Page 14 - bon-dia-aruba-20250207
P. 14

a14   internacional
                 Diabierna 7 Februari 2025
               Centenares di hende muhe viola y kima despues cu rebeldenan a cende

                                                         prison na Goma na candela


            (TheGuardian)—Cen-                                                                                                  muri eyden.”
            tenares  di  hende  muhe  a                                                                                         E siman aki e oficina di ONU
            ser  viola  y  kima  bibo  du-                                                                                      di  e  comisionario  halto  pa
            rante e caos despues cu un                                                                                          derecho humano (OHCHR)
            grupo  rebelde  a  drenta  e                                                                                        a  adverti  cu  violencia  sexual
            ciudad Congoles di Goma                                                                                             ta ser usa como arma di guera
            siman  pasa.  E  encarce-                                                                                           pa gruponan rival den Goma.
            ladonan  femenino  a  ser                                                                                           E ciudad, hogar di mas cu 1
            ataca den nan sector den-                                                                                           miyon  hende,  ta  bao  con-
            tro  di  e  prison  Munzeze                                                                                         trol  total  di  forsanan  M23.
            durante un fuga, segun un                                                                                           Pero  den  un  desaroyo  sin
            oficial mayor di e Organi-                                                                                          precedencia  dialuna,  e  mili-
            sacion di Nacionnan Uni.                                                                                            cia  anuncia  un  alto-el-fuego
                                                                                                                                unilateral.
            E hefe suplente di e forsa di                                                                                       te  e  momento  ey,  preocu-
            mantencion  di  paz  basa  na                                                                                       pacion  tabata  creciendo  cu
            Goma, Vivian van de Perre, a                                                                                        Ruanda  tabata  determina  pa
            bisa cu mientras varios miles                                                                                       tuma mas teritorio for di su
            di hende homber a logra sca-                                                                                        bisiña,  cu  forsanan  di  M23
            pa for di prison, e area reserva   ta  parce  un  di e pionan  den  Diamars  a  Sali  na  cla  cu  trupa  di  mantencion  di  paz   moviendo  den  direccion  di
            pa  hende  muhe  a  ser  cendi   e  conflicto  den  e  Repub-  aproximadamente 2,000 cur-  desplega pa proteha ciudada-  Bukavu, e capital di e provin-
            na candela. Imagennan tuma   lica  Democratico  di  Con-  pa ainda tabata wardando de-  nonan,  a  bisa:  “Tabatin  un   cia South Kivu 190 km for di
            un rato despues cu e rebelde-  go.  Mantenedornan  di  paz,  ramento na Goma despues cu  fuga  enorme  di  4,000  pris-  Goma.
            nan di M23 a yega e centro di   sinembargo, no por a bishita  bringadornan di M23 a tuma  onero.  Un  mas  centenares   Un  declaracion  for  di  e
            Goma  a  revela  huma  grandi   e prison pa investiga mas pa  control di e ciudad, e capital  di hende muhe tambe tabata   coalicion   policial-militar
            biniendo  for  di  e  prison  dia   via  di  limitacionnan  impone  di  e  provincia  North  Kivu,  den e prizon ey.”  yama e Alianca di Riu di Con-
            27 di januari mainta.        pa  e  rebeldenan  M23,  cual  dia 27 di januari.                                      go—di  cual  M23  ta  miem-
                                         ta  nifica  cu  e  identidadnan                           “Nan tur a ser viola y despu-  bro—a anuncia cu e “no tin
            Aunke  detayenan  di  e  inci-  di  e  perpetradornan  ta  keda  Van  de  Perre,  ken  awor  ta  es a cende e sector di hende   intencion di tuma control di
            dente  ta  scars,  e  atrocidad   desconoci.              basa  na  Goma  cu  miles  di  muhe na candela. Nan tur a   Bukavu of otro sitionan.”

