Page 2 - bon-dia-aruba-20211004
P. 2

A2   LOCAL
                   Dialuna 4 OctOber 2021
            Seminario Youth Monitor na Universidad di Aruba

                             Bista continuo riba desaroyo di mucha na Aruba crucial

                                              pa desaroya herment pa nan bienestar




                                                                                    Dr. Paula Kibbelaar a inicia e investigacion na 2019, despues cu Minister di
                                                                                    Enseñansa, Direccion di Enseñansa a duna nan sosten pa e por haci esaki.
                                                                                    Sinembargo pa motibo di e pandemia, a tuma tempo pa su partnernan por a
                                                                                    bin Aruba pa duna nan splicacion pakico nan a considera e investigacion aki
                                                                                    asina crucial.

                                                                                    Monitoreo ta produci herment
                                                                                    Un di e datonan cu a sali ta  cu cantidad preocupante di 30 porciento di mu-
                                                                                    cha na Aruba ta tuma mas largo pa caba scol primario cu locual ta e inten-
                                                                                    cion. Mayoria di e muchanan encuesta a considera nan mes feliz, sin problema
                                                                                    di comportacion y di ta victima di bullying (termento). Pero toch mas di 14
                                                                                    porciento a duna señal di ta hiba un calidad di bida relativamente abao y di
                                                                                    tin comportacion problematico. E factornan cu a produci e resultadonan aki
                                                                                    ta diferencia, cu ta indica e necesidad pa acercamento separa ora ta trata pa
                                                                                    promove bienestar y reduci comportacion problematico. Ademas, e estudio a
                                                                                    produci diferencianan chikito entre mucha homber y mucha muher pa locual
                                                                                    ta bienestar y comportacion problematico.

                                                                                    A formula e investigacion den e contexto di tres SDG importante. Y e conclu-
                                                                                    sion ta mustra cu sigui muchanan, esta e ‘monitoring’ di mucha y adolescente
                                                                                    riba factornan individual, di famia, scol, amigo y bario, banda di midi percep-
                                                                                    cion di scol pa e ambiente social di nan, ta duna e hermentnan pa desaroya
                                                                                    maneho. Maneho dirigi na promove bienestar y reduci comportacion prob-
                                                                                    lematico y no-saludabel.

