Page 12 - ANTILL DGB

12 Antilliaans Dagblad Dinsdag 3 juli 2018
Feuilleton

DE MEMOIRES VAN TATAIS LODEWIJK
DOOR

DANIEL
Klinkerfabriek (88) GERHARTS

n 1927 kwam ik voor de groot. Ze waren overgegaan in
eerste maal op Bonaire. Ik een grote teil. Het dagelijks
Iheb toen de klinkeroven verversen van het water werd
gezien, alsook een inrichting toen wel een zwaar karwei en
waar dakpannen (van cement) ik bouwde aan de kust een
werden gemaakt. Die dakpan- verblijf in het water. Dat ging
nen werden gemaakt op de natuurlijk mis. Op een nacht
plantage Aruba. Men had was het water hoog geweest en
echter geen middel om ze dat gaf mijn pleegkinderen de
waterdicht te maken en het kans de vrijheid in te zwem-
bleef bij mislukkingen. men. Dat nam ik aan. Best
De klinkerovens waren mogelijk is dat grijpgrage
ongeveer 2,5 meter hoog. Die handen ze meegenomen heb-
werden hier gemaakt van klin- ben.
kers. Men maakte klinkers met Dat was in het jaar 1951.
de hand in houten vormen en In juli 1965 bezocht ik prof.
liet ze in de zon drogen. Wan- L.D. Brongersma te Leiden,
neer ze zó droog waren gewor- die mij vertelde dat drs. I. J.
den dat men ze kon hanteren Hermans te Curaçao een stu-
werd er een ‘oven’ van Heitköning heeft bewezen dat het uitbroeden in een zandbak mogelijk is. die had geschreven getiteld
gebouwd. In die vorm werd ‘Schildpadden en hun beteke-
een vuur ontstoken en dat oven bouwen en nam wat de klinkers is uitgesloten. Er Ik heb, toen ik naast Zeebad nis voor de Nederlandse Antil-
vuur was in het begin een arbeiders in dienst. Het loon bestaan echter machines, die woonde - later Flamingo Beach len’. Bij terugkomst schreef ik
‘zacht’ vuur, dat niet te veel was toen gebracht op 1,50 op een oven aansluit en die Club Hotel - twee schildpad- drs. Hermans en moest tot
hitte gaf. gulden per dag. machinaal prachtige klinkers den gehouden. Die waren bij mijn teleurstelling vernemen
Naar gelang de klinkers Wanneer men stukloon leveren. Het maken is dus Jul Heitköning thuis in een dat zijn huis tot de grond was
harder werden, werd het vuur betaalde werkte men te snel en geen probleem lijkt mij. bak met zand uitgebroed en afgebrand in 1962 en dat hij
opgestookt. Wanneer de klin- te slordig en men kreeg in elk wij zagen de kleine dieren uit mij niet kon helpen.
kers genoeg gebakken waren opzicht misbaksels. Ging men Schilpadden de eieren komen en recht op
(ik weet niet meer hoe lang dat per dag betalen dan werkte Toen ik in januari 1927 te een bakje met water, dat bui- Bedreiging
duurde) werd de as uit de oven men te langzaam. Hoewel de Curaçao arriveerde waren op ten de bak met zand stond, toe Het aantal schildpadden op
verwijderd en dan was deze monsters die ik liet bakken het Rif verscheidene grote strompelen. Hield men het onze eilanden nam gestaag af.
klaar om als bakoven dienst te door Openbare Werken Cura- bakken waarin schildpadden bakje met water aan de andere Niet alleen de schildpad werd
doen. çao en die door de Shell wer- waren. Men vertelde mij, dat kant van de zandbak, dan gevangen, doch ook de eieren
De klei werd per truck aan- den goedgekeurd, kon Bonaire de vissers daarin kleine gevan- liepen ze naar die kant. werden uit de nesten gehaald
gevoerd ergens uit Antriol. De niet leveren door gebrek aan gen schildpadden hielden, die Ik kreeg twee van die kleine en voor een goede prijs ver-
chauffeur, Chandi Martis, leeft begrip bij de arbeiders. Het met visafval werden gevoed tot diertjes, nam ze mee naar kocht. Dit werd te Bonaire in
niet meer, maar de vindplaats was niet mogelijk door te zet- ze groot genoeg waren voor de huis, vulde een kleine teil met december 1975 verboden.
is nog wel bekend. ten. Het zou kapitalen hebben slacht. Later zag ik in 1931 ook zeewater en het experiment Helaas was het niet doenlijk
gekost. bij de Boco Slagbaai bakken begon. Iedere dag werd het voldoende te patrouilleren om
Shell Om klinkers te maken be- waarin schildpadden werden water voor nieuw water ver- de hand aan dit verbod te hou-
Bonaire heeft enige honderd- hoeft niets geïmporteerd te gehouden met hetzelfde doel wisseld en als voer gaf ik ze den.
duizenden klinkers aan de worden aan grondstof. Alles is en ook deze dieren werden kleine stukjes vis. Ze groeiden Men had, wanneer een nest
Shell geleverd en ik heb bij op Bonaire aanwezig. Maar door de vissers met afval van als kool. Na ruim een jaar met eieren gevonden werd, de
Herrera Hermanos een brief handkracht bij het maken van vis gevoed. waren ze ongeveer 40 cm eieren naar een veilige plaats
gezien waarin de Shell (CPIM) moeten overbrengen. Heitkö-
haar tevredenheid uitsprak ning heeft bewezen dat het
over de geleverde stenen en de uitbroeden in een zandbak
kwaliteit. Op Negropont heb ik mogelijk is. Het moet dus
huizen gezien die met klinkers ook mogelijk zijn dit te doen
van Bonaire gebouwd waren. in een kleine baai langs de
Het vormen geschiedde, kust van Bonaire, aan de zee-
zoals ik zei, met de hand in zijde afgesloten door gaas,
houten vormen. In die tijd was zodat het water vrij in en uit
het loon 1 gulden per dag. De kan stromen. Maar er zou wel
mannen hadden een grote een goede bewaking moeten
vaardigheid in het vormen. zijn.
In 1931, toen ik op Bonaire Wellicht is het in de toe-
kwam, stonden de ovens nog komst mogelijk, wanneer de
gedeeltelijk overeind. Dat was gebouwen aan de Boca Slag-
ten westen van de Koninginne- baai gerestaureerd zijn en daar
weg, ongeveer op de plaats dan voortdurend bewaking
waar de asfaltweg naar het aanwezig is. Men heeft in het
westen afbuigt in de richting Caribisch gebied verscheidene
Bontech. kostbare kweekplaatsen ge-
In 1934 ging Shell sterk maakt. Dat is geen financieel
uitbreiden en men dacht er- succes geworden. Maar zo
over brandmuurtjes van klin- kostbaar behoeven de proeven
kers te maken. Ik liet weer een Vroeger werden veel schildpadden gevangen in de Lac Baai. nu ook weer niet te zijn.

Advertentie

FOUND A NEST? SEA TURTLE
CONSERVATION

ON FACEBOOK CURAÇAO