Page 30 - BNDIA ARUBA
P. 30
a30 ciencia & tecnologia
Diabierna 28 Februari 2020
Explosion di mas grandi mira den espacio ta bin di black hole
originando di un black e explosion a bin di curason cu e curva ta en berdad parti
hole super masivo. di cluster Ophichus di miles di un buraco.
di galaxia: un galaxia grandi
Cientificonan a reporta ayera den centro di un black hole “E data di radio ta fit den e
cu e explosion a bin di un enorme. x-ray como un man den un
black hole den un cluster di glove”, segun co-autor Max-
galaxia 390 miyon aña luz leu. Black hole no ta djis hala ma- im Markevitch di Goddard
teria aden; tambe nan ta ex- Space Flight Center di NASA
E explosion tabata asina gran- pulsa jet di materia y energia. na Maryland. “Esaki ta locual
di cu a coba un crater den e ta indica nos cu un erupcion
gas cayente cu por contene E prome pista di e explosion di tamaño sin precedente a
15 Via Lacteo (Milky Way), gigante a yega na 2016. Ima- tuma luga aki.”
segun autor principal Simona gen di Chandra di e cluster
Giancintucci di Naval Re- di galaxia Ophichus a revela Ta kere cu pa awo e explosion
search Laboratory na Wash- un borde curva inusual, pero a termina: No tin señal di jet
ington. Ta cinco biaha mas cientificonan a descarta un actualmente saliendo for di e
grandi cu e record anterior. erupcion mirando e cantidad black hole.
di energia cu lo tabata nece-
Astronomonan a usa Obser- sario pa coba un buraco asina Mas observacion ta necesario
vatorio Chandra X-Ray di grandi den e gas. den otro wavelength pa com-
NASA pa haci e descubri- pronde miho kico a sucede,
mento, hunto cu un observa- E dos observatorio, hunto cu segun e team. E hallazgo a
CAPE CANAVERAL, Fla. descubri e explosion mas torio espacial Europeo y tele- data di radio di telescop na aparece den Astrophysical
(AP) — Astronomonan a grandi mira den universo, scop riba tera. Nan ta kere cu Australia y India, a confirma Journal.
Zeehond rescata na California awo den parke acuatico na Hawaii
HONOLULU (AP) — Dos nolulu. Un bendicion tradi- contribui. E par lo ta parti di e programa basico, pero e parke a bisa cu
zeehond rescata cerca cional di Hawaii pa ricibi nan educacional di e parke y ricibi no lo ta ‘payaso di circo’.
di costa di California ta ta programa pa diadomingo. Niblet, esun mas chikito, a training pa duna nan cuido
debutando na un cas nobo ser rescata na januari 2017
den un parke acuatico na “Nan ta embahador chikito na Huntingon Beach, Cali-
Hawaii. pasobra nan tin un storia in- fornia. E puppy mal nutri a
creibel pa conta”, segun cura- ser cuida y libera alrededor
E zeehondnan, yama Niblet y tor di Sea Life Park, Jeff Paw- di shete luna despues, pero a
Brawler ta hembra di tres aña loski. hay’e atrobe na januari 2018
di edad y a join e atraccion cu un peso abou.
acuatico na Sea Life Park na E zeehondnan a ser rescata
Oahu diaranson. durante locual NOAA ta A rescata Brawler na mei 2017
referi como un ‘evento in- for di Dana Point, California.
Pacific Marine Mammal usual di mortalidad’, invo- Despues di su rehabilitacion,
Center, un organisacion sin lucrando un cantidad sig- e centro a implanta un mi-
fin di lucro cu ta rescata, re- nificante di puppy y zeehond crochip y a liber’e na septem-
habilita y liber animal bek jong cu a keda atrapa entre ber, pero a hay’e cuatro dia
den habitat natural, a rescata 2013 y 2017. E causanan di despues, casi sin bida cu su
ambos separadamente. e evento na California ainda wowo wazig. Cientificonan a
Despues di un cuarentena y ta desconoci, pero NOAA ta determina cu e ta 70% ciego.
cuido di salud, a transferi nan sospecha cu un cambio den
na e parke na Waimanalo, al- disponibilidad di alimento pa Niblet y Brawler lo ta visibel
rededor di 23km for di Ho- zeehond tabata un factor cu a den e Sea Lion Nursery Pool.
Advertorial
#Bon pa sa…cu por evita beskem na pia
ORANJESTAD – ten’. Dermatofyten ta e cerca bestia y hende. Es- • Door di uza keds cu immelinfectie’, esta infec-
‘Voetschimmel’ of miho nomber cu ta wordo uza aki ta infeccionnan riba ta hole stinki. cion di beskem na pia ta bon
bisa beskem na pia ta un pa un grupo di beskem e cuero, cabey of huña. E • Na beachnan unda pa haci uzo di slof ora bo ta
infeccion di e cuero cu ta (‘schimmels’) cu por lo beskem ta afecta e ‘hoo- ta bin den contacto cu santo bay den luganan publico por
wordo ocasiona door di general semper ta oca- rnlaag’ (corneo) di e cu- cu pupu di cacho (af di ca- ehempel un sauna, baño di
asina yama ‘dermatofy- siona malesanan di cuero ero. Door di esaki ta start cho) un pool publico, e camber di
un reaccion di infeccion. cambia paña di un gym of un
Concluyendo: beskem ta camber di hotel.
Con e ta pega? biba den un ambiente hu-
• Den contacto cu lu- medo y calor. Eynan e por • Sea cauteloso pa no
ganan sushi cu tin schimmel multiplica su mes miho. Ora uza habon di mas ya cu ha-
por ehempel den baño of bo tin molester di pianan bon tin e tendencia di baha e
door di uza serbete di otro cu ta soda hopi y bo ta bisti grado di zuur den cuero cu ta
hende. meanan cu no ta laga mucho fungi como un proteccion.
• Den salon por luga pa ventilacion, bo tin • Percura pa seca bo
ehempel pa pedicure unda mas chens pa haya beskem pianan bon despues di baña.
ta uza material sushi cu no ta na pia. Seca memey di e tenchinan.
steriliza. • Si bo ta gusta uza
• Door di uza sapato Con pa evita infeccion di mea, preferibel uza di catu-
of keds di hende cu tin e in- beskem na pia? na.
feccion caba. • Pa evita e ‘voetsch-