Page 21 - MIN JUS_Neat
P. 21

A3
                                                                                                           LOCAL Diabierna 9 Juni 2017

                     Ley di oficialisacion di Papiamento                                            Misterio riba paradero real

                        tin restriccion  ‘discriminatorio’                                               di animalnan exotico y


            ORANJESTAD  –  A  pesar                                                                             ken a trece nan
            cu  14  aña  pasa,    Papia-
            mento  a  bira  un  idioma
            oficial  na  Aruba,  supues-
            tamente cu e mesun igual-
            dad y derecho cu Huland-
            es, ainda e ley importante
            aki  tin  aspectonan  dis-
            criminatorio  contra  nos
            propio lenga crioyo.

            E  linguista,  Ramon  Todd-
            Dandaré  durante  un  charla
            riba  importancia  di  Papia-
            mento como lenga oficial, cu
            el a duna den reemplaso di su                                                            ORANJESTAD  -  Un
            colega Joyce Pereira na Bib-                                                           persona    anonimo      a
            lioteca  Nacional,  a  referi  na                                                      tuma  contacto  cu  Bon
            algun puntonan di e conteni-                                                           Dia  Aruba  despues  cu
            do mes di e ley cu a oficialisa                                                        nos a publica cu animal-
            nos  lenga  materno,  cu  ta  na                                                       nan  exotico  cu  a  yega
            fabor di Papiamento.                                                                   ilegal den boto aña pasa,
                                                                                                   nan no ta na Aruba mas.
            Pero  tambe  e  ley  tin  algun                                                        Segun e fuente aki, esaki
            restriccion  cu  e  dos  lin-                                                          no ta berdad anto ta sol-
            guistanan  menciona  ariba  ta                                                         amente e cachonan no ta
            considera discriminatorio. Ya                                                          riba e isla mas.
            cu si e dos lenganan ta igual,
            nan ta oficial, pero aparente-                                                         Bon Dia Aruba tin algun si-
            mente tin un cu ta mas oficial                                                         man caba ta purba di haya
            cu  otro.  Esaki  den  sentido                                                         sa con a para cu e animalnan exotico cu a drenta nos isla ile-
            cu  por  ehempel,  legislacion   a yega  di traduci tratado in-  por exigi di gobierno, si bo ta   galmente via un boto october 2016. Nos a bishita Veterinaire
            ta  solamente  na  Hulandes,   ternacional  na  Papiamento  skirbi un carta na Papiamen-  Dienst kende ta bisa nos cu no por divulga nada sin permiso
            kiermen  na  Papiamento  no   cu awendia ta na Nacionnan  to,  bo  mester  haya  contesta   di departamento di Salud Publico. Nos a bolbe bishita Depar-
            por skirbi un ley. P’esey nan   Uni.                      na Papiamento tambe. Igual-  tamento di Salud Publico algun dia pasa tambe despues di nos
            ta haya cu e ley cu a oficialisa                          mente  cualkier  funcionario   ultimo publicacion, kende ta laga sa cu no tin tur informacion
                                                                      di  gobierno  por  huramenta   ainda anto lo comparti esaki manera tur data ta colecta. Salud
                                                                                                   Publico tampoco kier divulga con a para cu e bestianan aki,
                                                                      na Papiamento; y no necesar-  si mas a fayece. Y husticia no por bisa nos ainda kende ta re-
                                                                      iamente na Hulandes.         sponsabel y/of lo wordo persigui pa violacion di Cites (tratado
                                                                                                   internacional di flora y fauna den peligro di extincion)
                                                                      Ademas el a indica cu e actan-   Fuente anonimo
                                                                      an of documento di Censo ta   Un persona anonimo ta bisa nos: “E informacion cu e ani-
                                                                      na Papiamento of Hulandes.   malnan aki no ta na Aruba mas no ta berdad. Gobierno ta
                                                                      Pero e no ta mira cu te ainda   purbando hopi duro si den e ultimo simannan pa manda e
