Page 3 - 16Dec2022
P. 3
DIABIERNA 16 DECEMBER 2022 DIARIO PAGINA 3
El a worde detecta den lama rond di e isla
Malesa di coral cu progreso rapido na Aruba
ORANJESTAD (AAN): e Coral Disease Decon-
Fundacion Parke Nacio- tamination Protocol y
nal Aruba (FPNA), un laga nan seca bon prome
fundacion independiente cu drenta awa den otro
encarga cu e conserva- areanan. E recomenda-
cion y maneho di are- cion aki ta conta pa tur
anan terestrial y marino tipo di actividadnan den
proteha na Aruba hunto lama, no obstante si ta
cu Directie Natuur en un area cu a signala e
Milieu (DNM) ta com- malesa caba of un area
parti cu un malesa afec- no documenta ainda.
tando hopi coralnan a Semper ta bon pa prac-
worde observa na Aruba tica decontaminacion
recientemente. preventivo.
Situacion Actual training pa monitorea worde investiga pa wak nect pa purba saca afo Pa finalisa, kier a pone
Siman pasa, DNM y coral pa nan tambe yuda si enberdad ta Stony cua malesa a presenta enfasis riba e situacion
FPNA a worde poni na observa otro areanan. Coral Tissue Loss Dis- actualmente. di coralnan na Aruba en
altura cu a observa algun Asina a bin constata cu ease. Tambe ta evaluando e general manera ta docu-
coral afecta na Boca Cat- na Arashi y Antilla tam- Stony Coral Tissue capacidad pa crea un sor- menta den e raport di
alina. E team di DNM y be tin e mesun sintoman- Loss Disease (SCTLD) to di ‘Arke di Noah’ en Carmabi. Coralnan na
FPNA a drenta veld me- an visibel riba e coralnan ta un malesa di coral cu corto plaso pa asina duna Aruba, specialmente den
sora pa haci mas obser- presente. ta afecta diferente tipo algun colonia di coral e e area di Boca Catalina
vacion usando e metodo Den e fin di siman cu a di coral y ta plama rapi- oportunidad pa sobrevivi ta bou di hopi presion di
conoci como ‘Roving pasa, atrobe DNM hunto damente. Ainda exper- den un ambiente saluda- actividadnan humano,
Survey’ cual ta ensera cu FPNA a drenta veld tonan ta investigando e bel mientras nos ta war- cu tin un impacto cumu-
cu e persona cu ta haci pa asina observa e mesun causa di e malesa, pero da e malesa pasa rond lativo halto.
e survey ta drenta awa coralnan y por a mira cu si e ta afecta mas cu 30 di Aruba. Esaki sigur lo Por ehempel, land-
pa haci observacion y ta e coralnan a sigui dete- diferente especie di cor- tin un costo grandi cune based pollution cu ta
tuma nota y potret, den riora den menos di 4 dia al, especialmente brain, cual lo rekeri ayudo den inclui disperdicio, awa
e caso aki, di tur coral – cual ta hopi liher mes. maze, pillar, y star cor- forma di fondo of mate- contamina, fertilizers,
bibo cu ta presente den Coralnan afecta lo muri als. E malesa ta plama rial. pesticides, herbicides,
un area specifico. Ora den e proximo simannan, rapidamente cu mortali- Kico comunidad por veneno pa mata y bes-
di conta tur e coralnan cual ta nifica cu e eco- dad halto di 66-100% di haci: Ta urgi sambuy- tia cu ora di yobida ta
presente ta distingui en- sistema di coral, cu tin e coralnan afecta. Kier adornan, hendenan cu ta bay den lama. Tambe
tre coralnan ‘afecta’ of un balor halto diverso y pone enfasis cu e malesa snorkel, piscadornan y tin wildlife feeding cu
‘no afecta’ cu malesa. economico, ta na peliger aki no ta afecta salud hu- comunidad completo pa ta algo di impacto nega-
Tur datos y imagen di e y pesey ta sumamente mano. raporta cualkier obser- tivo cu ta pasa tur dia na
sondeo ta worde com- importante pa tuma e Plan di accion: De- vacion di coralnan sin- diferente lamanan rond
para pa asina purba de- situacion aki na serio y partamento di DNM y tomatico. Por manda in- di Aruba pasobra e ta
termina kico por ta an- averigua e progreso di FPNA algun luna atras formacion di elugar mas stroba e funcionamento
dando. malesa cu ta afectando e caba a traha riba un exacto posibel y potret di e ecosistema. Tambe
Na prome instantia por coralnan ta, como tambe Standard Operating Pro- di e coral encontra pa e ta pidi cada persona pa
a confirma cu a observa e plamamento pa otro ar- cedure (SOP) pa asina team di FPNA cu lo haci segura cu nunca mishi
cu 43% di e ‘brain cor- eanan. prepara pa e dia cu Stony e monitoring di e situa- cu un coral, contene su-
als’ y 62% di e ‘star cor- Loke ta Stony Coral Coral Tissue Loss Dis- cion aki. Por tuma con- shi, no tira anker den ar-
als’ ta afecta cu un tipo Tissue Loss Disease: ease yega Aruba. tacto na marinepark@ eanan di coral y usa pro-
di malesa no documenta Tin cu pone enfasis si cu E plan aki lo worde arubanationalpark.org teccion di solo cu ta safe
ainda na Boca Catalina desde aña 2014, Stony poni den accion hunto of manda un mensahe pa coralnan.
y esaki ta alarmante. Ta Coral Tissue Loss Dis- cu Directie Scheepvaart riba FPNA su Facebook Ta pidi comunidad pa
importante pa comparti ease (SCTLD) ta pla- y DLVV si en caso cu page: Aruba National keda pendiente pa mas
cu e porcentahe aki ta mando rapidamente den e malesa worde confir- Park Foundation. informacion y comuni-
solamente di e coralnan Caribe y ta afectando ma na Aruba. Tur esten, Pa preveni propagacion ca cualkier observacion
cu ta bibo. Manera ta coralnan saludabel y nan DNM y FPNA ta den humano di e malesa, ta iregular na coralnan
conoci, hopi di e coral- biodiversidad. contacto cu partnernan pidi sambuyadornan, mientras cu expertonan
nan den e area indica ta E malesa no a worde local y expertonan den hendenan cu ta snorkel, local y internacional ta
morto caba. detecta na Aruba ainda, region y internacional piscadornan y tur local sigui determina e malesa
Tambe a tuma contacto te cu awo unda cu nos ta manera Atlantic and Gulf y bishitantenan pa de- como tambe determina e
cu algun partnernan lo- wak casonan di coralnan Rapid Reef Assessment contamina nan wetsuit y/ miho pasonan necesario
cal, esta dive centers cu cu sintoma cu lo mester (AGGRA) y MPA Con- of ekipo di lama segun en corto y largo plaso.