Page 5 - DVG
P. 5

A4   LOCAL
                  Dialuna 28 OctOber 2019
            Hendrikus Van Gaalen di RESPALDO:

                                        ‘Persona cu Alzheimer por biba 8 aña of mas’



                                                                                                                                cion, si un hende ta rabia lihe,
                                                                                                                                move hopi, halucinacion y ta
                                                                                                                                dificil pa cuida, e ora ey e ta
                                                                                                                                haya  otro  ayudo.  Un  dokter
                                                                                                                                cu enfermero ta trata cu de-
                                                                                                                                mencia, pero ta tuma mucho
                                                                                                                                tempo.

                                                                                                                                E ta tuma 1, 2 of 3 siman pa
                                                                                                                                por  duna  un  diagnostico,
                                                                                                                                pero  ta  complica  pa  traha
                                                                                                                                hunto  cu  neurologo  pa  wak
                                                                                                                                con  por  trata  e  persona  su
                                                                                                                                comportacion.  Tin  mas  caso
                                                                                                                                di demencia y ta keda na sa-
                                                                                                                                lubridad  publico  en  combi-
                                                                                                                                nacion  cu  famia,  medico  pa
                                                                                                                                wak  kico  por  haci.  “No  por
                                                                                                                                tuma  1.200  persona  cu  de-
                                                                                                                                mencia den clinica, pasobra e
                                                                                                                                no ta pagabel.”

                                                                                                                                Van  Gaalen  ta  wak  esunnan
                                                                                                                                (mantelzorg) cu ta cuida e fa-
                                                                                                                                miliar cu demencia cu ta tuma
                                                                                                                                mas di 20 ora pa siman apart
                                                                                                                                di nan bida normal. “Nos ta e
                                                                                                                                mantelzorg pa hende grandi;
                                                                                                                                ta tuma tempo pa cuida nan
                                                                                                                                mayornan. E cuido cu hende
                                                                                                                                cu demencia ta dividi pa dok-
                                                                                                                                ter,  enfermero  y  hende  den
                                                                                                                                famia cu ta biba na cas.”

                                                                                                                                Lo  purba  mundialmente  pa
                                                                                                                                evita e malesa bira mas pio. A
                                                                                                                                puntra Van Gaalen con serio
                                                                                                                                e ta cu caso di demencia. E ta
                                                                                                                                bisa cu prome tin cu diagnos-
                                                                                                                                tica  ora  hende  tin  demencia
                                                                                                                                ‘esey no ta facil tampoco’.