                                                                      e actanan aki di Censo no ta   animalnan pa Venezuela. E situacion ta malo na Venezuela.
                                                                      wordo  traha  na Papiamento.   Nan ta hasta comiendo e bestianan eynan dus no ta e miho
                                                                      Como  traductor  huramenta,   idea pa nan bay eynan.” E ta sigui bisa cu bao ley e animal-
                                                                      semper cu e ta haya actanan   nan aki mester a wordo mata manera cu nan a yega nos isla.
                                                                      pa  traduci  ta  di  Papiamento   E  bestianan a bay den cuarentena anto tur cos a keda den
                                                                      pa  Hulandes.  “Nan  no  ta   silencio despues di esey.
                                                                      consciente  cu  nan  por  ha-   Animalnan ta na Aruba ainda
                                                                      cie na Papiamento tambe na   E fuente aki ta confirma na nos cu e animalnan aki a wordo
                                                                      Censo”. Cualkier persona li-  trafica  pa  Aruba  ilegalmente.  Algun  di  e  parhanan  a  muri,
                                                                      bremente ora cu ta bay Censo   como tambe un cacho anto e resto di cachonan a bay Merca.
                                                                      por exigi pa ehempel un pa-
            Papiamento ainda ta discrim-  Uzo oficial di Papiamento   pel di 5 florin na Papiamento.   E fuente aki tambe a relata cu tin oficialnan di Venezuela cu
            inatorio.                    Tambe el a referi na otro ar-  “Nan no por bisa bo cu no.   a bin caba pa aparentemente trata di bay cu e animalnan pero
                                         ticulo  cu  e  ta  considera  im-  Tene  cuenta  cu  esey”,  e  ta   nan a wordo avisa cu nan no tin ningun derecho na Aruba pa
            E  idioma  oficial  di  husticia   portante cu ta e articulo 3 di  splica.             haci esaki. “Mester por tin algo pasando anto mi no sa si ta un
            ta  Hulandes,  y  Hulandes  ta   e ley cu a oficialisa nos lenga   E articulo 8 di e ley mencio-  hende kier e animalnan of si nan kier duna nan na un per-
            e unico lenga valido huridico   materno. Den dje  ta wordo  na ta bisa cu tur documento   sona.” E fuente ta conclui cu algun di e bestianan ta na Aruba
            y pa acta notarial, y no Papia-  bisa  cu  cualkier  ciudadano  destina  pa  registro  publico   ainda anto nan ta parti entre varios hende cu ta cuidando nan,
            mento. Den e nota aclarato-  por  uza  Papiamento  pa  co-  por ta na Papiamento y  Hu-  incluyendo su persona.
            rio di e ley ta wordo declara   munica cu cualkier instancia  landes  cu  excepcion  di  acta    Ministerio Publico
            cu  Papiamento  y  Hulandes   di gobierno, ya sea oralmente  notarial.  E  excepcion  aki  ta   Ultimo informacion cu nos a haya di Ministerio Publico ta
            ta e idiomanan oficial, locual   como skirbi. “Hopi di nos no  debi  simplemente  pasobra  e   cu tin dos sospechoso den e caso aki cu ta wordo sospecha
            kiermen cu nan ta igual, pero   ta  consciente  di  esey  ainda.  notarionan  a  bay  contra,  ya   di importacion di animalnan ilegal. Nan lo wordo persigui
            den articulo 5,6 y 9.1 ta con-  Ainda nos ta skirbie na Hu-  cu nan ta considera cu Papia-  pero no tin un fecha ainda poni pa hiba nan dilanti hues. E
            tradeci esaki, p.e. cu den hus-  landes, y no ta necesario.”    mento no tin suficiente pal-  dia ey pues lo bira conoci kende ta tras di e contrabanda y kico
            ticia no ta acepta Papiamento.   Pero di otro banda tur instan-  abra pa traha un acta notarial.   exacto e acusacionnan ta. Mas cu esaki Ministerio Publico no
            Sr. Todd-Dandaré a haci ref-                                                           kier divulga na momentonan aki.
            erencia  cu  e  difunto  hurista   cia di gobierno por uza Papia-  Sinembargo como traductor,   Fiscal no sa unda e animalnan exotico ta (e pumanan chikito,
            Shon Lopez (d.f.m) a traduci   mento of Hulandes den nan  sr. Todd Dandaré no ta com-  macaconan etc.) pero segun Ministerio Publico, nan ta bay
            cantidad  di  bukinan  di  ley   comunicacion ya oral of skir-  pronde  e  tipo  di  excepcion   busca pa toch purba di haya sa. A pesar cu e no ta asunto di
            na  Papiamento;  y  hasta  nos   bi, ora cu nan ta contesta un  aki, ya cu continuamente y e   fiscal mas mirando cu una bes algo no ta confisca mas, nan ta
            a traduci nos constitucion na   carta of cualkier peticion. El a  por traduci cualkier acta no-  kita man for di dje, Ministerio Publico ta conta nos.
            Papiamento. E linguista mes   splica cu cualkier  ciudadano  tarial na Papiamento tambe.
   16   17   18   19   20   21   22   23   24   25   26