Page 18 - AB
        P. 18
     a16   ciencia & tecnologia
                      Diabierna 6 Juni 2025
                                                       Dia Mundial di Medio Ambiente 2025:
               Ban renoba nos compromiso pa combati contaminacion di plastic pa un
                                              futuro saludabel y sostenibel pa Aruba
            Ayera 5 di juni 2025 a cel-                                                                                         local  di  conservacion:  Duna
            ebra  Dia  Mundial  di  Me-                                                                                         sosten  na  e  organisacionnan
            dio  Ambiente,  un  fecha                                                                                           cu ta traha pa proteha natu-
            clave pa e yamada  na nos                                                                                           ralesa. Esaki por ta nos Aruba
            comunidad pa refleha riba                                                                                           Conservacion  Fundation  cu
            e importancia vital di nos                                                                                          ta maneha nos Parke Arikok
            naturalesa y medio ambi-                                                                                            y tambe otro areanan protegi
            ente en general.                                                                                                    di balor pa naturalesa y medio
                                                                                                                                ambiente en general. Sea bo
            E aña aki, e tema proponi pa                                                                                        ta participa na un caminata y
            e  Programa  di  Medio  Am-                                                                                         contribui,  sea  boluntario  of
            biente  di  Nacionnan  Uni                                                                                          haci un donacion monetario.
            (UNEP)  ta  enfatisa  riba  e                                                                                       •      Promove  re-uza  ar-
            accion  colectivo  pa  combati                                                                                      ticulonan y recicla (duna un
            contaminacion  di  plastic  un                                                                                      proposito nobo na e articulo
            biaha  mas  (Beat  plastic  po-                                                                                     uza): clasifica bo desperdicio.
            lution).  Cu  enfasis  riba  e                                                                                      Awo cu no tin dump anticua
            impactonan  di  ‘microplas-                                                                                         mas di un ‘landfill’  practica
            tic’  den  e  medio  ambiente                                                                                       separacion di sushi pa sostene
            cu ta encera nos bestianan y                                                                                        programanan di resiclahe lo-
            matanan pero tambe nos mes                                                                                          cal y otronan cu ta exporta.
            curpa humano.
                                                                                                                                Como  departamento  di  na-
            Contaminacion  di  plastic  su                                                                                      turalesa  y  medio  ambiente
            impacto negativo ta bisto riba                                                                                      di Aruba, hunto cu diferente
            e  ecosistema  di  lama  y  riba                                                                                    organisacionnan  no-guber-
            nos  beachnan,  den  suelo  na   di  desaroyo  den  turismo,  y  diario,  paso  e  ta  un  menasa  na  un  medio  ambiente  mas   namental y sector priva, a bin
            unda  nos  ta  crece  nos  cum-  cambio di clima ta menasa pa  mundial.  E  residuonan  di  saludabel sin plastic.   ta  traha  incansablemente  pa
            inda  cu  ta  encera  siguridad   e isla aki y su recursonan nat-  plastic yama ‘microplastic’ ta                   implementa  medidanan  pa
            di  cuminda  y  te  hasta  den   ural. Ademas, e problematica  contamina nos lama, ta daña  Aki tin algun ehempel:  proteha nos medio ambiente.
            nos curpa y celebro ya a haya   di uzo di productonan traha  nos rifnan di coral y ta hasta  •   Reduci uzo di plastic   Iniciativanan  pa  maneho  di
            particulanan  di  plastic  caba   di plastic ta sinti cu no tin fin.  yega  den  e  cadena  alimenti-  di un solo uzo: Opta pa pro-  desperdicio,  accion  di  limp-
            cu ta encera peliger pa salud   Ta berdad cu tin productonan  cio. E lucha contra contami-  ductonan  re-usabel  manera   iesa ‘Limpi Limpi’, promove
            di hende. Na Aruba, un isla   cu ta imposibel pa tuma ac-  nacion di plastic ta un recor-  tas  di  compra,  cana  cu  bo   direccion pa mas uzo di ener-
            chikito  den  Lama  Caribe,  e   cion  riba  dje  manera  den  datorio pa tur nacion, incly-  boter di awa (termo) pa yena   gia renobabel, proyectonan di
            temanan aki ta crucial como   practica  di  medicina.  Pero  endo Aruba.               esaki  (copi  pa  bebe  koffie).   reforestacion  y  campañanan
            cu  nos  ta  depende  riba  un   mester purba enfoca riba kico                         Evita  straw  (pijp)di  plastic,   di conscientisacion tocante e
            medio ambiente saludabel pa   si  nos  por  tin  influencia  pa  Dia Mundial di Medio Am-  cuchiu, forki y cuchara di un   impacto di plastic ta ehemp-
            nos economia por sigui draai.   haci cambio pa contene e ba-  biente  2025  ta  un  yamada  solo  uzo.  Esakinan  ta  prohi   elnan  di  esfuerso  pa  un  fu-
            Tur aña DNM ta trece cam-    taya contra contaminacion di  pa accion na tur habitante di  pa drenta Aruba caba y ta den   turo mas berde y sostenibel.
