Page 14 - AWEMAINTA
P. 14
14 AWEMainta Diaranson, 20 November 2019
Fundacion Lanta Papiamento ta puntra:
Derecho di Mucha: Nos ta respeta esaki di berdad?
A neglisha e hecho cu pa bo siña, bo mester compro-
nde y cu bo no por compronde den un idioma cu bo no
ta domina. Hulandes no ta biba na Aruba, corda cer-
ca e mucha y ta netamente e idioma ey ta uza como e
unico idioma den enseñansa.
Dicon ta tarda asina hopi pa hende compronde cu
esaki ta contra derecho di e mucha y di henter nos
pueblo?
Desaroyo positivo
Sinembargo, cu esfuerso di nos mes hendenan, spe-
cialmente nos maestronan, sosteni pa conocemento
AWE dia 20 di november 1989 e paisnan den Na- nobo basa riba estudio, investigacion cientifico y ex-
cionnan Uni a adopta e Convenio di Derecho di Mu- periencia propio, siglo 21 a habri hopi positivo pa nos
cha. Awe, despues di 30 aña, henter mundo ta con- muchanan y nan maestronan.
venci cu e gobiernonan ta obliga pa proteha y respeta Papiamento a bira idioma oficial na 2003 y el a cum-
e derechonan di cada mucha. Nacionnan Uni ta invita insa drenta scol. Literatura na Papiamento a crece,
tur e paisnan miembro pa implementa e derechonan tambe material di y na Papiamento pa uza den scol.
di mucha den nan totalidad, pues completamente. Entretanto Aruba tin diferente docente di Papiamen-
Fundacion Lanta Papiamento (FLP) ta enfoca riba su to di nivel Bachelor y Master y tin mas na caminda.
preocupacion central, esta Papiamento y su posicion
den comunidad di Aruba y ta haci e pregunta: Con ta Bunita ta pa experiencia con pueblo Arubiano poco-
para cu e derechonan di mucha aki na Aruba? poco a cuminsa acepta su propio idioma como algo di
balor, un herencia cu mester conserva, cuida y sigui
Derecho riba propio cultura y riba enseñansa desaroya. Investigacion reciente ta mustra cu tanto
Segun e tratado concerni e mucha tin e derecho di mayor como maestro ta haya cu Papiamento ta im-
experiencia su propio cultura y di desaroya su mes portante p’e mucha siña y desaroya den dje, no sola-
optimalmente y sin obstaculo na scol. Scol mester mente den scol basico, sino tambe den scol secundario
ta un experiencia agradabel den bida di e mucha y e y mas halto.
adolescente, cu ta apela n’e gana di siña di e mucha.
Nos sa cu pa hopi siglo esaki no tabata asina na nos A desaroya un sistema di Scol Multilingual, cu Pa-
scolnan. Na scol tabata y te ainda ta prohibi Papia- piamento como idioma di instruccion. A cuminsa cu
mento y diferente expresion di nos cultura. Porcen- dos scol piloto pa test e sistema aki y no ta sorpresa
tahe grandi di mucha mester a kita fo’i scol prome cu e experimento aki a resulta masha exitoso mes.
Den e nota di maneho Diversificacion di Idioma di
cu tempo y drenta sistema laboral sin preparacion.
Keda sinta pa motibo di ‘taal” tabata y ta te ainda Instruccion den Enseñansa Primario a dicidi cu ta in-
masha ‘normal’. troduci un sistema multilingual segun 4 opcion.
Un di e opcionnan ta cu scol cu tin mayoria alumno
Pa hopi mucha scol tabata y ta un pesadia y ‘bijles’ a di habla Papiamento, ta introduci e sistema multilin-
bira un necesidad. Motibo principal di tur e miseria gual cu Papiamento como idioma di instruccion, Scol
aki tabata e pensamento colonial y eroneo, cu e idi- Arubiano Multilingual (SAM). SAM tambe lo conta
oma di e mayoria di nos hendenan, esta Papiamento, cu un pedagogia y didactica nobo, material di lesnan
no ta apto pa enseñansa. nobo y basa riba metanan nucleo di pais Aruba.
Sigui na pagina 15 >