Page 2 - HOH
P. 2

a7
                                                                                                          Salud Diasabra 4 OctOber 2025
                          Cientifico ta recomenda drecha sistema di cuminda pa evita

                                          15 miyon morto pa aña y desaster climatico


            (AP)  —  Mas  o  menos  15                                                             den emision di gas di efecto  port ta conclui cu casi mitar
            miyon  morto  por  ser  evita                                                          invernadero  for  di  agricul-  di  poblacion  mundial  ta  ser
            cada  aña  y  emision  agricola                                                        tura,  pasobra  produccion  di  nenga  suficiente  cuminda,
            por  baha  cu  15%  si  hende                                                          carni,  particularmente  carni  un medio ambiente saludable
            mundialmente cambia pa un                                                              cora,  ta  genera  hopi  gas  cu  of trabao decente den e siste-
            dieta mas saludable y mayor-                                                           ta keinta e planeta, segun in-  ma  di  cuminda.  Minoridad-
            mente basa riba planta, segun                                                          vestigadonan.  Mas  produc-  nan etnico, pueblo indigena,
            e  EAT-Lancet  Commission,                                                             tividad  di  cultivo,  reduccion  hende muhernan, muchanan
            cu  a  reuni  cientificonan  di                                                        di  desperdicio  di  cuminda  y  y hende den zonanan di con-
            tur parti di mundo pa revisa e                                                         otro mehoracion por aumen-   flicto tur ta enfrenta e riesgo
            dato mas recien riba papel di                                                          ta esaki pa hasta 20%, segun e  na nan derecho humano y ac-
            cuminda den salud humano,                                                              rapport.                     ceso na cuminda.
            cambio  climatico,  biodiver-
            sidad y condicionnan di tra-                                                           Cassidy  a  bisa  cu  si  hende  Cu  e  reunion  climatico  di
            bao y bida di hende.                                                                   den paisnan cu ingreso halto  UN yegando den november,
                                                                                                   y  medio  limita  consumo  di  Rockström  y  otro  investiga-
            Nan conclusion: Sin cambio  riesgonan  di  enfermedad  tampoco  tabata  involucra.  carni di baca y carne na mas  dornan  ta  spera  cu  lidernan
            substancial  den  e  sistema  di  prevenibel  manera  diabetes  Segun e, e ta mustra cla con  o  menos  un  porcion  pa  si-  politico  den  paisnan  rond
            cuminda, e efecto mas grave  tipo 2 y enfermedad cardio-  practica  agricola  y  laboral,  man,  manera  e  rapport  ta  mundo  lo  incorpora  per-
            di cambio climatico lo ta in-  vascular,  no  riba  criterionan  habitonan di consumo y otro  recomenda,  nan  por  reduci  spectivanan  cientifico  riba  e
            evitabel,  hasta  si  humanidad  ambiental. Pero salud huma-  aspectonan di produccion di  emision  equivalente  na  tur  sistema di cuminda den nan
            logra cambia pa energia mas  no y salud planetario ta existi  cuminda ta interrelaciona —  emision anual di Rusia.  politica  nacional.  Pa  no  haci
            limpi.                       riba un solo linea, segun nan  y por cambia.              Husticia  den  un  mundo  esaki “ta nifica hiba nos den
                                         a bisa.                      Cambia dieta mundial so por  desigual                     un  direccion  cu  ta  haci  nos
            “Si nos no haci un transicion                             yega na un reduccion di 15%  Na  mes  momento,  e  rap-   mas fragil,” el a bisa.
            for di e sistema insostenibel  Rockström  a  bisa  cu  por
            di  cuminda  caminda  nos  ta  parce  “laaf”  cu  despues  di
            awor,  nos  lo  fracasa  den  e  seis aña e analisis ta yega na
            agenda climatico. Nos lo fra-  mesun  conclusion,  pero  e
            casa  den  e  agenda  di  biodi-  ta  considera  esaki  algo  cu
            versidad. Nos lo fracasa den  ta  duna  seguridad,  pasobra
            seguridad  alimentario.  Nos  ciencia  di  cuminda  ta  move
            lo fracasa den hopi caminda,”  lihe y tin hopi estudio grandi
            segun Johan Rockström, co-   y analitico cu ta sigui mehora.
            autor  di  e  studio  y  director
            di Potsdam Institute for Cli-  Cuminda  ta  un  di  e  esco-
            mate Impact Research, a bisa.  gencianan   mas   personal
                                         cu  un  persona  por  haci,  y
            E comision su prome rapport  “e  componente  di  salud  ta
            den  2019  tabata  considera  toca  tur  hende  su  curason,”
            como  un  “estudio  monu-    Rockström  a  bisa.  Segun  e,
            mental” pa e manera serio cu  aunke  desafionan  global  ta
            a trata reformacion di e siste-  complica, e cosnan cu un in-
            ma  di  cuminda,  incluyendo  dividuo  por  haci  ta  relativa-
            salud  humano  y  ambiental,  mente simple, manera reduci
            segun Adam Shriver, director  consumo di carni sin mester
            di  bienestar  y  nutricion  na  elimin’e completamente.
            Harkin  Institute  for  Public
            Policy  and  Citizen  Engage-  “Hende ta asocia loke nan ta
            ment.                        come  cu  identidad”  y  dieta
                                         estricto  por  spanta  hende,
            Punto principal for di e rap-  pero hasta cambionan chikito
            port nobo                    ta  yuda,  segun  Emily  Cas-
            Un “dieta di salud planetar-  sidy,  investigador  di  Project
            io” por evita 15 miyon morto  Drawdown, un organisacion
            cada aña                     NGO  di  ciancia  di  clima,  a
            E  prome  rapport  di  EAT-  bisa. E no tabata parti di e es-
            Lancet a propone un “dieta di  tudio.
            salud planetario” basa riba ce-
            real, fruta, berdura, pindanan  E escogencianan di cuminda
            y bonchinan. E actualisacion  por pusha e planeta pasa un
            ta  mantene  cu  pa  mehora  punto critico
            nan  salud  mientras  reduci  Investigadonan  a  mira  mas
            calentamiento global, ta bon  leu  cu  cambio  climatico  y
            pa hende come un porcion di  emision di gas cu ta keinta e
            proteina animal y lechi pa dia,  planeta,  pa  inclui  biodiver-
            mientras limitando carni cora  sidad, uso di tera, calidad di
            na mas o menos un bes pa si-  awa y polucion agricola — y
            man.  Esaki  ta  aplica  princi-  nan a conclui cu e sistema di
            palmente pa hende den pais-  cuminda ta e factor principal
            nan desaroya, cu ta contribui  cu ta pusha e tera te e limite
            desproporcionadamente  na  pa un planeta habitabel.
            cambio  climatico  y  tin  mas
            escogencia den nan dieta.    E  rapport  ta  “hopi  comp-
                                         rensivo” den su scala, segun
            E recomendacionnan di dieta  Kathleen  Merrigan,  profe-
            tabata basa riba dato tocante  sor di sistema di cuminda na
                                         Arizona State University, ken
   1   2   3   4   5   6   7