             Fondo di UE pa yuda trupanan move rapidamente ta demasiado chikito y

                                                              no ta ser maneha bon

            (AP)—Un fondo di Union                                                                                              descubri  cu  algun  proyecto
            Europeo  diseña  pa  yuda                                                                                           a  ser  eligi  hasta  prome  cu  e
            acelera  e  despliegue  di                                                                                          comision y paisnan miembro
            trupanan,  tankinan  y  eq-                                                                                         a  identifica  e  prioridadnan
            uipahenan  militar  den  e                                                                                          mas urgente.
            bloc di 27 nacion den tem-
            ponan  di  conflicto  ta  de-                                                                                       Murphy  a  bisa  tambe  cu  e
            masiado chikito bo ta ser                                                                                           tabata  dificil  pa  su  auditor-
            maneha bon suficiente pa                                                                                            nan,  pero  tambe  pa  paisnan
            ta efectivo, segun auditor-                                                                                         miembro, pa dicidi ken ta en-
            nan a bisa den un rapport                                                                                           carga,  mirando  cu  “no  taba-
            diaranson.                                                                                                          tin ningun punto di contacto
                                                                                                                                riba nivel di UE pa mobilidad
            Ehercitonan aliado ta ser re-                                                                                       militar.”
            trasa pa demasiado regla ofi-                                                                                       Den un email manda pa re-
            cial  riba  fronteranan  interno                                                                                    porteronan  prome  cu  e  rap-
            di  UE.  Un  pais  miembro                                                                                          port a ser publica, e comision
            ta  rekeri  un  aviso  di  45  dia                                                                                  a  defende  su  mes  bisando
            prome cu e por autorisa con-                                                                                        cu  ora  UE  a  ser  confronta
            voynan  militar  pa  crusa.  Cu                                                                                     cu yuda Ucrania defende su
            guera andando den Ucrania,                                                                                          mes, e sector ehecutivo “a re-
            mobilidad militar a bira mas  pa mehoranan brugnan y ca-  port di e auditornan, Murphy  shaci  di  limitacionnan  riba  sponde rapidamente por me-
            importante.                  mindanan  pa  ciudadanonan  a bisa cu e comision a actua  transportacion.              dio di acelera y expande” fi-
                                         dual y uso militar.          “sin  necesidad  di  evaluacion                           nanciamento pa proyectonan.
            Secretario-general di NATO,                               amplio  di  antemano.  Como  Di  e  95  proyectonan  cu  a
            Mark  Rutte,  a  bisa  luna  pas  Pero e fondo a conta pa sola-  resultado, e no por a calcula  haya  aprobacion,  mayoria  di  El a nota cu mobilidad mili-
            cu tempo ta esencial, miran-  mente  1.7  biyon  euro,  cual  un  presupuesto  cu  por  sos-  nan tabata den paisnan cerca  tar ta un prioridad di e comis-
            do cu e futuro di Europa su  Tony Murphy—presidente di  tene e obhetivonan.” El a bisa  di  e  fronteranan  di  UE  cu  ion  nobo,  cual  a  cuminsa
            seguridad  ta  depende  riba  e  e Corte Europeo di Auditor-  cu e fondo “tabata un pida so  Rusia,  su  aliado  Belarus  y  traha den december, y cu un
            resultado di e guera. Si presi-  nan—describi  como  “pinda”  compara  cu  e  necesidadnan  Ucrania.  Un  ruta  di  trans-  comisionario a ser apunta. E
            dente  Ruso,  Vladimir  Putin,  compara cu e 300 biyon euro  en general.               porte pa Ucrania a ser ignora  comision a priminti pa atende
            “haya su kier, paz no lo dura,”  cu paisnan miembro den UE                             completamente.  Grecia  no  a  cu  preocupacionnan  tocante
            el  a  bisa.  “Awor  nos  ta  safe.  supuestamente  a  gasta  riba  Mayoria di e placa cu mester  ricibi ningun financiamento,  un “falta di coordinacion.”
            Kisas den cinco aña no.”     defensa aña pasa.            a bay pa mehoracion di mo-   mientras cu un proyecto den
                                                                      bilidad militar pa e periodo di  Bulgaria a ricibi poco finan-  “Nos ta considera e recomen-
            E fondo di mobilidad militar  Murphy  a  bisa  cu  e  plan  di  2022-2026 a bira rapidamente  ciamento.             dacionnan  y  conclusionnan
            di UE tabata parti di un “Plan  accion  a  ser  crea  rapidam-  disponible pa proyectonan y a                       di e Corte Europeo di Audi-
            di Accion” crea na 2022 den  ente pa e sector ehecutivo di  ser  usa  completamente  den-  “Loke ta particularmente pre-  tornan como un oportunidad
            e  lunanan  despues  cu  Rusia  e bloc, e Comision Europeo,  tro di e prome dos aña, secan-  ocupante, ta cu proyectonan a  pa haci un progreso necesario
            lansa  un  invasion  completo  y cu esaki “no a ser construi  do full e fondo. E auditornan  ser eligi tiki tiki,” sin strategia  den e area di mobilidad mili-
            den Ucrania. Placa a ser aloca  riba  fundeshinan  solido  su-  a  sugeri  pa  usa  fondonan  di  obvio, Murphy a bisa. Audi-  tar,” e comision a bisa.
            pa  95  proyecto  den  21  pais  ficiente.”  Publicando  e  rap-  transporte  civil  pa  yuda  de-  tornan  tabata  sorprendi  pa
   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19