Page 30 - bon-dia-aruba-20171223
P. 30

A30     LOCAL
             Diasabra 23 December 2017

                    Buki nobo na Papiamento pa mucha y hobennan



            ORANJESTAD  -  Depar-        bou di tur scol.             oma den enseñansa.
            tamento  di  Enseñansa  ta
            participa  cu  tin  20  titulo  E bukinan no ta na benta den   Audrey  Tromp-Wouters,  co-
            di ficcion nobo na Papia-    libreria, pero si t’ey pa fia na   ordinado di Proyecto Idioma,
            mento  pa  nos  muchanan  Biblioteca Nacional y na tur    a percura pa tur e rekisito nan
            y hobennan. Esaki nan ta  MFA.  Un  grupo  grandi  di     pa  financiamento  di  FDA,
            menciona den un relato.      colaborado,  principalmente   segun  e  departamento.  Re-
                                         local, pero tambe internacio-  sultado ta, cu tin un cantidad
            Nan ta bisa cu nan a traha e  nal a skirbi, traduci, ilustra y   grandi di buki varia pa ofrece
            bukinan  aki  principalmente  coregi e materialnan nobo. E   e muchanan, di cual mayoria
            pa  uzo  na  scol  y  cu  grupo  trabounan  aki  a  sosode  bou   ta  obra  original,  pero  tin  3
            meta  hopi  varia  den  mente.  encargo y guia di Gina Rams-  traduccion  tambe.  E  teman-
            Tin titulo pa klas 2 di scol ba-  bottom, redactor y coordina-  an  a  wordo  selecta  teniendo
            sico te cu e klasnan di exam-  do di e trabounan di produc-  cuenta  cu  cada  grupo  meta
            en di scol secundario. A parti  cion y publicacion di ficcion/  specifico.  Algun  ehempel  di
            esakinan  exitosamente  caba  no  ficcion  na  Proyecto  Idi-  tema pa scol basico y special:
                                                                      amistad, termento (bullying),
                                                                      proteccion di flora y fauna di
                                                                      Aruba, deporte / perseveran-
                                                                      cia y trahamento den team.

                                                                      Tema pa e hobennan ta inclui   lesa buki na Papiamento. Un  Koetsveld,  Roxana  Rodri-
                                                                      peer pressure, namoramento,   motibo urgente pa esaki, ta e  guez, Ariadna Faries, Marlon
                                                                      bida social di hoben y e con-  echo cu na scol secundario e  Tjung  Agnie,  Lara  Kuiperi,
                                                                      secuencianan  di  embaraso   muchanan  si  ta  haya  Papia-  Beth Briñez Alberstz, Mitch-
                                                                      hubenil / uzo di droga. Bou   mento como materia”, segun  ell Rustveld, Barbara Meaux
                                                                      di e autornan nobo (y algun   e departamento.             O’Connor,  Ria  Arrindell-
                                                                      estableci)  por  conta  Desiree                           Broeks.
                                                                      Croes,  Lorena  Boekhoudt    Pa  yuda  maestro  facilita  e  Fotografia pa e kaft di e buki
                                                                      Almary,  Beth  Briñez  Al-   proceso  di  familiarisacion  Den kibra di marduga tabata
                                                                      bertsz,  Danielle  Janga,  Mar-  aki  y  trata  e  importancia  di  den man di Edsel Sint Jago.
                                                                      vis  Engelhardt,  Shaila  Vro-  lesamento  en  general  na  un
                                                                      lijk, Desiree Correa, Yolanda   forma mas amplio, Angelique  E  siguiente  traductornan  a
                                                                      Croes,  Diana  Marchena-     Maduro  di  Proyecto  Idioma  contribui:  Margriet  Geer-
                                                                      Martes,    Ria   Arrindell-  den  enseñansa  a  ofrece  guia  man (d.f.m.), Marlon van der
                                                                      Broeks,  Gina  Ramsbottom,   den  forma  di  workshop  y  Linde  y  Juan  Maduro.  En-
                                                                      Diana Lebacs di Corsou (tra-  katern cu informacion y tip-  carga cu diseño di e bukinan
                                                                      duccion), Loekie Morales di   nan.  E  departamento  ta  pidi  tabata:  Irene  Peterson,  Joost
                                                                      Sint  Maarten  (traduccion)  y   cada scol basico pa apunta un  Horward  di  Adctra,  Shaitza
                                                                      Sally Green di Inglatera (tra-  maestro  pa  coordina  activi-  Olivieira,  Glenny  Grigg,
                                                                      duccion).                    dad of les rond di lesamento  Nicolas  Silva  y  Marlon
                                                                                                   na nan scol. Na 2018 lo pone  Tjung  Agnie.  Responsabel
                                                                      “Aunke Papiamento no ta for-  sugerencia tocante lesamento  pa coreccion di idioma taba-
                                                                      ma parti di e curiculo (ainda)   pa  mayor  y  educador  riba  e  ta: Rubia Bernabela, Swinda
                                                                      pa mayoria di e scolnan basi-  website di DEA: www.ea.aw   de  Cuba-Arends,  Elvia  So-
                                                                      co -cu excepcion di e scolnan                             lognier,  Evelyn  RuizCroes,
                                                                      multilingual- no por enfatisa   Otro  profesional  cu  a  traha  Maureen   Molina-Luidens,
                                                                      suficientemente e importan-  riba e bukinan nobo ta inclui  Marlon  van  der  Linde,  Roy
                                                                      cia di laga e muchanan famil-  e  ilustradonan:  Sheila  Wer-  Solognier,  Sue-Ann  Ras,
                                                                      iarisa nan mes na scol basico   leman,  Gairo  Tromp,  Me-  Swinda  Schwengle  y  Selvia
                                                                      caba cu e dushi experiencia di   lusina  Gunsam,  Diego  van  Lumenier.

