Page 3 - 16Dec2022
P. 3

DIABIERNA 16 DECEMBER 2022                                        DIARIO                                                          PAGINA 3
                                            El a worde detecta den lama rond di e isla
   Malesa di coral cu progreso rapido na Aruba




 ORANJESTAD (AAN):                                                                                                e Coral Disease Decon-
 Fundacion Parke Nacio-                                                                                           tamination Protocol  y
 nal Aruba  (FPNA),  un                                                                                           laga nan seca bon prome
 fundacion independiente                                                                                          cu drenta awa den otro
 encarga cu e conserva-                                                                                           areanan. E  recomenda-
 cion y maneho di are-                                                                                            cion aki ta conta pa tur
 anan terestrial y marino                                                                                         tipo di actividadnan den
 proteha na Aruba hunto                                                                                           lama, no obstante si ta
 cu Directie Natuur en                                                                                            un  area cu  a signala e
 Milieu (DNM)  ta com-                                                                                            malesa caba of  un  area
 parti cu un malesa afec-                                                                                         no  documenta ainda.
 tando hopi coralnan a                                                                                            Semper ta bon pa prac-
 worde observa na Aruba                                                                                           tica    decontaminacion
 recientemente.                                                                                                   preventivo.
 Situacion Actual            training pa monitorea  worde investiga pa wak  nect  pa purba saca afo               Pa  finalisa,  kier  a  pone
    Siman pasa, DNM  y       coral pa nan tambe yuda  si enberdad ta Stony  cua malesa a presenta                 enfasis riba e situacion
 FPNA a worde  poni na       observa otro areanan.  Coral  Tissue Loss Dis- actualmente.                          di coralnan na Aruba en
 altura cu a observa algun   Asina a bin constata  cu  ease.                             Tambe ta evaluando e     general manera ta docu-
 coral afecta na Boca Cat-   na Arashi y Antilla tam-    Stony Coral  Tissue  capacidad pa crea un sor-           menta  den e raport di
 alina. E team di DNM y      be tin e mesun sintoman- Loss Disease (SCTLD)  to di ‘Arke di Noah’ en               Carmabi. Coralnan na
 FPNA a drenta veld me-      an visibel riba e coralnan  ta un malesa di coral cu  corto plaso pa asina duna      Aruba, specialmente den
 sora pa haci mas obser-     presente.                    ta  afecta diferente tipo  algun colonia di coral e     e area di Boca Catalina
 vacion usando e metodo         Den e fin di siman cu a  di coral y ta plama rapi- oportunidad pa sobrevivi        ta bou di hopi presion di
 conoci como ‘Roving         pasa, atrobe DNM hunto  damente. Ainda  exper- den un ambiente saluda-               actividadnan humano,
 Survey’ cual ta ensera      cu FPNA  a drenta veld  tonan ta investigando e  bel mientras nos ta war-            cu tin un impacto cumu-
 cu e persona cu ta haci     pa asina observa e mesun  causa di e malesa, pero  da e malesa pasa rond             lativo halto.
