Page 4 - 26-03-2015c
P. 4
4 DONDERDAG AMIGOE
26 MAART 2015
Aruba, toen en nu...
De kalkoven in Rancho
Vrouwen van Rancho poseren bij een berg gemalen schelpen voor een kalkoven, jaren ‘20. De kalkoven van de Ranchostraat , omstreeks 1950.
Het aanzicht van straten en gebouwen op ons eiland een meter diep was de stapel 19e eeuw ermee bemoeien. de afwerking van een vaste De kalkoven na de schoonmaakbeurt van Aruba Doet.
is sterk veranderd in de loop van de afgelopen eeuw. wel drie meter hoog. Het vuur Om wildgroei tegen te gaan, kalkoven werd trouwens geen
Panden zijn, als ze al aan de slopershamer of aan vuur bleef wel drie dagen branden. was er toestemming nodig kalk gebruikt als mortel maar
waren ontsnapt, gerestaureerd en vaak hebben ze een Als alles in de ‘kalkoof” uitge- om een ‘kalkoof’ in gebruik klei die door het vuur keihard
nieuwe functie gekregen. Daarbij is het straatbeeld brand was, werd de smeulen- te stellen en er werd een werd en de beste hechting
flink veranderd. Sommige plekken zijn niet te herken- de kalk-as met water geblust. vijfde van de opbrengst door gaf. De productie van kalk in
nen van vroeger. Deze serie gaat over een aantal van Dat kon geen zeewater zijn de Commandeur opgeëist, bij kalkovens raakte in de eerste
deze locaties, zoals ze er toen uitzagen en er nu bij omdat dan de muren zouden wijze van herendienst. Daar- helft van de afgelopen eeuw
staan. Reacties: bongersaruba@hotmail.com. gaan bladderen vanwege het mee werden dan overheids- in onbruik door de import van
zout in de kalkmortel dat was gebouwen afgewerkt, zelfs tot goedkope kalk uit Venezuela.
door Evert Bongers lijkt eenvoudig maar dit is gemengd met zand of klei. op Curaçao toe. Het in brand De kalkoven in de Rancho-
Eén van de oudste ambach- een gecompliceerd proces en Voor het blussen moest dus steken van een ‘kalkoof’ was straat staat dus al drie-kwart
ten van Aruba is het maken om bruikbare kalk te krijgen water uit waterputten worden trouwens een volksfeest dat eeuw ongebruikt en is, net als
van kalk voor het bouwen en is vakmanschap nodig. Kalk gebruikt. honderden toeschouwers de directe omgeving, ietwat
afwerken van muren van hui- branden werd vroeger meest- Het te gebruiken brandhout trok en waarbij muziek werd in verval geraakt. Toch is het
zen en andere gebouwen. Dat al langs de kust gedaan van- moest ook aan bepaalde voor- gemaakt en rond het vuur altijd de bedoeling geweest
deed men al eeuwenlang in wege het gebruik van schel- waarden voldoen: het kon werd gedanst. De enige, nog om hem op te knappen en als
tijdelijke veldovens (horno’s pen en koraalsteen; er zijn geen hardhout zijn omdat dat bestaande vaste kalkoven nationaal monument in ere te
genaamd) of in vaste kalk- sporen van gevonden tussen as achterlaat in de gebrande van het eiland staat dus in houden. De Antilliaanse Stin-
ovens die bekend stonden als Malmok en Arashi en zelfs kalk, wat weer tot verkleu- de Ranchostraat. Daar had apa had zich erover ontfermd
‘forno di calki’. Er staat nog aan de Noordkust. ring leidt. Het zachthout dat Santiago (‘Chago’) Tromp er en in 1970 werd hij overge-
een authentieke kalkoven in Hoe ging dat? In eenma- op het eiland voorhanden in 1892 eentje gebouwd die al dragen aan Stinapa-Aruba en
Oranjestad, in de Rancho- lige ovens (‘open haarden’) was, was mangrove, fofòti en snel te klein bleek, waarna hij gerestaureerd. Hij ressorteert
straat. werd, al dan niet in een kuil kibrahacha, dat snel brandt, hem in 1907 verving door een sinds 1982 onder de Stichting
Om kalk te verkrijgen dat als en meestal met een takken- veel hitte afgeeft en helemaal grotere die tot 1930 in wer- Monumentenzorg. Momen-
specie te gebruiken is – ce- scherm tegen de wind, een verbrandt zonder as achter te king is geweest en sindsdien teel zet de Stichting Rancho
ment was nog niet uitgevon- cirkelvormige stapel brand- laten. Het spreekt voor zich ongebruikt heeft gestaan. Het zich in om de bekendheid van
den – moeten gemalen schel- hout van 30 à 40 cm. dik dat de bebossing op het ei- voordeel van een vaste kalk- dit monument te bevorderen
pen of koraal- of kalksteen neergelegd; daarop kwam een land te lijden had onder deze oven is het vasthouden van zoals dit jaar op Dia di Betico
– de meest voorkomende laag kalksteen, weer een laag houtkap. Door het succes, de de hitte binnen de oven en de en door de kalkoven en de om-
steensoort op het eiland – in brandhout, gevolgd door een ‘schade aan het milieu’ en de mogelijkheid tot doorstroom geving schoon te maken, wat
brokken verhit worden tot tweede laag kalksteen enzo- niet onbelangrijke opbrengst van lucht van onderen naar afgelopen weekend werd ge-
ze in gruis uiteenvallen. Dat voort, tot een hoogte van zo’n van deze primitieve industrie de schoorsteen, wat weer tot daan in het kader van Aruba
twee meter. In een kuil van ging de overheid zich in de betere verbranding leidt. Voor Doet.
