Page 6 - HOH
P. 6

Diabierna, 19 September 2025                                   AWEMainta                                                  LOCAL             3




                                                        Controla telefon di bo yiu

        Sexting ta un tendencia alarmante na Aruba





       NA Aruba, un tendencia digital preocu-
       pante ta cuminsa sali na cla—muchanan
       bou di 12 aña ta experimentando

       cu  ‘sexting’,  hopi  biaha  bou  di  influ-
       encia di  presion di  grupo. Mientras
       cu hopi mayor ta kere cu esaki ta un
       problema reserva pa adolescentenan,

       maestronan y trahadonan hubenil riba
       e  isla ta adverti  cu  e  ta apareciendo
       mucho mas tempran cu a spera, locual
       ta hiba na formanan nobo di bullying

       na scol.


       Presion di grupo  den un comunidad
       cera

       E  comunidadnan  chikito  y  estrecha-
       mente conecta di Aruba ta nifica cu e
       presion  di grupo ta plama lihe  entre
       muchanan. Loke por cuminsa como un

       reto, un joke of un desafio dentro di un
       grupo di amigo por plama den klasnan
       y barionan den cuestion di ora.                  conoce  otro, e efectonan por ta                  den ekipo entre mayornan, scolnan y e
       Na  un edad asina jong, muchanan  ta             specialmente  doloroso.  Algun  mucha             comunidad mas amplio:

       specialmente ansioso pa sinti nan mes            ta cuminsa evita interaccion social of            • Papia trempan  y frecuentemente:
       acepta. Sin compronde e consecuenci-             hasta falta scol pa scapa di e ridiculez.         Mayornan mester tin combersacionnan
       anan completamente, nan por cumpli                                                                 adecua pa e edad  tocante compor-
       cu peticionnan pa manda of comparti              E factor di smartphone                            tacion online, respet y e riesgonan di

       imagennan inapropia. Pa nan, e por               Acceso na smartphone ta plama                     comparti imagennan personal.
       sinti como un diberticion inofensivo of          tur caminda na Aruba, hasta entre                 • Stipula limite: Limita acceso na app,
       un manera pa nan pas aden—pero e                 muchanan  cu  ainda ta na scol                    revisa e configuracionnan di privacidad
       impacto por ta duradero.                         primario. Appnan di mensahe, chatnan              y  monitorea e actividad di e  telefon

                                                        di grupo y plataformanan di red social            regularmente.
       Ora sexting ta hiba na bullying                  ta crea espacionan unda comporta-                 • Sosten di scol: Incorpora  siguridad
       Unabes cu imagennan of mensa-                    cion riesgoso por tuma luga sin cu                digital den e programanan di ense-
       henan  ser  comparti, muchanan  hopi             mayornan ta ripara.                               ñansa di Aruba, yudando muchanan

       biaha  ta perde control di  unda nan                                                               compronde con lihe  accionnan  online
       ta bay despues. Na Aruba, ya caba                Esaki ta e motibo dicon educadornan               por plama.
       tabatin reportahe di studiantenan jong           y defensornan di mucha ta urgi fami-              • Conscientisacion den comunidad:
       cu a enfrenta chansa, rumor y exclu-             anan  pa  tuma un  postura  proactivo:            Anima muchanan pa papia  si nan ta

       sion despues cu e contenido a circula            Check telefon di bo yiu. Aunke respeta            sinti nan presiona, sigurando nan cu
       entre nan compañeronan. Loke tabata              privacidad  ta importante, siguridad              nan lo no wordo castiga pa ta honesto.
       destina pa ta priva por bira publico lihe,       mester bin na prome luga. Mescos cu
       lagando e muchanan cu berguensa of               mayornan lo no laga un yiu sin super-             E concepto robes di mas peligroso ta

       humiya.                                          vision den un bario insigur, nan no               kere cu “mi yiu ta mucho jong pa esaki.”
                                                        mester  asumi cu un  smartphone  ta
       E bullying aki por tuma hopi forma—              liber di riesgo.                                  E berdad ta cu e cultura digital no tin
       haci bofon, yama nomber of isola                                                                   limite di edad, y e muchanan di Aruba

       compañeronan  di  klas.  Den  ambien-            Kico famia y scol por haci                        ta wordo exponi mas tempran cu hopi
       tenan  di  scol  chikito,  unda  tur  hende      Atende e problema aki ta rekeri trabou            mayor ta realisa.
   1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11