                                                                                                                                Malesa manera cancer, prob-
                                                                                                                                lema cu curason y demencia
                                                                                                                                ta e tres grupo cu ta costa hopi
                                                                                                                                placa. Segun Van Gaalen, mas
                                                                                                                                grandi  bo  poblacion,  mas
            ORANJESTAD – Despues  Entre  mas  halto  e  edad  mas                                  tiki’  pero  remedi  no  ta  apto  persona  ta  bay  tin  Alzheim-
            di Dia di Alzheimer, Bon  chens  pa  haya  Alzheimer.  Segun Van Gaalen, tin factor  pa e malesa.                   er cu demencia y e grupo ta
            Dia Aruba a tene un ent-     Pero e ta un forma di demen-  cu  por  crea  demencia  mas                             keda crece.
            revista cu Director di Re-   cia, no e unico.             lihe  cu  otro.  Den  caso  cu  Tambe  a puntr’e si toch tin
            spaldo pa amplia mas riba                                 hende no ta drumi bon pa aña  un estudio pa yega na dje of  Plan  di  Respaldo  ta  pa  sigui
            e tema di demencia, con ta  Si un persona tin Alzheimer  largo  tambe  por  hay’e  mas  un  desaroyo?  E  ta  aclara  cu  duna e informacion riba parti
            trata cu pashent y si ta un  e por biba 8 aña of mas lar-  lihe.  Tin  storia  cu  na  Aruba  no tin. El a asisti na un con-  preventivo. Pa evita pa hende
            situacion  cu  mester  tene  go; pero esey ta depende di e  tin persona menor di 65 aña  ferencia di demencia, camin-  haya demencia prome cu nan
            cuenta na Aruba.             gravedad di e malesa. Sinem-  cu  tin’e.  E  ta  bisa  cu  tambe  da  a  bisa  cu  a  purba  cu  tur  mester. Van Gaalen ta bisa cu
                                         bargo  otro  tipo  di  demencia  por cay riba e mesun factor.  remedi, pero no ta yuda mas.  pueblo mester compronde cu
            Hendrikus    Van    Gaalen,  tambe  por  ta  bastante  peli-                           Por purba di evita demencia  mester  haci  movecion,  keda
            Psikiatra  y  Director  Medico  groso.  Den  cuminsamento  Persona  cu  50  aña  di  edad  mester biba saludabel y vigila  activo den mente, no huma,
            di Respaldo, a cuminsa splica  Alzheimer ta un demencia cu  por haya demencia. E por ta  sucu, presion pasobra remedi  wak  presion  y  kico  persona
            cu tin diferente forma di de-  por cuminsa prome cu 65 aña  pa un trauma den trafico, un  no ta yuda.               ta  come,  bebe  likido,  drumi
            mencia,  Alzheimer  ta  un  di  mes. E ta kere cu na Hulanda  desgracia grandi cu ta bira un                        bon cu ta importante, no uza
            nan, pero tambe tin front de-  270.000 persona tin Alzheim-  shock pa celebro. Un persona  El a duna splicacion di reme-  droga.  Tambe  ta  importante
            mencia,  demencia  ocasiona  er y 12.000 ta abou di 65 aña  cu tin 30 aña tambe por haya  di Lithium, unda cu hende ta  pa sa cu mayornan cu tin Al-
            pa  Parkinson,  trauma,  droga  di edad.                  demencia,  den  caso  cu  e  ta  uz’e pa tratamento di trastor-  zheimer tin chens cu nan yiu
            y tambe pa remedi.                                        uza  droga  of  remedi  tambe  no bipoplar. “Na Dinamarca,  ta hay’e na grandi.
                                         Respaldo ta kere cu tin alred-  por crea demencia mas lihe.  e  awa  cu  hende  ta  bebe  tin
            E ta remarca cu tin diferente  edor di 1.200 pashent cu de-  Sinembargo e ta bisa cu ta un  un  diferencia  mas  halto  den  “Informacion nos ta bay en-
            demencia  pero  Alzheimer  ta  mencia  na  Aruba.  “No  me-  grupo chikito.            lithium,  cu  otro  awa,  anto  foca  riba  dje.  Diagnostica  di
            e tipo mas importante di de-  nos cu esey, e por ta cu mas,                            por bisa cu na e pais tin me-  neurologo  y  nos  ta  trata  cu
            mencia, mirando cu esaki tin  pasobra  tin  un  factor  cu  ta  A puntra Van Gaalen cua for-  nos hende cu Alzheimer. Pa  demencia ora cu e tin prob-
            70% di e casonan total di de-  laga demencia crece mas lihe  ma di demencia ta esun mas  e motibo aki ta kere cu e ta  lema grandi cu comportacion
            mencia. E ta refleha den edad  manera  sucu,  presion  halto,  grave? E ta contesta cu ta difi-  yuda un tiki.”     of ora nan cuminsa halucina.
            di 65 aña ta haya 8% chens pa  huma, hipertension. Persona  cil pa bisa, pasobra no ta haya                         Nos di Respaldo ta e instan-
            haya e malesa, riba 80 aña di  cu no ta come bon of cu tin  remedi  pa  nan.  Pa  pashent  Remedi cu por yuda pa trata  cia specialisa pa atende cune”,
            edad ta bira 25% y cu 90 aña  deficiencia na vitamina tam-  cu tin Alzheimer ta purba di  un persona cu demencia den  el a bisa.
            di edad e chens ta bira 40%.  be tin mas chens pa hay’e.”  traha cu lithium cu ‘por traha  otro  forma  ta  pa  comporta-
   1   2   3   4   5   6   7   8