            Muchanan  na  Aruba  tabata  confronta  hopi  reto,  hasta  prome  cu  e  E teorianan usa ta mustra cu e interaccion negativo entre e mucha y su medio
            pandemia di COVID-19. Y como tal, e ta urgente pa haci un otro estu-    ambiente micro por resulta den problema di desaroyo, cu si no atende lihe,
            dio riba nan calidad di bida awor, den luz di e pandemia.               por continua den adolescencia y despues. Sinembargo, factornan cu ta brinda
                                                                                    proteccion por yuda traha resiliencia den mucha y adolescente. P’esey mes e
            Esey tabata conclusion di e presentacion di e ‘Youth Monitor, Quality of Life  investigadornan ta recomenda pa sigui cu un sistema di monitor continuo y
            of the Aruban Youth,’ un investigacion amplio cu a haci na 2019 na Universi-  pa tur mucha, famia, scol, amigo y caracteristicanan di bario cu ta relata na
            dad di Aruba. Aunke e investigacion aki a haya atencion caba na momento di  bienestar, comportacion problematico y posiblemente delincuente y ripiti e
            a keda publica, siman pasa e otro dos investigadornan cu a traha riba e estudio  investigacion cerca muchanan den klas 5 cada dos aña, te ora nan caba scol
            a uni cu Dr. Paula Kibbelaar pa duna nan presentacionnan tanto na IPA como  secundario. Di e forma aki por desaroya herment pa muchanan mehora nan
            Universidad di Aruba. Ta trata di dr. Annemarie Slotboom di Vrije Universit-  control propio, pa asina atende cu e problema grandi di concentracion y pone
            eit Amsterdam y Prof. dr. Jan Hendriks.                                 atencion cu ta hopi prevalente. Tambe mester traha na mehora e relacionnan
                                                                                    di y den famia cu ta sumamente importante pa mucha muher.
            Minister di Husticia Rocco Tjon tabata presente durante e seminario na Uni-
            versidad di Aruba, dirigi pa Sr. Gregory Goedgedrag,  cu a inclui tambe un  Tambe mester mehora posibilidadnan pa docentenan por pone mas atencion
            panel di expertonan local kendenan a debati preguntanan specifico riba kico  na  muchanan  individual,  specialmente  esnan  cu  ta  core  risico  pa  desaroya
            ta e retonan mas grandi cu muchanan ta confronta y con por y pakico mester  comportacion antisocial y/of emocional. Por logra esaki pa medio di mas as-
            yuda nan. Ta trata di  Hendrikus van Gaalen di Respaldo, Glenda Hernandez  sistent den klas of docentenan pa yuda den hisa e habilidad di e mucha, y pone
            di Departamento pa Asuntonan Social, Swinda Dumfries di DVG; Anuesca  mas enfasis riba trahadonan social y specialisacion riba trabao social na Uni-
            Baly di SKOA, y Clyde Lie Kwie di DPS (Directiva Scolnan Publico). Na final  versidad di Aruba y IPA.
            di e anochi, dr. Benedicta Deogratias di e Facultad di Derecho di Universidad
            di Aruba a introduci un investigacion riba impacto social di COVID-19 riba e  Tur ta temanan cu a keda elabora durante e panel di discusion. Den e siguiente
            paisnan CAS, Corsou, Aruba y St. Maarten cu ta un trabao den consorcio diri-  edicionnan, lo amplia riba e discusionnan riba e tema importante aki, cu taba-
            gi pa Curaçao Biomedical Health and Research Institute, Universidad di Cor-  tin atencion di tur esnan cu ta traha cu mucha y ta mira e retonan cu hobennan
            sou, Universidad di St. Maarten y Universidad di Aruba. E proyecto cu ta bay  ta enfrenta na Aruba.
            tin un duracion di dos aña, ta financia pa e instituto ZonMW, cu ta un instituto
            Hulandes,cu a nace di e fusion entre ZorgOnderzoek Nederland y Medische
            Wetenschappen, cu ta financia investigacionnan riba tereno di salud, ta stimula
            uso di conocemento y ta señala unda tin mester di mas conocemento.

            Youth Monitor
            E estudio, cu ta conoci como e ‘Youth Monitor’ a identifica y analisa e factor-
            nan cu ta contribui na comportacion di riesgo y esnan cu a pesar di e condicion
            di riesgonan, toch ta conduci na un desaroyo saludabel di e mucha Arubiano
            den ultimo klasnan di educacion primario.  E investigacion piloto tabata ehe-
            cuta den un marco y tin como obhetivo pa duna contribucion na e Plan Stra-
            tegico Nacional Integra, NISP, Nos Aruba 2025, e rapport di Caft, e acuerdo di
            Gobernacion di Gabinete Evelyn Wever Croes I, ademas di e implementacion
            of version di e Sustainable Goals di Nacionnan Uni, particularmente e SDG
            3, 4 y 5. No menos importante, e estudio piloto aki mester sostene e Plan di
            Crisis Social, SCP.

            E investigacion piloto aki a haci uso di dos estudio cu e fin pa compila data
            y informacion. Uno ta e estudio cualitativo cu a produci danki na coopera-
            cion di  profesionalnan riba tereno escolar y uno cuantitativo unda a entrevista
            muchanan di 10 pa 13 aña na 11 scol primario rond Aruba.
            E investigacion aki a trata na desaroya un instrumento di auto-informe cu por
            usa como herment pa monitorea hobennan pa tempo largo den scol primario
            y secundario. Lo por usa e monitor pa desaroya strategia pa promove salud,
            bienestar di hobennan y tambe evita cu nan ta cay den comportacion riesgoso.
   1   2   3   4   5   6   7