Page 7 - AHATA
P. 7
2 LOCAL AWEMainta Diamars, 7 October 2025
Arubianonan ta pensa
cu nan conoce cultura
Pero ta berdad?
PUNTRA mayoria Arubiano kico “cultura” ta nifica, y prob-
ablemente lo bo tende algo di Carnaval, musica, of cuminda
tradicional. Esey no ta robes—e ta djis incompleto. E berdad
ta cu hopi Arubiano ta pensa cu nan ta compronde nan
cultura, pero loke nan conoce di berdad ta un version super-
ficial di algo mucho mas rico. Y sinceramente? No ta nan
culpa. Nunca nan a wordo siña di berdad.
Cultura no ta solamente e zonido di tambu of un baile di Dera
Gai. E no ta solamente frasenan na Papiamento of bisti un
paña tradicional riba Dia di Bandera. Cultura ta con nos ta
biba, kico nos ta balora, con nos ta pensa, con nos ta cuida
otro, y mas cu tur cos, con nos ta corda di unda nos a bin.
Y awor aki, Aruba ta sufriendo di amnesia cultural.
Den nos scolnan, hopi di nos a lanta siñando mas di historia
Hulandes cu di herencia Arubiano. Nos a siña fechanan di politica y conveniencia pasa riba autenticidad. Nos ta hasta
guera stranhero, reynan stranhero y paisnan stranhero— tene partinan di nos propio cultura rehen—cera na yabi,
pero apenas nos a mishi cu e superficie di nos mesun saca afo solamente ora ta tempo pa “actu’e”.
historia. Nos no a siña suficiente di nos raisnan Indigeno,
nos herencia Africano, nos resistencia contra colonisacion, Ora bo no sa ken bo ta, ta facil pa un otro hende defini bo.
of con nos hendenan a lucha pa construi un sociedad den e Y esey ta loke ta pasando. Aruba a cambia profundidad pa
condicionnan mas dificil. decoracion. Celebracion superficial a reemplasa compren-
sion berdadero. Nos ta gritando tocante “orguyo”, pero nos
Pues, con nos por preserva un cultura cu nunca a ser pasa no ta protegiendo loke e orguyo ey ta construi riba dje.
pa nos?
E solucion no ta facil, pero e ta posibel.
Nos ta bisa cu nos tradicionnan ta “muriendo”, pero algun di
nan nunca a haya e chens di crece corectamente. Bo no por Nos tin mester pa nos scolnan siña historia di Aruba cu e
proteha loke bo no ta compronde. P’esey e generacionnan mesun energia cu nan ta siña eventonan Europeo. Nos
mas hoben ta lubidando—no pasobra nan no ta interesa, mester inverti den historia oral, museonan y espacionan
sino pasobra ningun hende a splica nan dicon e cosnan aki cultural cu di berdad ta wordo uza. Nos grandinan mester
tabata importante. Ningun hende a conecta e puntonan wordo respeta como bibliotecanan bibo—no djis hende bieu
entre tradicion y identidad. cu storia. Y nos, como ciudadano, mester stop di warda pa
un otro hende splica nos. Nos mester puntra, siña, comparti.
Y e ignorancia aki tin un prijs.
Cultura no ta djis tradicion. E ta identidad. Y si nos no ward’e,
Pasobra nos no conoce e balor completo di nos cultura, un otro hende lo dun’e un forma nobo pa nos—y no pa nos
nos ta permiti otronan pasa riba dje. Nos ta laga influen- beneficio.
cianan di pafo dun’e un forma nobo, saca probecho di dje,
haci bofon di dje, y dilui’e. Nos ta laga hende organisa even- Pasobra ora un pueblo lubida ken e ta, e no ta perde sola-
tonan cultural sin respeta e historia. Nos ta permiti turismo, mente pasado. E ta perde control di su futuro.