S-chow Supermarket
Moko minimarket
Oranjestad
Shaba Pastry
The Market Alhambra Mall
26 MAART 2015
Aruba, toen en nu...
De kalkoven in Rancho
Vrouwen van Rancho poseren bij een berg gemalen schelpen voor een kalkoven, jaren ‘20. De kalkoven van de Ranchostraat , omstreeks 1950.
Het aanzicht van straten en gebouwen op ons eiland een meter diep was de stapel 19e eeuw ermee bemoeien. de afwerking van een vaste De kalkoven na de schoonmaakbeurt van Aruba Doet.
is sterk veranderd in de loop van de afgelopen eeuw. wel drie meter hoog. Het vuur Om wildgroei tegen te gaan, kalkoven werd trouwens geen
Panden zijn, als ze al aan de slopershamer of aan vuur bleef wel drie dagen branden. was er toestemming nodig kalk gebruikt als mortel maar
waren ontsnapt, gerestaureerd en vaak hebben ze een Als alles in de ‘kalkoof” uitge- om een ‘kalkoof’ in gebruik klei die door het vuur keihard
nieuwe functie gekregen. Daarbij is het straatbeeld brand was, werd de smeulen- te stellen en er werd een werd en de beste hechting
flink veranderd. Sommige plekken zijn niet te herken- de kalk-as met water geblust. vijfde van de opbrengst door gaf. De productie van kalk in
nen van vroeger. Deze serie gaat over een aantal van Dat kon geen zeewater zijn de Commandeur opgeëist, bij kalkovens raakte in de eerste
deze locaties, zoals ze er toen uitzagen en er nu bij omdat dan de muren zouden wijze van herendienst. Daar- helft van de afgelopen eeuw
staan. Reacties: bongersaruba@hotmail.com. gaan bladderen vanwege het mee werden dan overheids- in onbruik door de import van
zout in de kalkmortel dat was gebouwen afgewerkt, zelfs tot goedkope kalk uit Venezuela.
door Evert Bongers lijkt eenvoudig maar dit is gemengd met zand of klei. op Curaçao toe. Het in brand De kalkoven in de Rancho-
Eén van de oudste ambach- een gecompliceerd proces en Voor het blussen moest dus steken van een ‘kalkoof’ was straat staat dus al drie-kwart
ten van Aruba is het maken om bruikbare kalk te krijgen water uit waterputten worden trouwens een volksfeest dat eeuw ongebruikt en is, net als
van kalk voor het bouwen en is vakmanschap nodig. Kalk gebruikt. honderden toeschouwers de directe omgeving, ietwat
afwerken van muren van hui- branden werd vroeger meest- Het te gebruiken brandhout trok en waarbij muziek werd in verval geraakt. Toch is het
zen en andere gebouwen. Dat al langs de kust gedaan van- moest ook aan bepaalde voor- gemaakt en rond het vuur altijd de bedoeling geweest
deed men al eeuwenlang in wege het gebruik van schel- waarden voldoen: het kon werd gedanst. De enige, nog om hem op te knappen en als
tijdelijke veldovens (horno’s pen en koraalsteen; er zijn geen hardhout zijn omdat dat bestaande vaste kalkoven nationaal monument in ere te
genaamd) of in vaste kalk- sporen van gevonden tussen as achterlaat in de gebrande van het eiland staat dus in houden. De Antilliaanse Stin-
ovens die bekend stonden als Malmok en Arashi en zelfs kalk, wat weer tot verkleu- de Ranchostraat. Daar had apa had zich erover ontfermd
‘forno di calki’. Er staat nog aan de Noordkust. ring leidt. Het zachthout dat Santiago (‘Chago’) Tromp er en in 1970 werd hij overge-
een authentieke kalkoven in Hoe ging dat? In eenma- op het eiland voorhanden in 1892 eentje gebouwd die al dragen aan Stinapa-Aruba en
Oranjestad, in de Rancho- lige ovens (‘open haarden’) was, was mangrove, fofòti en snel te klein bleek, waarna hij gerestaureerd. Hij ressorteert
straat. werd, al dan niet in een kuil kibrahacha, dat snel brandt, hem in 1907 verving door een sinds 1982 onder de Stichting
Om kalk te verkrijgen dat als en meestal met een takken- veel hitte afgeeft en helemaal grotere die tot 1930 in wer- Monumentenzorg. Momen-
specie te gebruiken is – ce- scherm tegen de wind, een verbrandt zonder as achter te king is geweest en sindsdien teel zet de Stichting Rancho
ment was nog niet uitgevon- cirkelvormige stapel brand- laten. Het spreekt voor zich ongebruikt heeft gestaan. Het zich in om de bekendheid van
den – moeten gemalen schel- hout van 30 à 40 cm. dik dat de bebossing op het ei- voordeel van een vaste kalk- dit monument te bevorderen
pen of koraal- of kalksteen neergelegd; daarop kwam een land te lijden had onder deze oven is het vasthouden van zoals dit jaar op Dia di Betico
– de meest voorkomende laag kalksteen, weer een laag houtkap. Door het succes, de de hitte binnen de oven en de en door de kalkoven en de om-
steensoort op het eiland – in brandhout, gevolgd door een ‘schade aan het milieu’ en de mogelijkheid tot doorstroom geving schoon te maken, wat
brokken verhit worden tot tweede laag kalksteen enzo- niet onbelangrijke opbrengst van lucht van onderen naar afgelopen weekend werd ge-
ze in gruis uiteenvallen. Dat voort, tot een hoogte van zo’n van deze primitieve industrie de schoorsteen, wat weer tot daan in het kader van Aruba
twee meter. In een kuil van ging de overheid zich in de betere verbranding leidt. Voor Doet.
S-chow Supermarket
Moko minimarket
Oranjestad
Shaba Pastry
The Market Alhambra Mall
