Page 9 - AHATA
P. 9
2 LOCAL AWEMainta Diabierna, 28 November 2025
Lama no ta infinito:
Aruba ta core riesgo di destrui su propio economia blauw
PA aña largo a bisa Aruba cu e Economia Blauw (“Blue bunita y promesanan di “diseño eco-amigabel,” un termino
Economy”) ta “e futuro.” Pero e berdad ta mucho menos cu hopi biaha ta nifica masha poco den practica. Nos medio
comodo: Nos a bin ta explota nos medio ambiente marino ambiente marino no mester di mas mercadeo. E mester di
pa decadanan caba, hopi prome cu e termino “Economia recuperacion.
Blauw” a bira na moda. Expansion turistico, desaroyo
costero, pesca excesivo, trafico di barco crucero, construc- Presion di pesca ta un otro problema di largo tempo. Aruba
cion di playa, y polucion, tur a kibra poco poco e defensanan su piscadonan no ta e culpabelnan principal — nan ta opera
natural di e isla. E pregunta no ta si e Economia Blauw lo riba escala chikito. E problema ta pesca excesivo regional
yuda Aruba mas — e pregunta ta cuanto presion mas nos cu a drena Caribe pa decadanan. Mientras poblacionnan di
oceano por wanta prome cu e kibra. pisca ta baha, Aruba ta sinti e impacto.
E explotacion a cuminsa keto. Mientras turismo tabata Piscadonan ta bay mas afo pa pisca menos pisca, entradanan
crece, Aruba su prome sacrificio grandi tabata su costa. ta cay, y e balans natural di oceano ta debilita. E narativa
Playanan a wordo reforma, duinnan kita, buffernan natural di Economia Blauw ta sugeri cu pesca ta un oportunidad
altera, y desaroyonan nobo a wordo pusha mas y mas cerca futuro, pero decadanan di caida ta mustra lo contrario: Nos
di e liña di awa. Mangel y yerbanan di lama — protectornan a bin ta saca mas cu lama por repone.
natural di bida marino — a wordo destrui pa traha espacio
pa marina, hotelnan, y playanan artificial. Cada proyecto a Turismo — e motor economico principal di e isla — ta agrega
wordo presenta como progreso, pero e costo di largo plaso su propio capa di explotacion. Miles di pasahero di crucero
nunca a wordo calcula. ta yega semanalmente, contribuyendo na desperdicio,
polucion, y daño na rif. Botonan, “jet skis”, y actividadnan
Awe, Aruba su rifnan ta refleha e historia aki. Cobertura costero ta stroba bida marino diariamente. Y aunke turismo
di coral a baha, eventonan di blikiamento (“bleaching”) ta ta esencial pa Aruba su economia, nunca el a opera denter
sosode mas hopi, y sedimentacion for di construccion ta di limitenan ambiental estricto. E isla ta sigui depende riba
sigui sofoca habitatnan marino. Den varios area, nos por un industria cu pocopoco ta guli net e activonan cu ta haci
mira awor visibelmente “siltation” (lodo/santu fini) y sedi- Aruba atractivo na prome luga.
mentacion costero, unda santo un tempo limpi ta bira moli,
lodo, y instabil mientras particulanan fini ta acumula y Aruba mester confronta e berdad aki: Nos a bin ta explota
stroba condicionnan natural di playa. A pesar di esaki, desa- nos awanan pa aña largo. E debate real ta simpel — cuanto
royonan costero nobo ainda ta wordo anuncia cu diseñonan mas nos oceano por wanta prome cu e daño bira ireversibel?