            paña di diseñonan grafico pa   plastic.                   Aruba.  No  ta  solamente  un  ley.                       Pero e logro pa e metanan aki
            publico haya sa mas di e tem-                             dia pa celebra, sino un opor-  •    Participa  of  organisa   ta depende di nos tur den ac-
            anan  mundial  cu  ta  urgente   Manera  Nacionnan  Uni  su  tunidad pa renoba nos com-  accion di haci limpi: na beach   cion.
            pa nos medio ambiente.       Programa  di  Medio  Ambi-   promiso colectivo y ta “hunto  y  den  mondi  ,  tambe  bandi
                                         ente (UNEP) a pone enfasis  nos por” cuida nos tera, nos  bo  mesun  cas.  Nos  areanan   E  dia  aki  ta  un  recordatorio
            Nos  ta  biba  den  un  paraiso   riba  e  urgencia  pa  combati  lama y nos salud. Nos accio-  natural  mester  mas  preven-  cu nos futuro y di e genera-
            natural,  bendishona  cu,  rif-  contaminacion di plastic, un  nan tin impacto directo y vis-  cion    di  contaminacion  di   cionnan cu ta bin ta insepa-
            nan  di  coral  vibrante  y  cu   material  cu  a  bira  amplia-  ibel riba nos medio ambiente.  plastic y otro desperdicio.  rablemente liga na e salud di
            un  biodiversidad  unico.  Sin   mente distribui den nos bida  Cada un di nos por contribui  •   Come  mas  na  cas,   nos  medio  ambiente.  Laga
            embargo, e presion creciente                                                           evita ‘take out’: tur cuminda   nos uni y duna un man, con-
                                                                                                   di  ‘take  out’  ta  bin  den  un   sciente di e rol cu cada un di
                                                                                                   emboltura cu ta bira desper-  nos tin pa garantisa cu Aruba
                                                                                                   dicio.                       ta keda un joya di naturalesa,
                                                                                                   •      Spaar  awa:  Imple-   un ehempel di sostenibilidad
                                                                                                   menta  practicanan  di  spaar   den nos region.
                                                                                                   awa na cas y negoshi. Colecta
                                                                                                   awa  condensa  di  e  airconan   Laga  e  Dia  Mundial  di  Me-
                                                                                                   di  negoshi y na cas pa muha   dio  Ambiente  2025  marca
                                                                                                   mata of otro uzo, consideran-  un renobacion di nos dedica-
                                                                                                   do e retonan di secura.      cion pa un Aruba saludabel y
                                                                                                   •      Planta  mata  y  cuida   resiliente. Cua of kico ta bo
                                                                                                   vegetacion tur caminda: Yuda   compromiso  pa  nos  medio
                                                                                                   cu  accion  di  reforestacion   ambiente e aña aki?
                                                                                                   y  otro  pa  mehora  calidad  di
                                                                                                   suelo  manera  agrofreteria.
                                                                                                   No  chapi  yerbanan,  nan  ta
                                                                                                   yuda  wanta  e  tera  pa  asina
                                                                                                   evita erosion. Planta mata lo-
                                                                                                   cal cu ta bay bon den tempo
                                                                                                   di secura. Evita e mata yama
                                                                                                   Neem  e  ta  un  mata  invasor
                                                                                                   agresivo  cu  ta  caba  cu  nos
                                                                                                   matanan local.
                                                                                                   •      Sostene iniciativanan