                                                                       Exceso di zonido ta causa daño na bo oido


                                                                      ORANJESTAD  -  Mester  Estudionan na diferente pais  vamente door di desordo. Pa
                                                                      bisa cu aña 2017 ta yegan-   a demostra cu exceso di zoni-  nos por tin un soño optimal
                                                                      do su fin y nos mester tene  do ta  causa perdida di oido,  mester tin un nivel di zonido
                                                                      na  cuenta  cu  e  exceso  di  por contribui na presion hal-  bou  di  40  dB.  Insuficiente
                                                                      zonido y e molester, con-    to,  problema  di  respiracion,  soño por conduci na nervio-
                                                                      secuencianan cu esaki por  aumento  di  tension  muscu-   sidad y ta baha nos  capacidad
                                                                      trece cu ne. E parandanan  lar, y hasta algun medico ta di  di competencia.
                                                                      cu pagara y tur locual ta e  opinion cu exceso di zonido
                                                                      tradicion Arubiano segun  por ta un factor di riesgo mas  Den  tur  e  festividad  aki  cu
                                                                      Fundacion  pa  combati  halto  cu  colesterol.  Mester  nos ta custumbra cu ne toch
                                                                      molester di zonido. Esaki  tene cuenta si cu pa un zoni-  ta importante pa tene cuenta
                                                                      ta segun e relato cu nos a  do  produci  perdida  di  oido  cu otro. Hopi di nos no por
                                                                      ricibi.                      e  zonido  mester  ta  pa  8  ora  sin  nos  pagara  di  fin  aña  y
                                                                                                   largo na 85 decibel.         claro  e  musica  no  por  falta.
                                                                      Nos mester ta bon ciudadano                               Sinembargo  mester  corda  si
                                                                      pa guia nos hobennan y nos  Tambe exceso di zonido por  riba esunnan cu ta biba cu un
                                                                      yiunan  pa  tene  cuenta  cu  causa  disturbio  di  soño.  Al-  of otro condicion di salud y
                                                                      hendenan grandi y tambe cu e  gun hende ya por tin molest-  esunnan  cu  ta  desea  di  dis-
                                                                      chikitinnan cu por tin miedo  er ora cu un zonido ta na 60  fruta di nan trankilidad. Den
                                                                      di zonido duro. Zonido duro  decibel, esaki ta ora un perso-  e dianan aki ta importante pa
                                                                      ta molestia, ta causa daño na  na ta papia hopi duro. Ta un  nos para keto y pensa con nos
                                                                      nos oido y te hasta por afecta  hecho cu nos profundidad di  por aporta na e bon salud di
                                                                      nos salud.                   soño ta wordo afecta negati-  nos tur.
   25   26   27   28   29   30   31   32