Page 22 - AHATA
P. 22
A2 LOCAL
Dialuna 10 november 2025
E rol y importancia di ciencia na Aruba pa sostenibilidad y desaroyo
Di conservacion di naturalesa pa resiliencia contra cambio di clima
Awe dia 10 di november, ‘Turning the Tide’, unda a nalisa na 2023, resultadonan
mundo ta celebra Dia mustra nan proyecto di ‘coral di e proyecto ainda ta accesible
Mundial di Ciencia pa nursery’. E proyecto ta enfoca riba nan website:https://sci-
Sostenibilidad y Desaroyo. riba e restauracion di e Stag- ence.brenchies.com/intro/
Riba e dia aki mundo ta horn Coral (Acropora cervi-
ser recorda di e rol di cien- cornis), un di e coralnan cu Banda di conservacion di nos
cia den sociedad y e nece- ta crece mas lihe den henter naturalesa, Aruba tambe ta
sidad pa publico participa mundo general. hogar di algun organisacion
den e combersacionnan cu ta enfoca mas riba inves-
cu ta surgi den e tereno E proceso ta encera usando tigacionnan climatico.
di ciencia. E dia aki—cel- tubo PVC, y hancrando esaki
ebra anualmente—tambe den lama cu pidanan chikito Conseho Nacional pa Re-
ta subraya e importancia di e coral cu a sobrevivi un siliencia Climatologico
y relevancia di ciencia den ambiente cu tabata hopi acido (NCRC) ta un di e organisa-
nos bida diario. of cu hopi calor, loke ta nifica cionnan cu tin como meta pa
cu nan ta hopi resiliente y contribui na e fortalecemento
Na augustus 2023, e Asam- nan ta pone nan den e nurs- sistematico di resiliencia cli-
blea General di e Organi- ery pa laga nan crece. Ora e matico pa e bienestar genera-
sacion di Nacionnan Uni coralnan ta suficiente grandi, cional di sociedad y naturale-
a nombra 2024-2033 como e buceadonan ta pone nan sa. NCRC ta un e autoridad
e Decada Internacional di back na rif di coral. Aworaki nacional riba clima na Aruba,
Ciencia pa Desaroyo Sos- nan tin dos ubica na Palm Is- y pues tin como mandato pa
tenible, enfatisando e rol land y cinco na Savaneta (na entre otro, pusha pa legisla-
critico di ciencia pa aborda Serene by the Sea). Regular- cion climatico y desaroya un
e retonan mas emergente mente, e organisacion ta tene marco nacional di resiliencia.
na mundo. E iniciativa aki tayernan pa hoben den cual
ta reconoce cu pa yega na e nan ta siña con pa corta e pega Bon Dia Aruba ya a publica
ambicionnan di e Agenda di e coral na e tubonan pa asina varios articulo tocante e tra-
2030 y mas aya, esaki ta rekeri e buceadornan por hiba nan bao cu NCRC ta haci, cual ta
no solamente avance den den awa. inclui e Climate Impact At-
conocemento y innovacion las Aruba. E Atlas aki a habri
pero tambe fortalecemento Den monitoreo y conserva- porta pa colecta y provee
den colaboracion entre cien- cion di ecosistema marino, e dato climatico importante
cia, politica y comunidad. proyecto di Surfside Science no solamente na beneficio
tambe tabatin e meta pa con- di stakeholders den diferente
Pa 2025, e celebracion awe ta tribui na accion por medio sector economico riba e isla,
provee un plataforma pa con- di conduci investigacionnan sino tambe pa localnan por
sidera ki tipo di ciencia—y ki riba calidad di aire y awa riba ta educa y tin e oportunidad
tipo di relacion entre ciencia e isla, como tambe monitoreo pa contribui na e movemento
y comunidad—lo ta necesa- di cambionan riba nos costa y amplio pa aborda e impac-
rio pa cumpli cu retonan den mapeo di fondo di lama rond tonan di cambio di clima.
futuro. Ta cu esaki den mente Aruba.
