Page 2 - bon-dia-aruba-20211004
P. 2
A2 LOCAL
Dialuna 4 OctOber 2021
Seminario Youth Monitor na Universidad di Aruba
Bista continuo riba desaroyo di mucha na Aruba crucial
pa desaroya herment pa nan bienestar
Dr. Paula Kibbelaar a inicia e investigacion na 2019, despues cu Minister di
Enseñansa, Direccion di Enseñansa a duna nan sosten pa e por haci esaki.
Sinembargo pa motibo di e pandemia, a tuma tempo pa su partnernan por a
bin Aruba pa duna nan splicacion pakico nan a considera e investigacion aki
asina crucial.
Monitoreo ta produci herment
Un di e datonan cu a sali ta cu cantidad preocupante di 30 porciento di mu-
cha na Aruba ta tuma mas largo pa caba scol primario cu locual ta e inten-
cion. Mayoria di e muchanan encuesta a considera nan mes feliz, sin problema
di comportacion y di ta victima di bullying (termento). Pero toch mas di 14
porciento a duna señal di ta hiba un calidad di bida relativamente abao y di
tin comportacion problematico. E factornan cu a produci e resultadonan aki
ta diferencia, cu ta indica e necesidad pa acercamento separa ora ta trata pa
promove bienestar y reduci comportacion problematico. Ademas, e estudio a
produci diferencianan chikito entre mucha homber y mucha muher pa locual
ta bienestar y comportacion problematico.
A formula e investigacion den e contexto di tres SDG importante. Y e conclu-
sion ta mustra cu sigui muchanan, esta e ‘monitoring’ di mucha y adolescente
riba factornan individual, di famia, scol, amigo y bario, banda di midi percep-
cion di scol pa e ambiente social di nan, ta duna e hermentnan pa desaroya
maneho. Maneho dirigi na promove bienestar y reduci comportacion prob-
lematico y no-saludabel.
Muchanan na Aruba tabata confronta hopi reto, hasta prome cu e E teorianan usa ta mustra cu e interaccion negativo entre e mucha y su medio
pandemia di COVID-19. Y como tal, e ta urgente pa haci un otro estu- ambiente micro por resulta den problema di desaroyo, cu si no atende lihe,
dio riba nan calidad di bida awor, den luz di e pandemia. por continua den adolescencia y despues. Sinembargo, factornan cu ta brinda
proteccion por yuda traha resiliencia den mucha y adolescente. P’esey mes e
Esey tabata conclusion di e presentacion di e ‘Youth Monitor, Quality of Life investigadornan ta recomenda pa sigui cu un sistema di monitor continuo y
of the Aruban Youth,’ un investigacion amplio cu a haci na 2019 na Universi- pa tur mucha, famia, scol, amigo y caracteristicanan di bario cu ta relata na
dad di Aruba. Aunke e investigacion aki a haya atencion caba na momento di bienestar, comportacion problematico y posiblemente delincuente y ripiti e
a keda publica, siman pasa e otro dos investigadornan cu a traha riba e estudio investigacion cerca muchanan den klas 5 cada dos aña, te ora nan caba scol
a uni cu Dr. Paula Kibbelaar pa duna nan presentacionnan tanto na IPA como secundario. Di e forma aki por desaroya herment pa muchanan mehora nan
Universidad di Aruba. Ta trata di dr. Annemarie Slotboom di Vrije Universit- control propio, pa asina atende cu e problema grandi di concentracion y pone
eit Amsterdam y Prof. dr. Jan Hendriks. atencion cu ta hopi prevalente. Tambe mester traha na mehora e relacionnan
di y den famia cu ta sumamente importante pa mucha muher.
Minister di Husticia Rocco Tjon tabata presente durante e seminario na Uni-
versidad di Aruba, dirigi pa Sr. Gregory Goedgedrag, cu a inclui tambe un Tambe mester mehora posibilidadnan pa docentenan por pone mas atencion
panel di expertonan local kendenan a debati preguntanan specifico riba kico na muchanan individual, specialmente esnan cu ta core risico pa desaroya
ta e retonan mas grandi cu muchanan ta confronta y con por y pakico mester comportacion antisocial y/of emocional. Por logra esaki pa medio di mas as-
yuda nan. Ta trata di Hendrikus van Gaalen di Respaldo, Glenda Hernandez sistent den klas of docentenan pa yuda den hisa e habilidad di e mucha, y pone
di Departamento pa Asuntonan Social, Swinda Dumfries di DVG; Anuesca mas enfasis riba trahadonan social y specialisacion riba trabao social na Uni-
Baly di SKOA, y Clyde Lie Kwie di DPS (Directiva Scolnan Publico). Na final versidad di Aruba y IPA.
di e anochi, dr. Benedicta Deogratias di e Facultad di Derecho di Universidad
di Aruba a introduci un investigacion riba impacto social di COVID-19 riba e Tur ta temanan cu a keda elabora durante e panel di discusion. Den e siguiente
paisnan CAS, Corsou, Aruba y St. Maarten cu ta un trabao den consorcio diri- edicionnan, lo amplia riba e discusionnan riba e tema importante aki, cu taba-
gi pa Curaçao Biomedical Health and Research Institute, Universidad di Cor- tin atencion di tur esnan cu ta traha cu mucha y ta mira e retonan cu hobennan
sou, Universidad di St. Maarten y Universidad di Aruba. E proyecto cu ta bay ta enfrenta na Aruba.
tin un duracion di dos aña, ta financia pa e instituto ZonMW, cu ta un instituto
Hulandes,cu a nace di e fusion entre ZorgOnderzoek Nederland y Medische
Wetenschappen, cu ta financia investigacionnan riba tereno di salud, ta stimula
uso di conocemento y ta señala unda tin mester di mas conocemento.
Youth Monitor
E estudio, cu ta conoci como e ‘Youth Monitor’ a identifica y analisa e factor-
nan cu ta contribui na comportacion di riesgo y esnan cu a pesar di e condicion
di riesgonan, toch ta conduci na un desaroyo saludabel di e mucha Arubiano
den ultimo klasnan di educacion primario. E investigacion piloto tabata ehe-
cuta den un marco y tin como obhetivo pa duna contribucion na e Plan Stra-
tegico Nacional Integra, NISP, Nos Aruba 2025, e rapport di Caft, e acuerdo di
Gobernacion di Gabinete Evelyn Wever Croes I, ademas di e implementacion
of version di e Sustainable Goals di Nacionnan Uni, particularmente e SDG
3, 4 y 5. No menos importante, e estudio piloto aki mester sostene e Plan di
Crisis Social, SCP.
E investigacion piloto aki a haci uso di dos estudio cu e fin pa compila data
y informacion. Uno ta e estudio cualitativo cu a produci danki na coopera-
cion di profesionalnan riba tereno escolar y uno cuantitativo unda a entrevista
muchanan di 10 pa 13 aña na 11 scol primario rond Aruba.
E investigacion aki a trata na desaroya un instrumento di auto-informe cu por
usa como herment pa monitorea hobennan pa tempo largo den scol primario
y secundario. Lo por usa e monitor pa desaroya strategia pa promove salud,
bienestar di hobennan y tambe evita cu nan ta cay den comportacion riesgoso.