 e survey ta drenta awa      coralnan y por a mira cu  si e ta afecta mas cu 30  di Aruba. Esaki sigur lo            Por ehempel,  land-
 pa haci observacion y ta    e coralnan a sigui dete- diferente especie di cor- tin un costo grandi cune          based pollution  cu ta
 tuma nota y potret, den     riora den menos di 4 dia  al,  especialmente brain,  cual lo rekeri ayudo den        inclui disperdicio, awa
 e caso  aki, di tur coral   – cual ta hopi liher mes.  maze, pillar, y  star cor- forma di fondo of mate-        contamina,     fertilizers,
 bibo cu ta presente den     Coralnan afecta lo  muri  als. E malesa ta plama  rial.                              pesticides,    herbicides,
 un  area  specifico.  Ora    den e proximo simannan,  rapidamente cu  mortali-    Kico comunidad por              veneno pa  mata y  bes-
 di conta  tur e coralnan    cual  ta  nifica  cu  e  eco- dad halto di 66-100% di  haci:  Ta urgi sambuy-         tia cu ora di yobida ta
 presente ta distingui en-   sistema di coral, cu tin  e coralnan afecta. Kier  adornan, hendenan cu ta           bay den lama.  Tambe
 tre coralnan ‘afecta’ of    un balor halto diverso y  pone enfasis cu e malesa  snorkel, piscadornan y           tin  wildlife feeding cu
 ‘no afecta’ cu malesa.      economico, ta na peliger  aki no ta afecta salud hu- comunidad completo pa           ta algo di impacto nega-
 Tur datos y imagen di e     y pesey ta  sumamente  mano.                             raporta cualkier obser-     tivo cu ta pasa tur dia na
 sondeo ta worde com-        importante pa  tuma e      Plan di accion:  De- vacion di coralnan sin-              diferente lamanan rond
 para pa asina purba de-     situacion  aki na serio y  partamento  di DNM y  tomatico. Por manda in-             di  Aruba pasobra e ta
 termina  kico por ta an-    averigua  e progreso di  FPNA algun luna atras  formacion di elugar mas              stroba e funcionamento
 dando.                      malesa cu ta afectando e  caba a  traha riba un  exacto  posibel y potret            di  e  ecosistema. Tambe
    Na prome instantia por   coralnan ta, como tambe  Standard Operating Pro- di e coral encontra pa e            ta pidi cada persona pa
 a confirma cu a observa      e plamamento pa otro ar- cedure  (SOP) pa asina  team di FPNA cu lo haci             segura cu nunca mishi
 cu 43% di e ‘brain cor-     eanan.                       prepara pa e dia cu Stony  e monitoring di e situa-     cu un coral, contene su-
 als’ y 62% di e ‘star cor-     Loke ta Stony Coral  Coral  Tissue Loss Dis- cion aki. Por tuma con-              shi, no tira anker den ar-
 als’ ta afecta cu un tipo   Tissue Loss Disease:  ease yega Aruba.                   tacto na  marinepark@       eanan di coral y usa pro-
 di malesa no documenta      Tin cu pone enfasis si cu     E plan  aki lo worde  arubanationalpark.org            teccion di solo cu ta safe
 ainda na  Boca Catalina     desde aña 2014, Stony  poni den accion hunto  of manda un mensahe                    pa coralnan.
 y esaki ta alarmante. Ta    Coral  Tissue Loss Dis- cu Directie Scheepvaart  riba FPNA su Facebook               Ta pidi comunidad pa
 importante pa  comparti     ease (SCTLD) ta pla- y DLVV si en caso cu  page: Aruba  National                     keda pendiente  pa mas
 cu  e  porcentahe aki ta    mando  rapidamente den  e  malesa  worde  confir- Park Foundation.                    informacion y  comuni-
 solamente di e coralnan     Caribe  y ta afectando  ma na Aruba. Tur esten,     Pa preveni propagacion           ca cualkier observacion
 cu ta bibo. Manera ta       coralnan saludabel y nan  DNM y FPNA ta  den  humano di e malesa,  ta                iregular na coralnan
 conoci, hopi di e coral-    biodiversidad.               contacto cu partnernan  pidi        sambuyadornan,      mientras cu expertonan
 nan den e area indica ta       E malesa no a worde  local y expertonan den  hendenan  cu ta snorkel,             local y  internacional ta
 morto caba.                 detecta  na Aruba  ainda,  region y  internacional  piscadornan y  tur local         sigui determina e malesa
    Tambe a tuma contacto    te cu awo unda cu nos ta  manera Atlantic and Gulf  y  bishitantenan pa de-          como tambe determina e
 cu algun partnernan lo-     wak casonan di coralnan  Rapid  Reef Assessment  contamina nan wetsuit y/            miho pasonan necesario
 cal, esta dive centers cu   cu sintoma cu lo mester  (AGGRA) y MPA Con- of  ekipo di lama segun                  en corto y largo plaso.
   1   2   3   4   5   6   7   8