Page 19 - MIN TTC 13 FEB 2016

2 VRIJDAG AMIGOE
12 FEBRUARI 2016

Een geschiedenis van het kleurenpalet op Arubaanse monumenten - deel 2

Pigmenten in het 19e-eeuwse Oranjestad

ORANJESTAD — Uit
19de-eeuwse bestellijsten
van de magazijnmeester
in Fort Zoutman kunnen
we opmaken dat er maar
een paar soorten pigment
uit Curaçao werden ge-
importeerd: Engelsrood
(een roodbruin of roest-
kleurig pigment), oker-
geel, koningsgeel (een gif-
tige zwavelstof voor het
maken van goudverf voor
uithangborden en der-
gelijke), Berlijnsblauw
(donkerblauw), lam-
penzwart dat gemaakt
is van roet, groenspaan
en vriesgroen. Berlijns-
blauw verbleekt en zal
vooral voor het interieur
zijn gebruikt.

door Foto: Archivo Nacional
Olga van der Klooster Foto: Ingekleurde foto Archivo Nacional
met dank aan
Michel Bakker

Met wit kan men er prachti- Voor de bouw van de oude Protestantse Kerk in 1846, werden Het voormalige commandeurshuis aan de Paardenbaai was het grootste en statigste gebouw van Oranjestad. Gebouwen met
ge lichtblauwe pastels mee Berlijnsblauw, okergeel, Engelsrood, loodwit, lampenzwart Europese kleuren, zoals okergeel, straalden status en rijkdom uit.
maken. Puur zwart werd en koningsgeel geïmporteerd. Doordat de oude pleisterlagen
vooral toegepast voor het door zoutuitbloei verdwenen, kunnen we de oorspronkelijke om ze waterdicht te maken. gelsrode deuren en luiken
olieverven van ijzeren slo- kleur niet meer terugvinden. Het grijs op deze foto werd in de Tegenwoordig zijn ze ver- en helder oranjerode pan-
ten, scharnieren en gehen- negentiende eeuw ook wel gebruikt om de kleur van Belgische beterd, maar ook in onze nendaken vormden oker-
gen. Vermengd met witte hardsteen na te bootsen. Het wordt gemaakt van lampenzwart tijd worden ze op Aruba gele tinten een prachtig
kalkverf ontstaat een mooie met witkalk. gewit om het fraaie witte kleurenpalet. Het com-
lichtechte grijsblauwe tint lijnenspel en het boeiende mandeurshuis aan de Paar-
die heel geschikt was voor kwamen er immers van- beschrijft, konden met de kleurcontrast met de dak- denbaai in Oranjestad,
het sausen van de buiten- daan, met uitzondering van pigmenten in het lands- vlakken te behouden. Geel het grootste en deftigste
muren. Ook de zonbesten- die lemen hutten die op de magazijn in Fort Zoutman en donker okergeel zijn in gebouw van Oranjestad
dige pigmenten Engelsrood Venezolaanse bouwkunst hier op Aruba ook worden Willemstad veruit favoriet, zag er ongeveer zo uit. Dat
en okergeel waren dat. teruggaan. Bovendien wa- gemaakt: schrijft onze reiziger: weten we uit de bestellijst
Vriesgroen en groenspaan ren de contacten toen nog “De dikke van klipsteenen “Intusschen worden vele van 1863 van de magazijn-
zijn giftige pigmenten ge- nauw. De eerste families en opgetrokken muren, zijn huisen geel bestreken, ook meester die ‘15 pond geelo-
maakt van geoxideerd ko- kooplieden van Oranjestad met een mengsel van kalk wel donkergraauw [= don- ker voor het kleurwassen
per en effectief tegen hou- waren er geboren en ook het en zand bepleisterd, som- ker okergeel, O.v.d.K.] het- van de gevels’ bestelde. Het
trot en houtluis. Vandaar gouvernement, dat over alle mige geel, andere wit en we- welk door de bontkleurige wit van het kalkwater tem-
dat ik ze bij kleuronderzoek landsgebouwen ging, ze- der andere bont of blaauw daken en vensters, aan de perde het pigment en de
nogal eens vind op houten telde daar. Marten Douwes van kleur, hebbende meestal stad, van een hoogte be- blokkwast van destijds liet
deuren en luiken, hoewel Teenstra, inspecteur van roode, enkele ook met blaau- schouwd, iets van eene streken na die muren een
ook Engelsrode olieverf (water)bouwkundige zaken we pannen op de daken met Neurenburger poppenstad fluweelachtige ‘huid’ gaven.
erop wordt aangetroffen. en landbouw, gunt ons in witte vorsten, hoeken en geeft.” In deel 3 van dit artikel
Door deze kleur lijken ze op zijn reisverslag van 1836 in lijsten; (..). De luiken en ja- In combinatie met witte aandacht voor de populaire
mahoniehout waardoor het De Nederlandsche West-In- loezieën zijn groen (..), door gevellijsten, groene of En- kleur okergeel.
huis iets statigs kreeg. Zelfs dische Eilanden, een kijkje welke verscheidenheid van
nu nog worden veel huizen in een toen al kleurrijk Wil- kleuren de huizen en straten
met roodbruine kozijnen en lemstad. De kleuren die hij zeer bont zijn.”
deuren uitgevoerd.
Kleurentrends
Waren er kleurentrends in
het negentiende-eeuwse
Oranjestad? Toonaange-
vend was Curaçao. Dat ligt
voor de hand. Veel bouwma-
terialen en de bouwstijlen

Het ‘blaauw’ in Teenstra’s Annakerk in Noord (ontwerp 1900, uitvoering 1914-1916) is Drs. Olga van der Klooster is directeur van Plantage
reisverslag is de tint van waarschijnlijk een van de laatste architectuurstijlen waarbij Zorg en Hoop, Bureau voor het Gebouwde Erfgoed in
‘blaauwsteen’; een hard- steenimitaties zijn toegepast. Heemstede. Zij is achitectuurhistoricus, specialist res-
steensoort uit de Belgische tauratietechnieken en historisch kleurgebruik in de
Ardennen die van nature architectuur. Van der Klooster werkt in het Nederlands
grijs tot grijsblauw is. Het Caribisch gebied, Suriname en Nederland. Samen met
werd gemaakt van wit met de archeoloog en architectuurhistoricus drs. Michel
lampenzwart. De vorsten, Bakker schreef zij het standaardwerk ‘Bouwen op de
de hoeken en de lijsten die Wind, Architectuur en Cultuur van Aruba’ (2008) en
Teenstra beschrijft, zijn ‘Monumentengids Aruba’ (2011).
wit omdat ze met een klein
troffeltje bepleisterd waren