Page 2 - HOH
P. 2
a7
Salud Diasabra 4 OctOber 2025
Cientifico ta recomenda drecha sistema di cuminda pa evita
15 miyon morto pa aña y desaster climatico
(AP) — Mas o menos 15 den emision di gas di efecto port ta conclui cu casi mitar
miyon morto por ser evita invernadero for di agricul- di poblacion mundial ta ser
cada aña y emision agricola tura, pasobra produccion di nenga suficiente cuminda,
por baha cu 15% si hende carni, particularmente carni un medio ambiente saludable
mundialmente cambia pa un cora, ta genera hopi gas cu of trabao decente den e siste-
dieta mas saludable y mayor- ta keinta e planeta, segun in- ma di cuminda. Minoridad-
mente basa riba planta, segun vestigadonan. Mas produc- nan etnico, pueblo indigena,
e EAT-Lancet Commission, tividad di cultivo, reduccion hende muhernan, muchanan
cu a reuni cientificonan di di desperdicio di cuminda y y hende den zonanan di con-
tur parti di mundo pa revisa e otro mehoracion por aumen- flicto tur ta enfrenta e riesgo
dato mas recien riba papel di ta esaki pa hasta 20%, segun e na nan derecho humano y ac-
cuminda den salud humano, rapport. ceso na cuminda.
cambio climatico, biodiver-
sidad y condicionnan di tra- Cassidy a bisa cu si hende Cu e reunion climatico di
bao y bida di hende. den paisnan cu ingreso halto UN yegando den november,
y medio limita consumo di Rockström y otro investiga-
Nan conclusion: Sin cambio riesgonan di enfermedad tampoco tabata involucra. carni di baca y carne na mas dornan ta spera cu lidernan
substancial den e sistema di prevenibel manera diabetes Segun e, e ta mustra cla con o menos un porcion pa si- politico den paisnan rond
cuminda, e efecto mas grave tipo 2 y enfermedad cardio- practica agricola y laboral, man, manera e rapport ta mundo lo incorpora per-
di cambio climatico lo ta in- vascular, no riba criterionan habitonan di consumo y otro recomenda, nan por reduci spectivanan cientifico riba e
evitabel, hasta si humanidad ambiental. Pero salud huma- aspectonan di produccion di emision equivalente na tur sistema di cuminda den nan
logra cambia pa energia mas no y salud planetario ta existi cuminda ta interrelaciona — emision anual di Rusia. politica nacional. Pa no haci
limpi. riba un solo linea, segun nan y por cambia. Husticia den un mundo esaki “ta nifica hiba nos den
a bisa. Cambia dieta mundial so por desigual un direccion cu ta haci nos
“Si nos no haci un transicion yega na un reduccion di 15% Na mes momento, e rap- mas fragil,” el a bisa.
for di e sistema insostenibel Rockström a bisa cu por
di cuminda caminda nos ta parce “laaf” cu despues di
awor, nos lo fracasa den e seis aña e analisis ta yega na
agenda climatico. Nos lo fra- mesun conclusion, pero e
casa den e agenda di biodi- ta considera esaki algo cu
versidad. Nos lo fracasa den ta duna seguridad, pasobra
seguridad alimentario. Nos ciencia di cuminda ta move
lo fracasa den hopi caminda,” lihe y tin hopi estudio grandi
segun Johan Rockström, co- y analitico cu ta sigui mehora.
autor di e studio y director
di Potsdam Institute for Cli- Cuminda ta un di e esco-
mate Impact Research, a bisa. gencianan mas personal
cu un persona por haci, y
E comision su prome rapport “e componente di salud ta
den 2019 tabata considera toca tur hende su curason,”
como un “estudio monu- Rockström a bisa. Segun e,
mental” pa e manera serio cu aunke desafionan global ta
a trata reformacion di e siste- complica, e cosnan cu un in-
ma di cuminda, incluyendo dividuo por haci ta relativa-
salud humano y ambiental, mente simple, manera reduci
segun Adam Shriver, director consumo di carni sin mester
di bienestar y nutricion na elimin’e completamente.
Harkin Institute for Public
Policy and Citizen Engage- “Hende ta asocia loke nan ta
ment. come cu identidad” y dieta
estricto por spanta hende,
Punto principal for di e rap- pero hasta cambionan chikito
port nobo ta yuda, segun Emily Cas-
Un “dieta di salud planetar- sidy, investigador di Project
io” por evita 15 miyon morto Drawdown, un organisacion
cada aña NGO di ciancia di clima, a
E prome rapport di EAT- bisa. E no tabata parti di e es-
Lancet a propone un “dieta di tudio.
salud planetario” basa riba ce-
real, fruta, berdura, pindanan E escogencianan di cuminda
y bonchinan. E actualisacion por pusha e planeta pasa un
ta mantene cu pa mehora punto critico
nan salud mientras reduci Investigadonan a mira mas
calentamiento global, ta bon leu cu cambio climatico y
pa hende come un porcion di emision di gas cu ta keinta e
proteina animal y lechi pa dia, planeta, pa inclui biodiver-
mientras limitando carni cora sidad, uso di tera, calidad di
na mas o menos un bes pa si- awa y polucion agricola — y
man. Esaki ta aplica princi- nan a conclui cu e sistema di
palmente pa hende den pais- cuminda ta e factor principal
nan desaroya, cu ta contribui cu ta pusha e tera te e limite
desproporcionadamente na pa un planeta habitabel.
cambio climatico y tin mas
escogencia den nan dieta. E rapport ta “hopi comp-
rensivo” den su scala, segun
E recomendacionnan di dieta Kathleen Merrigan, profe-
tabata basa riba dato tocante sor di sistema di cuminda na
Arizona State University, ken

