Page 4 - MIN JUS - ARTHUR DOWERS 28 SEPT,2015
P. 4
6 MAANDAG AMIGOE
28 SEPTEMBER 2015
‘Een heelPalabra di Polítiko bijzonder project’
WILLEMSTAD — Een derland, waarvan ik begreep Daardoor blijven hoog opge- vervullen. Ik heb dat gedaan. peld aan PAR fractieleider het regeergebouw en beden- bekijken. Dan gaat ze weer
heel bijzonder project, dat bijna 60 procent niet leide Curaçaoënaars liever Ik ben teruggekomen. Ik heb Zita Jesus-Leito. De meesten ken hele goede dingen, maar op haar stokpaardje en rijdt
noemen de schrijvers, terugkomt. Wie naar Ame- in Nederland”, vertelt Hart. mijn werk gedaan. I’ve built kennen Heuvel als acteur en die komen niet aan’. ze weer.
regisseurs en acteurs rika gaat, is eerder geneigd up my business. Nu ben ik docent, maar ook als schrij- Ze noemde bijvoorbeeld het
‘Palabra di Polítiko’, het om terug te komen, want ze Anti-politiek klaar en kan ik op een an- ver? “Ik beschouw mezelf niet probleem met de pensioen- Dus het hangt veel meer
theaterproject van Mi- kunnen niet zo makkelijk dere manier, via de politiek, als een schrijver, wel als the- gerechtigde leeftijd. Daarin van mij af, en daarmee doe
lushka Birge en Norman in Amerika blijven. Maar in Het stuk gaat over Chinto weer iets doen voor de ge- atermaker. Waarom niet? Ik gaf ze heel duidelijk aan: ‘Wij ik niemand anders tekort,
de Palm dat donderdag Nederland blijven ze hangen. meenschap. Ik verwacht dan vind dat er al genoeg mooie bedenken iets en wij denken maar het hangt bij mij veel
in première ging. Met het In feite betalen wij ontwik- die wars is van politiek. Hij dat mijn kinderen hetzelfde stukken bestaan. Ik kan dat dat de beste oplossing meer af van de artistieke
project willen ze de poli- kelingshulp aan Nederland, doen.’ Hij heeft daarin ge- dat niet verbeteren. Toen ik is, maar omdat we niet goed kwaliteit en de melodieuze
tiek en het publiek wak- maar dat is een heel ander moet er niets van hebben. lijk”, zegt Hart. werd benaderd met de vraag geïnformeerd zijn over de re- kwaliteit van de drie actrices
ker schudden, zodat ze verhaal”, zegt Hart. of ik eerst bij zo’n gesprekje ele situatie van de mensen dan van de echte inhoud van
het belang van cultuur Volgens hem komen de af- Chinto zegt ook: ‘Ik heb er aanwezig wilde zijn om daar zaten we er totaal naast.’ de zaak. Nu ga ik iets zeg-
voor de samenleving in- gestudeerden niet te- een samenvatting van te ma- Toen ben ik op het idee ge- gen wat misschien een beetje
zien. rug door de behan- geen zin in dat mijn dochter ken, vond ik dat prima. Dat komen om een monoloog te plat klinkt, voor mij zijn alle
deling die ze op kan ik heel goed. Recensies schrijven, maar omdat ze politici eigenlijk hetzelfde.
