Page 10 - bon-dia-aruba-20211228
P. 10

a10   internacional
                 Diamars 28 December 2021

                                      Morocho ta ambos un bendicion y maldicion pa

                                                           mayornan na West Africa



                                                                                    di 3 aña, y su yiunan homber di 13 aña ken tambe ta morocho na Burkina
                                                                                    Faso, un di e paisnan Africano unda cu ta elogia morochonan y ta kere cu nan
                                                                                    ta posee podernan special, manera cura e personanan malo, proteha di peliger,
                                                                                    trece prosperidad financiero y mira e futuro.

                                                                                    E pais unda cu mayoria ta Musulman, cu e aprecio fuerte pa cosnan super-
                                                                                    natural den nan cultura ta mira mrochonan manera muchanan di spirito, y e
                                                                                    mamanan di morocho como e persona scogi pa trece nan na mundo. Esaki ta
                                                                                    bini for di e temponan unda cu cientificamente te ainda no por a splica con
                                                                                    morochonan tabata forma. Den otro partinan di West Africa, morochonan ta
                                                                                    mira como un maldicion.

                                                                                    “Hende tabatin miedo di morocho pa motibo cu nan no por a splica, dicon e
                                                                                    muchanan aki tabata nace como dos na luga di un,” segun Honorine Sawado-
                                                                                    go, un sociologo na e National Center for Scientific and Technological Re-
                                                                                    search na Burkina Faso.

                                                                                    Mayornan di morocho tabata bay na dokternan bruho kendenan a bini cu
                                                                                    reglanan nan tabata kere cu mester a sigui pa mantene e muchanan y nan mes
                                                                                    sigur, Sawadogo a conta, ken a haci su investigacion doctoral riba mamanan
                                                                                    di morocho. E creencianan aki y practicanan aki te ainda ta existi apesar di e
                                                                                    splicacion cientifico estableci di con morocho ta forma.

                                                                                    Zagre y su pareha, Ousmane Nikiema, a bishita un di e dokternan aki despues
                                                                                    cu e morochonan a bini na mundo pa ambos set di morocho. Pa e yiunan
                                                                                    homber, nan no a ricibi ningun direccion. Pero un di e dokternan aki a bisa
                                                                                    nan cu e mucha muhenan, Victorine y Victoria Nikiema, mester pidi placa na
                                                                                    canto di caminda of riesga cu nan lo ser asesina pa e spirito di un di e miem-
                                                                                    bronan di e famia.

                                                                                    “Si e “dokter” mira un spirito, bo lo mester hiba e muchanan pidi placa pa
                                                                                    asina por preveni e maldicion,” Nikiema a bisa, ken ta biba cu su famia na
                                                                                    Burkina Faso su ciudad capital, Ougadougou. “Porta e spirito no lo mata nan,
                                                                                    pero e lo haci nan daño. E por haci nan bira loco, of algo similar, e por paralisa
                                                                                    nan.”
                                                                                    Den henter Ouagadougou, mamanan y nan morocho bisti identicamente por
                                                                                    ser mira ta sinta riba un mat canto di caminda ta pidi placa. Nan ta motiva pa
                                                                                    soñonan y e instruccionnan di e “dokter”, e mamanan a conta The Associated
                                                                                    Press.

                                                                                    Mientras nan ta roga pa placa, bishitantenan ta ofrece regalo, manera bolo y
                                                                                    galiña a cambio di bendicion.

                                                                                    “Mi ta bendiciona hende ora cu nan bini y regala nos algo, mi ta bisa cosnan
                                                                                    manera ‘mi ta spera Dios cura bo persona’ ora cu un hende malo bini,” Mar-
                                                                                    celline Tapsoba, mama di morocho di 2 aña a conta.

                                                                                    Bo por mira escenanan similar na Ghana. “Si bo duna luz na morocho na
                                                                                    Ghana, bo tin cu sigui e morochonan su regla,” Kasim Amadu, un negociante
                                                                                    a declara. E ta un creencia cu si e morochonan ta infeliz esaki por causa daño
                                                                                    personal na e mayornan y otronan.

                                                                                    Mayoria di cultura na West Africa ta adora morocho, y nan ta hasta kere cu
                                                                                    nan por eleva nan comunicacion cu e mundo spiritual entre nan, Philip Peek
                                                                                    a bisa, un profesor di emeritus na Drew University ken su investigacion ta
                                                                                    inclui religion Africano y leyendanan urbano a conta.

                                                                                    Morocho ta considera maligno den cierto barrio na Nigeria su capital di Abuja,
                                                                                    segun Stevens Olusola Ajayi, un misionero Cristian cu a rescata 19 set di mo-
                                                                                    rocho motiva pa preocupacion cu nan lo ser asesina. Ajayi, ken tin desde aña
                                                                                    1996 haciendo e trabao aki, ta trece e muchanan pa biba cu su persona den
                                                                                    su bario cu su famia y su comunidad. E aña aki, el a regresa 6 mucha na nan
                                                                                    mayornan, e ta prome biaha cu e por a organisa un reunion familiar asina aki.

                                                                                    Hasta den paisnan unda cu nan ta mira di miho manera, morocho por ta vic-
                                                                                    tima di explotacion pa ganashi financiero. Algun mama ta fia muchanan di nan
            (AP) - Den su soñonan, Evelina Zagre ta kere cu su dos set di morocho  bisina y ta gana cu nan ta morocho pa asina por genera mas placa ora di pidi
            ta comparti vision y ta demanda cierto cosnan di su persona, “cumpra  placa canto di caminda, Sawadogo e sociologo a comenta.
            un galiña,” “pidi placa.”
                                                                                    E no ta facil pa ta mayor di morocho. Na Ouagadougou, Fati Yougma, di 27
            “Nan spirito lo drenta bo soñonan y laga bo persona sa kico nan kier y despues  aña di edad, a bisa cu su yiunan morocho ta dal su persona den su soñonan si
            bo mester bay busca esaki pa nan,” el a bisa.                           e no obedece nan demanda.

            Apesar di e presion despues di e soñonan cu e ta haya, Zagre ta considera su  A pesar di esaki, Yougma ta bisa cu e ta sinti su mes honra di por ta mama di
            mes bendiciona. E mama di 30 aña ta criando su yiunan muhe cu ta morocho  su yiunan.
   5   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15