Page 13 - HOH
P. 13

a7
                                                                                                          salud Diamars 25 November 2025


















              Investigador Hulandes ta inventa “compas” pa yuda hende cu demencia

                                                           haya nan caminda pa cas


            (NLTimes)—Un  aparato                                                                  trial y a sigui refin’e durante  e tabata yuda nan asina hopi.
            nobo  desaroya  pa  un  dis-                                                           su Ph.D na Eindhoven Uni-    Tin  biaha  hende  cu  demen-
            eñador  industrial  Hulan-                                                             versity of Tecnology.        cia tin miedo pa sali pafo of
            des,  Rens  Brankaert,  tin                                                                                         ta sinti berguensa. E compas
            e meta pa yuda hende cu                                                                Demencia ta afecta 1 di 5 per-  chikito  aki  ta  encurasha  nan
            demencia  nabega  sigu-                                                                sona  na  Hulanda,  haciendo  pa  sali  afo  y  keda  activo,”
            ramente  back  pa  cas.  E                                                             esaki  e  malesa  mas  comun  Brankaert a conta e corant.
            “compas  di  bienestar”  ta                                                            den e pais. “Ora un hende den
            diseña pa ta simple, intu-                                                             bo  famia  tin’e,  e  impacto  ta  Brankaert  a  subraya  cu  sim-
            itivo y no ta rekeri ningun                                                            aun mas grandi,” Brankaert a  plicidad  tabata  critico.  “Cre-
            boton  of  instruccionnan                                                              bisa. “Bo ta mira diariamente  ando  tecnologia  simple  ta
            complica.                                                                              con e ta transforma bida, con  hopi  dificil  pasobra  asina
                                                                                                   pisa trabao di cuido ta, y e ta  hopi  ta  posible.  Nos  meta
            E aparato ta combina sensor                                                            tambe  un  malesa  societal  y  tabata  un  diseña  intuitivo
            di GPS cu un sensor di siste-                                                          social.  Mientras  tanto,  nos  y  general  cu  tur  hende  por
            ma  yama  ‘nine-degree-of-                                                             tin  mucho  tiki  profesional  compronde.”
            freedom’ pa detecta su orien-                                                          den  cuido  y  presupuestonan
            tacion. Despues cu e guardian                                                          limita.  P’esey  nos  mester  di  Brankaert ta planea pa lansa e
            establece e ubicacion di ‘cas’                                                         solucionnan  alternativa,  por  producto otro aña den verano
            riba e aparato—tipicamente e                                                           ehempel, den tecnologia.”    via un compania nobo yama
            porta dilanti—un solo bes, e                                                                                        Aumens,  cual  el  a  co-funda
            compas lo semper punta den   ta  den  e  direccion  corecto,”  mas frecuente a perde mien-  Casi 25 persona cu demencia  cu dos ex-studiante, Vincent
            e  direccion  ey.  “E  aparato  ta   Brankart a conta Het Parool.   tras  e  tabata  coriendo  bici-  a  test  e  prototipo.  “E  usu-  y Rick Eurlings, y Eindhoven
            simple,  directo  y  intuitivo.                           cleta. El a desaroya e compas   arionan tabata hopi contento  University of Tecnology.
            No  tin  boton  pa  opera.  Bo   Brankaert, 37, a crea e aparato  durante  e  ultimo  fase  di  su   cune. Algun kier a hasta keda
            ta djis mir’e, y e pijl ta pun-  inspira pa su welo, ken mas y  estudionan  di  diseño  indus-  cune despues di test pasobra


                      Slovenonan ta rechasa den referendum un ley riba eutanasia pa

                                                                   pashentnan malo


            (AP)—Slovenonan  a  re-                                                                                             able  tin  e  derecho  di  haya
            chasa diadomingo den un                                                                                             eutanasia.  Esaki  ta  nifica  cu
            referendum  un  ley  cu  a                                                                                          pashentnan  lo  administra  e
            permiti  pashentnan  ter-                                                                                           medicamento  fatal  nan  mes
            minalmente malo pa pone                                                                                             despues  di  haya  aprobacion
            un fin na nan bida, segun                                                                                           for di dos dokter y un perio-
            resultadonan  preliminar                                                                                            do di consulta.
            pa  autoridadnan  di  elec-
            cion.                                                                                                               E ley no a aplica pa hende cu
                                                                                                                                malesa  mental.  Sostenedor-
            E conteo a mustra cu rond di                                                                                        nan,  incluyendo  e  gobierno
            53% a vota contra e ley mien-                                                                                       liberal di Golob, a argumenta
            tras 46% a sosten’e. E votonan                                                                                      cu  e  ley  ta  duna  hende  un
            en contra tambe a representa                                                                                        chance pa muri cu dignidad y
            mas  cu  20%  di  1,7  miyon                                                                                        dicidi nan mes con y ki ora pa
            votador eligible den Slovenia,                                                                                      caba cu nan sufrimento.
            cual  ta  rekeri  pa  reglanan  di
            eleccion.                                                                                                           Oponentenan  a  inclui  gru-
                                                                                                                                ponan  conservativo,  algun
            Votacion tabata casi 41%, se-                                                                                       asociacion di dokter y e Misa
            gun e Comision Electoral di  chikito  a  aproba  un  ley  den  ta  suspendi.  Defensornan  di  ta keda.”            Catolico.  Nan  a  insisti  cu  e
            Estado a bisa. “Compasion a  juli  despues  cu  votadornan  eutanasia a bisa cu nan tabata                          ley  ta bay en contra di Slo-
            gana,”  Ales  Primc  a  declara,  a  sosten’e  den  un  referen-  decepciona cu pero a expresa  “Esaki  no  ta  un  asunto  po-  venia su constitucion y cu e
            un activista conservativo ken  dum no vinculante aña pasa.  conviccion cu un legislacion  litico,  e  semper  tabata  un  estado mester traha pa provee
            a lidera e campaña contra eu-  Primc  y  otro  oponentenan,  nobo  lo  ser  aproba  den  fu-  cuestion di dignidad, derecho  miho cuido.
            tanasia.  “Slovenia  a  rechasa  sinembargo,  a  forsa  un  otro  turo.                humano  y  escogencia  indi-
            e  reforma  di  gobierno  riba  votacion  riba  e  asunto  divi-                       vidual,” el a agrega.        Varios  otro  pais  den  Union
            salud,  pension  y  asuntonan  sivo  despues  di  colecta  mas  Prome   minister   Robert                           Europeo  ya  a  aproba  leynan
            social basa riba morto via en-  cu 40.000 firma.          Golob a bisa den un comuni-  E  ley  a  propone  cu  hende  similar,  incluyendo  Slovenia
            venenamento.”                                             cado cu mientras e legislacion  mentalmente  capaz,  ken  no  su bisiña, Austria.
                                         E  resultado  diadomingo  ta  actual a ser rechasa e “reto cu  tin  chance  di  recupera  of  ta
            Parlamento  den  e  nacion  nifica cu e ley existente awor  nos ta atendiendo cune ainda  enfrentando  dolor  insoport-
   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18