Page 16 - bon-dia-aruba-20250121
P. 16
a16 ciencia & tecnologia
Diamars 21 Januari 2025
Cientificonan cu descapacidad ta haciendo laboratorionan di
investigacion y trabao riba veld mas accesibel
(AP) - E caminda pa Lost
Lake ta uno sin asfalt y
sumamente halto, yena di
buraco y piedranan skerpi.
Un grupo di cientificonan
y studiantenan tabata subi
cu ayudo pa guianan. Pa
esnan cu no por a cana e
ruta, un drone a trece e
lago den bista pa nan.
E trip a ser diseña pa ilustra
e desafionan cu investigador-
nan cu descapacidad hopi bi-
aha ta enfrenta y con e barer-
anan por ser combati.
Act, aproba den 1990, ta pone e mehoracionnan y organisa-
“Djis paso bo no por hacie un minimo di regulacionnan cionnan di ciencia por ofrece
manera otro hende no kier- pa edificionan nobo y labora- subsidio pa esaki.
men cu bo no por,” Anita torionan, incluyendo rampa y
Marshall, un geologo di Uni- camindanan accesibel pa rol- Accesibilidad riba caya
versity of Florida a bisa. E stoel. Riba e trip di California, e
grupo a inclui cientificonan grupo a explora e lago cu a
cu problemanan di bista, ho- Sinembargo modifica e labo- surgi na San Andreas Fault,
rea y mobilidad. ratorionan mas bieu ta un unda e choke di dos ‘aard-
proceso largo y complica. platten por causa teremoto.
E organisacion di Marshall a
organisa e trip na e lago cerca Alyssa Paparella ta trahando E grupo a inclui fanaticonan
di San Andreas Fault, pafo riba su doctorado den biolo- di piedranan den tur dife-
di San Bernadino. Su grupo gia na Baylor College of Me- rente etapa di e carera. Un
- International Association dicina y a funda un comu- cantidad di nan tabata studi-
for Geoscience Diversity - y nidad online pa cientificonan ante. Otronan tabata profe-
otronan ta trahando pa me- cu descapacidad. El a bisa cu sor, emociona pa explora e
hora e acceso na trabao di un edificio di ciencia na un area den un grupo unda nan
laboratorio y riba caya pa es- di su ex scolnan no tabatin por confia cu lo cuida di otro.
nan cu descapacidad sinti bon boton automatico pa habri
bini y keda. portanan. “Kico esey ta bisa Central Connecticut State
di ken bo kier pa traha den e University su profesor Jenni-
Taormina Lepore, un palen- laboratorionan?” el a remar- fer Piatek, ken ta usa rolstoel,
tologo di Michigan Univer- ca. “Esey ta e porta principal a mira e lago via imagennan
sity cu a participa, a bisa cu e cu nan no por nisikiera usa pa di drone y a usa un lens pa
cientificonan tin e habito di drenta.” examina e piedranan cu otro
duna balor na un solo manera participantenan tabata trece
tradicional di haci un trabao. Leddy a bisa cu investigador- p’e.
Na Lost Lake, tur hende por a nan cu descapacidad no por
mira - hasta si nan por a yega ser balora a causa di nan ex- El a bisa cu tabata algo bunita
fisicamente. “E ta trata empa- periencianan den bida. Con- pa forma parti di un comu-
tia, mesun hopi cu ciencia,” stantemente mester bin cu nidad cu a anticipa su nece-
Lepore a comenta, ken tambe ideanan creativo pa por logra sidadnan. Por ehempel, nan
ta investiga ciencia den edu- combati y surpasa e bareran- bus a parkeer na un area mas
cacion. an den nan bida, un habilidad plat pa asina ta mas facil pa e
di soluciona problema cu ta por baha. Bo por siña di ima-
Haci laboratorionan mas indispensabel den un labora- gennan y mapanan, “pero bo
accesibel torio. tin cu realmente ta den e es-
Personanan cu descapacidad pacio pa bo por sa mas,” Pi-
ta 3 porciento di e forsa lab- “Si nan no ta sinti bon bini, atek a bisa, ken ta studia geo-
oral den matematica, ingenie- si nan no tin acceso, con nan logia di planetanan.
ria, tecnologia y ciencia segun por contribui e talento aki?”
data di 2021 di National Sci- Leddy a declara. Lepore, un persona cu tin
ence Foundation. poco vision, a scan e pie- na stragiaire of boluntari- America su reunion anual.
Na Purdue University na In- dranan usando un aplicacion onan incapacita na New York Como studiante den su doc-
Cientificonan cu descapaci- diana, profesor di ingenieria di inteligencia artificial cu ta-
American Museum of Natu-
torado, Marshall tabata bay
dad ta bisa cu esaki ta parcial- Brad Duerstock a yuda dis- bata describi e colo y forma di ral History unda e ta traha. El trip solamente pa warda den
mente pa motibo cu labora- eña un laboratorio biomedico e piedra cu bos halto.
torionan, klasnan y sitionan añanan atras cu sosten di e a bisa cu e comunidad di ge- e van, frustra, pa motibo cu
ologonan aki ta loke ta man-
e organisadornan no a pensa
di trabao no ta diseña pa scol y un instituto nacional “Naturalesa no ta auto-
tene ta keda bin back. “Nos con pa acomoda su descapa-
acomoda nan. Studiantenan di salud su subsidio, kitando maticamente accesibel,” el a ta siña di otro y nos ta yuda cidadnan. E kier pa cosnan ta
y facultad te ainda ta bisa cabinet for di bao di e sink y comparti. “Naturalesa n otin otro,” el a splica.
cu nan no por traha den un otro partinan pa asina e rol- rampa y e tipo di cosnan cu diferente pa e siguiente gen-
eracion di cientifico.
laboratorio of conduci nan stoel por facilmente haci uso nos ta desea pa e tin. Pero tin Prome cu el a sali, Marshall
investigacion di manera safe, di esaki. maneranan pa traha cu esaki a urgi e participantenan pa “Henter punto di e tripnan
segun Mark Leddy, ken ante- y maneranan cu nos como duna un man of un schouder aki ta pa planta e simia,” Mar-
riormente a maneha subsidio E gasto di haci un laboratorio geocientifico por haci cosnan pa depende di dje si ta nec- shall a expresa, agregando cu
relaciona cu descapacidad pa mas accesibel ta varia segun berdaderamente accesibel.”
National Science Foundation con extenso e cambionan esario. Su persona y otronan “tin otro maneranan pa cana
di e organisacion tin tempo ta y avansa.”
a comparti. mester ta, segun Duerstock. Bushra Hussaini ta usa tip di bay riba trip tur aña como un
Americans with Disabilities
Algun scol ta aloca fondo pa e tripnan aki pa brinda sosten parti di Geological Society of