma pa sobrevivi. Un credit card Y cu prijsnan subiendo y incertidumbre financiero, mas famia
ta yena e bashi entre pagonan di salario. Un plan di pago ta uzando credito djis pa keda riba awa. Debe di consum-
ta cubri un necesidad cu diripiente a bira mucho caro. Un idor no ta un sintoma di gasta di mas mas — el a bira un
fiansa chikito ta yuda cubri un cuenta inespera. mecanismo di supervivencia pa hogarnan bou di presion.
E decisionnan aki ta sinti inofensivo na e momento. Pero
debe tin un manera di multiplica. Interes ta acumula den Un crisis scondi na bista di tur hende
silencio. Pagonan minimo apenas ta haci un diferencia. Debe di consumidor ta tur caminda, pero masha poco ta
Den poco tempo, hende ta haya nan mes ta malabaria cu wordo confronta. El a wordo normalisa, paketa, y disfrasa
multiple pago tur luna — cada uno chikito, pero colectiva- como conveniencia.
mente abrumador.
Pero bou di e capa ey tin un crisis creciente cu ta seca stabi-
Debe no ta bati na porta. E ta slip drenta via e ‘gleuf’nan. lidad financiero, salud mental, y siguridad a largo plaso.