door Nelly Rosa het eiland krij- terugkomt en zij op schrijven, samenvattingen zo met zichzelf praat en een Ze willen allemaal dat het
gen. “Wat ik maken maar na dat gesprek dialoog voert en nuanceert beter gaat met het volk, dat
Voor het project koppelde nu ga zeg- “In het stuk beslist de of tijdens dat gesprek, of en de humor ervan inziet er meer rechtvaardigheid is,
Birge een parlementariër gen heb dochter dat ze terug- misschien wel voor het ge- en de serieusheid. Het is zo dat er minder armoede is,
van elke politieke partij aan ik niet komt. Zij wil iets sprek strikte Norman en Mi- compleet dat ik gedacht heb dat er meer werkgelegen-
een schrijver. Het interview uit gaan doen voor lushka mij met de vraag of dit ga ik dramatiseren door heid is. Daarin vind ik het
werd vervolgens uitgewerkt mijn haar land. ik ook de schrijver en regis- drie actrices te vragen om niet het boeiendste om te
tot een theaterstuk. De Daarin seur van dat stuk wilde zijn. deze monoloog te doen. Dat gaan zoeken naar een leuke
72-jarige Jopi Hart is gekop- duim gaat ze Ik zei nee, want ik heb geen is het bijzondere aan dit as- anekdote. Ik wil niemand
peld aan Statenvoorzitter ge- zwaar tijd. Aan de andere kant kie- pect. Mijn levensvisie is dat tekort doen. Ik heb genoeg
Mike Franco van Pais. Hij zogen, tegen telde dat mij ook weer. Dat wij zogenaamd een persoon vrienden en vriendinnen die
schreef het stuk ‘Kiko tin pa maar heb de was dan toch een uitdaging, zijn, maar we hebben een en- dat wel goed kunnen, dat is
mi’. “Ban kas bèk (laten we ik van een wil want ik ben wel zo’n taal- geltje in ons en een duiveltje hun mooie kwaliteit”, zegt
teruggaan naar huis) dekt de oud-leerling man of schrijfman dat ik wel in ons. Wij zijn eigenlijk drie Heuvel. De boodschap van
lading beter”, zegt Hart. De van mij die te- beschouwingen en betogen personen. Wij zijn de middel- het verhaal van Jesus-Leito
bekende brievenschrijver, rug is gekomen en recensies kan schrijven. ste persoon die steeds moet is dat elk mens grotendeels
auteur en oud-docent werd en bij de overheid Maar echt dit scheppende kiezen. Het engeltje fluistert verantwoordelijk is voor zijn
benaderd door Birge. “Ik wist is gaan werken. De be- werk?”, vertelt Heuvel. mij allerlei dingen in en het eigen keuzes. “Maar er zit
niet of ik dit aankon, want ik handeling die ze daar heeft duiveltje fluistert mij allerlei een grote voorwaarde bij.
had nog nooit van mijn le- gekregen is werkelijk on- “Ik wilde zo dicht mogelijk dingen in. De hele dag moet Je moet jezelf goed laten in-
ven toneel geschreven. Wel voorstelbaar. Je moet opbok- bij het verhaal van de po- ik keuzes maken. Wie volg ik formeren. Dat is het grote
heb ik heel lang geleden in sen tegen minderwaardig- liticus blijven. In dit geval nu, wie volg ik nu? Maar dát probleem. We leven in een
mijn post-tienerjaren op de heidscomplexen van mensen Zita. Omdat ik juist, ook in ben ik. Ik ben degene die de eeuw van gemakzucht en we
planken gestaan met Rina die daar al lang zitten, aan- mijn theaterwerk, steeds keuzes maakt. Toen ik dat denken dat we op Wikipedia
Penso en wijlen Jacques gesteld door bevriende poli- meer de literaire kant van idee hierin wilde zetten om- alles vinden. Maar nee hoor.”