cu e tema di e aña aki ta Con- E atlas climatico ta duna un
fiansa, Transformacion y Ma- Surfside Science tabata un bista riba cambionan den
ñan: E Ciencia cu Nos Mes- proyecto cu a cay bao di e temperatura, biento, awasero
ter pa 2050. Metabolic Foundation, un y secura, ademas di monito-
NGO cu varios proyecto cu ria kico a pasa durante e ul-
Aki na Aruba, ciencia tambe ta conta riba envolvimento di timo 50 aña y premira cambio
ta hunga un rol sumamente comunidad pa contribui na den clima pa e proximo 50 pa
importante, specialmente e movemento ambiental pa 100 aña. Banda di e parti cli-
den bista di cambio di clima logra sostenibilidad y cono- matico, e atlas tambe ta ofrece
y sobredesaroyo. Riba e isla cemento tocante nos natura- un bista den con e factornan
tin varios organisacion y de- y marino ta bao proteccion di e sondeo di Cascabel, cual a lesa. E proyecto di Surfside climatico por afecta Aruba y
partamento gubernamental ACF. ser ehecuta den colaboracion Science a dura 1 aña unda a su comunidadnan. Tur esaki
cu ta depende riba investiga- cu The Toledo Zoo y Eckerd test diferente metodo cu por pa “fomenta un compron-
cionnan cientifico pa asina ACF ta conduci varios inves- College di Merca. Investiga- ser usa pa automatisa col- demento general y bista mas
por brinda servicio na comu- tigacion cientifico riba nos cion y actualisacionnan di eccion di data na Aruba su profundo entre stakehold-
nidad y/of preserva loke ta di fauna y flora. Na 2023, ACF a ACF ta disponible na e web- costanan, ambos riba tera y ers riba e riesgo y impacto di
nos. introduci e proyecto ‘Turning site: https://acf.aw/nature- den lama, cerca di e costa. cambio climatico pa asina de-
the Tide’ den colaboracion conservation. saroya un resiliencia climati-
Tuma, por ehempel, Aruba cu Wageningen University Na 2023, e proyecto aki a ser co di un manera husto, inclu-
Conservation Foundation & Research, ScubbleBubbles Tambe cercamente envolvi nomina pa e premio ‘Euro- sivo y ekitativo,” manera ta
(ACF) y e trabao cu nan ta y Universidad di Aruba. E den conservacion di bida ma- pean Union Prize for Citizen para riba website di Climate
haci pa asina conserva y pro- proyecto aki tabatin como en- rino di Aruba, ScubbleBub- Science’, cual ta un premio cu Impact Atlas.
tege nos fauna y flora. Na foke e restauracion di e eco- bles ta un organisacion cu ta honra, presenta y sostene
april 2024, Fundacion Parke sistema di coral- y mangelnan tin como meta pa encurasha proyectonan den e area di Siman pasa, NCRC den co-
Nacional Aruba (FPNA) a na Aruba. Na 2025, e organi- hobennan pa tuma parti den investigacion cu ta trece cam- laboracion cu Stimson Cen-
anuncia cu lo transforma pa sacion a lansa un documental actividadnan di conserva- bio, expande conocemento y ter a publica e resultadonan
Aruba Conservation Founda- tocante e proyecto, unda a cion marino. Funda na 2016, ta demostra procesonan in- di un estudio di un aña pa
tion (ACF), den un cambio cu mustra e investigacionnan cu ScubbleBubbles a ser estab- novativo cu ta actualisa prac- identifica y compronde e
a bin despues cu e fundacion a tuma luga y e importancia leci pa atrae hobennan na bu- ticanan existente mientras ta riesgonan di clima y con pa
a experiencia un expansion di pa sigui studia y cuida nos ceo, pero pronto a tuma ini- adresa avance social, cultural, haci Aruba mas resiliente
su rol y su responsabilidad- mangelnan. Banda di esey, e ciativa pa protege y restaura ambiental, educacional y po- contra cambio di clima. Pub-
nan banda di maneha Parke organisacion tin varios otro nos coral. litico pa medio di empodera e licacionnan di NCRC ta dis-
Nacional Arikok, tumando proyecto, como por ehempel sociedad civil den e desaroyo ponible na e website: https://
cargo tambe di maneha ar- e reintroduccion di e Lora E organisacion a hunga un rol di futuro. ncrc-aruba.org/publications
eanan protegi rond di Aruba. den nos naturalesa y recien importante den e proyecto di
Actualmente, 17 area terestial Aunke Surfside Sciencia a fi-

