Page 8 - AHATA
P. 8
Diabierna, 12 September 2025 AWEMainta LOCAL 3
Fia sin fin
Dicon trampa di debe y credito
ta problema di tur hende
DEBE semper tabata parti di bida humano. Antes, cunuke-
ronan tabata fia placa a base di nan cosecha, reynan tabata
fia pa financia guera, y awe nacionnan completo ta fia pa
por keda na superficie. Fia placa riba su mes no ta e prob-
lema—e por ta un herment pa crecemento.
E problema ta cuminsa ora fia placa bira un prizon. Rond
mundo, miyones di hende ta pega den trampa di debe y
trampa di credito, cadenanan moderno cu silenciosamente
ta pisa no solamente riba individuonan, sino riba socie-
dadnan completo.
Un trampa di debe ta sosode ora bira imposibel pa paga bek.
En bes di scapa, e debedor ta tuma fiansanan nobo djis pa nan maximo potencial.
cubri esunnan bieu. Fiansanan caro pa tempo cortico, refi-
nancia hipoteca, of paisnan pober mara na prestamistanan Na un escala mas grandi, debe ta duna forma na nacionnan.
internacional ta ehempelnan di esaki. E ciclo no tin fin—fia, Gobiernonan cu ta depende hopi riba fiansa ta perde inde-
paga, fia atrobe—sin nunca bay dilanti. pendencia na nan prestamistanan. Ciudadanonan cu ta biba
riba credito ta sostene economia cu na superficie ta mustra
Un trampa di credito ta un version mas bunita di e mesun prospero, pero cu ta fragil na fondo. Nos a mira e conse-
problema, integra den bida diario di consumidor. Credit card, cuencianan na 2008, ora un ilusion di rikesa alimenta pa
financiamento di tienda, y trampanan di “cumpra awo, paga credito a cay den otro y a sacudi e sistema global.
despues” ta priminti cumbiniencia y punto di recompensa,
pero e letra chikito ta conta un otro storia: pagonan minimo E problema di mas profundo ta cultural. Nos a normalisa
cu nunca ta caba, gastonan scondi, y interesnan cu ta comb- debe. Nos ta celebra auto nobo cumpra cu financiamento,
erti compranan chikito den añanan di debe. E ta sinti como casnan mas grandi cu nos por paga, y aparatonan poni
libertad, pero en realidad e ta dependencia. riba credit card. Credito a bira e ilusion di prosperidad—un
manera pa mustra rico mientras keto keto bo ta zink mas
E daño no ta financiero so—e ta social. Famianan pega den den debe. Exito ta ser midi na consumo, no na stabilidad.
e trampanan aki ta pasa nan bida den sobrevivencia, uzando
nan entrada pa paga debe en bes di spaar pa educacion, Pero e trampanan aki no ta djis erornan personal. Nan ta
cuido medico, of hasta un simpel vakantie. Yiunan ta lanta sistemico. Nan ta diseña. E industria financiero ta prospera
mira nan mayornan lucha, y hopi biaha ta hereda e mesun riba debedornan a largo plaso cu nunca ta logra scapa. Y
patronchinan. Pobresa generacional no ta solamente tocante te ora sociedadnan reconoce esey, hende lo keda culpa nan
entrada abou—e ta tocante ta pega den debe prome cu bo mes pa ta pega den un wega manipula for di cuminsamento.
haya e chens di crea rikesa.
E caminda padilanti ta cuminsa cu honestidad y educacion.
Debe tambe tin un peso pisa riba salud mental. Ansiedad, Hende mester compronde con e trampanan aki ta funciona
berguensa, y depresion ta compañeronan constante pa prome cu nan cay den nan. Gobiernonan mester regula
esnan cu ta hogando den pagonan. Hende ta bira menos fiansanan abusivo y cuestiona un economia construi riba
productivo, menos creativo, y cu mas miedo pa tuma riesgo. dependencia. Y culturalmente, nos mester cambia nos idea
Sociedadnan completo ta paga e prijs ora miyones di di exito—leu for di gastamento riba credito y bay direccion
ciudadano tin demasiado stress of insigur pa contribui na di stabilidad berdadero.