Penso. Verder heb ik totaal tici en kennissen. Ze voeren een verhaal benader en min- dat dat zo duidelijk gold voor
geen weet van toneelschrij- niets uit, maar verdienen Foto’s: Ken Wong der de visuele kant, heb ik de manier waarop Zita praat Bijzonder
ven”, vertelt Hart. “Met de wel goed. De posities die ze deze tekst ook op die manier en denkt en de problemen
hulp van Milushka, een heel hebben kregen ze vanwege aangepakt. Ik heb geluis- probeert op te lossen, dacht “Rudolf Crispulo viel het op
goede onderwijzeres overi- automatische bevorderingen terd en ik heb ontdekt hoe ik: dit laat ik drie actrices
gens, ben ik een beetje weg- die ze niet waard zijn. Deze prachtig deze politica volzin- doen. dat voor het eerst sinds heel
wijs gemaakt in de wereld mensen hebben moeite met nen maakt met bijzinnen er
van toneelschrijven. Dat een jong afgestudeerde die doorheen en dan nevenschik- Toen kwam de moeilijkheid veel jaar er zoveel schrijf- en
was niet makkelijk”, zegt eventjes binnenkomt en zijn kend en dan bijschikkend. in de praktijk. Hoe gaan die
Hart. Nu hij het zelf moest mening durft te geven en een Het lijkt wel eens of ze de drie actrices zo met elkaar toneeltalent bij elkaar is in
doen besefte hij hoe verdomd kritische houding aanneemt. draad kwijt is, en dan pakt om dat het toch weer duide-
moeilijk het schrijven van Dat wordt bijvoorbeeld niet Jopi Hart van ze die hoofdzin toch weer op lijk is dat het eigenlijk maar een grote productie. Eigen-
een theaterstuk is. “Terwijl door een afdelingshoofd in en maakt ze die prima af. één figuur is? Want het zijn
ik eigenlijk tijdens mijn stu- dank afgenomen. Echt niet. haar Ze doet dat met zo’n melo- drie verschillende stemmen lijk zijn het acht kleine pro-
die Shakespeare heb bestu- dieuziteit in haar stem dat en dan kom je inderdaad
deerd. Je zou denken dat ik vader vooral die muzikaliteit van, weer bij tekstbehandeling ducties, maar het is Norman
wat gewend ben, maar nee”, laten we zeggen haar mono-
aldus Hart. “Iets studeren in. Hij loog, mij pakte en het meeste en de en Milushka op de een of an-
is iets heel anders dan het boeide. Ik zat te zoeken
zelf doen. Ik had er heel veel wordt naar welke anekdote dere vreemde manier gelukt
moeite mee. Echt heel veel”, ze vertelt, welk
vertelt de romanschrijver. echter ge- verhaal ze om schrijvers die allemaal
“Naargelang Milushka in- vertelt, wat
greep, is het me toch gelukt leidelijk be- is drama- een redelijk groot ego hebben
om het verhaal van Franco tisch in-
op papier te zetten, de ka- invloed door teres- en acteurs en toneelmakers
rakters en de verschillen te sant,
kunnen aanduiden. It was zijn vriend die de die allemaal een groot ego
not easy, but there it is”, zegt
Hart. zaak anders ziet. Hij hebben, bij elkaar te krijgen.
Het thema van het stuk werd
al schrijvend steeds duidelij- wordt beetje bij beetje Waarschijnlijk omdat ieder-
ker. “Ik vind het thema nog
steeds van groot belang. Als overgehaald. Doorslagge- een zijn ‘pida pida kos’ mag
je nagaat dat we geld stop-
pen in jongeren om te gaan deze wijze behan- vend is het feit dat je een doen en omdat iedereen
studeren in Amerika of Ne-
deld wordt.’ Dat is het con- volwassen dochter niet kunt niet echt hoeft sa-
flict. Maar een vriend van dwingen te doen wat jij wilt. men te werken.
hem zegt ‘Ja, dat kun je niet Je kunt haar jouw wil niet Dat is heel bij-
maken. Wat is dit nou voor opleggen. Ze moet zelf bepa- zonder. Ik
houding?’ Milushka onder- len wat ze wil. Dat doet de had er ei-
breekt hem. “Het thema fa- dochter ook. Een belangrijk genlijk
miliebanden komt ook voor argument dat aangevoerd niet bij
in het stuk.” wordt is: ‘hoe voel je je als je stil-
ouder wordt en je dochter zit Jeroen Heuvel ge-
“Mike Franco zelf is de me- in het buitenland en krijgt
ning van Chinto niet toe- kinderen en jij zit hier? Jij
gedaan. Mike verwacht dat moet naar Nederland gaan
zijn kinderen terugkomen. of zij en haar gezin moeten
Aan hem werd de vragen ge- hier naartoe komen. Wat ge-
steld: ‘Waarom ben jij terug- beurt er als jij als ouder ziek
gekomen?’ ‘Wat verwachtte wordt?”, vraagt Hart zich af.
je hier te komen doen?’ Hij “Op dit moment is iemand
zei toen: ‘Ik moet mijn plicht die ik ken naar Curaçao ge-
komen om zijn zieke vader
te verzorgen. Dit dilemma
speelt zich ook af in mijn
nabije omgeving. Als je gaat
nadenken over dit probleem
merk je dat er genoeg voor-
beelden zijn in je directe
omgeving. In mijn familie
ook. We zijn met zijn zeve-
nen. Ik ben de enige van
mijn broers en zussen die
op Curaçao woont. Twee
wonen er in Venezuela en
drie in Europa. Ze gingen
studeren en bleven waar ze
zaten. Mijn ouders hadden
heel weinig contact met die
andere kinderen. Dat is toch
wel een gemis in je leven als waar
zit het
je ouder wordt. Wij zijn zelf meeste staan.
conflict in Rudolf
ook grootouders. Onze zoon en cathar- Crispulo
sis en een om- zei dat bij de
is nu terug uit de Verenigde mekeer en een repetitie. Dat
oplossing? Die zit is een extra kwa-
Staten waardoor we nu wel hem eigenlijk in haar liteit van dit project.
enorme kwetsbaarheid. Ik In het begin was ik heel
goed contact hebben met on- apprecieer het enorm dat erg bang dat we zouden wor-
deze politica zich zo kwets- den gebruikt door de politici
ze kleinkinderen. Maar onze baar heeft opgesteld. Dat als ghost writer voor hun
ze in feite heeft gezegd ‘Ik aanstaande verkiezingscam-
dochter woont Santa Fe. Om zie een aantal problemen, ik pagne. Door de fermheid van
heb een aantal oplossingen, Norman en Milushka kon-
onze dochter en onze klein- maar de mensen moeten het den we deze valkuil omzei-
doen. En als ze het niet doen, len. Dat is heel mooi. Als je
kinderen te zien moeten we wat moet ik dan nog meer hoort dat kanjers als Albert
doen?’ Een soort wanhoop”, Schoobaar én schrijven én
een dag reizen. Ik til er niet zegt Heuvel. “Dat een politi- mu- spelen én regisseren en dat
ca ook zegt: ‘Wij moeten ons zikaliteit. Ze moeten goed Norman weer meedoet door
zwaar aan, want ik heb niets volk veel beter leren begrij- tekstbegrip hebben om te te schrijven en Roy Colastica
pen. Het is niet alleen een weten waar de kardinale en Rudolf Crispulo en Clay
anders gekend. Zo ging het. kwestie van luisteren naar woorden in de zinnen zit- Toppenberg, het is echt ge-
ons volk, maar wij moeten ten om daar de klemtoon te weldig. Daarbij zijn jong en
Je leert eraan wennen.” Hoe zo goed mogelijk proberen leggen, maar als de bijzin oud acteertalent bij het pro-
hen te begrijpen. Wij zitten aankomt en soms wel aange- ject betrokken. Dat is prach-
belangrijk is dat?, vraagt in onze ivoren toren, daar in kondigd door een komma en tig. Het is echt een heel bij-
soms niet, dat ze dan weten zonder project”, zegt Heuvel.
Jeroen Heuvel. Hart: “Ik dat die in een andere toon
moet en in een andere melo-
ben als kind opgegroeid met die en snelheid want als ze
weer op de hoofdzin komen,
heel veel neven en nichten.” ze die snel weer pakken. Wat
heb ik nou wel weer gezegd?,
Heuvel: “Ik niet. Die van mij maar doe ik dat wel? Is dat
wel zo? Ja dat is wel zo, maar
zaten allemaal in Nederland dan moet je het van die kant
en wij zaten hier. Toen ik zes
was zag ik er een paar. Toen
ik twaalf was zag ik er nog
een paar, maar ik heb geen
enkele band met ze. Ook niet
met mijn tantes of ooms.”
Hart: “Ik was close met mijn
tantes, neven en nichten.
Een paar familieleden uit
Bonaire waren bij ons opge-
groeid. Het heeft volgens mij Palabra di Polítiko is nog te zien op donderdag 1 en vrijdag 2 oktober
bij Teatro Luna Blou. Donderdag zijn de stukken gebaseerd op het
impact op de wijze hoe je je verhaal van Glenn Sulvaran en Mike Franco te zien.
Vrijdag de stukken van Amerigo Thodé en Humphrey Davelaar.
ontwikkelt en met mensen
omgaat.”
Wanhoop
Jeroen Heuvel was gekop-
